Tíminn - 28.05.1994, Qupperneq 5

5
Laugardagur 28. maí 1994
Lýðræði fólks eða fjármagns?
Jón Kristjánsson skrifar
s
dag ganga íslendingar a& kjörboröinu
og kjósa fulltrúa til sveitarstjóma
næstu fjögur árin. .Þessar kosningar
em afar mikilvægar, ekki síöur en alþing-
iskosningar. Þeim mönnum, sem kosnir
verða í dag, er ætlað aö stjóma næstu
fjögur ár, því á sveitarstjómarstiginu
leikur enginn vafi á næstu kosningum.
Kjörtímabilið er fast og ákveöiö, öfugt
við það sem er í alþingiskosningum þar
sem hægt er aö rjúfa þing og efna til
nýrra kosninga til þess að fá endumýjað
umboð.
Hlutverk sveitarstjórnar-
manna
Sveitarstjómarmenn stjóma nánasta
umhverfi fólksins. Þeirra hlutverk er að
byggja upp og búa að grunnskólanum og
tónlistarskólum, dagheimilum og leik-
skólum, útbúa aðstöðu til tómstunda og
íþrótta, úthluta félagslegum íbúðum og
yfirleitt að sjá um velferð fólksins. Það er
hlutverk sveitarstjóma að fylgjast með
atvinnumálum, þótt hlutverkið sam-
kvæmt lögum sé á þá leið að grípa inn í,
ef bjargarskortur verður.
Breytingar í vændum
Næstu fjögur ár má búast viö miklum
breytingum á sveitarstjómarstiginu. Það
má búast viö því að þeir sveitarstjómar-
menn, sem kjömir verða nú, fái það
hlutverk að stjóma fleiri málum sem ver-
ið hafa hjá ríkisvaldinu hingað til. Sem
dæmi má nefna að rætt hefur verið um
að flytja launagreiðslur kennara til sveit-
arfélaga, þannig að þau beri fulla ábyrgð
á rekstri gnmnskóla. Einnig hefur verið
rætt um að flytja til sveitarfélaga öldran-
armál, málefni fatlaðra og heilsugæslu,
svo nokkur mikilvæg verkefni séu nefnd
semrikið hefur með höndum. Þessi verk-
efni era á dagskrá í viðræöum um til-
raunasveitarfélög, sem standa fyrir dyr-
um.
Áherslurnar í baráttunni
Hávaðinn kringum kosningaslaginn í
Reykjavík hefur skyggt á kosningabarátt-
una víða um land. Víöast hvar er tekist á
um áherslur, forgangsröð, menn og
flokka. í smærri sveitarfélögunum era
víða blönduð framboö, en yfirgnæfandi
meirihluti framboðanna er eigi að síður
undir merki flokkanna. Því era sveitar-
stjómarkosningar pólitískar í hæsta
máta.
Kosningamar í Reykja-
vik era algjörlega sér á
parti. Þar. hafa fjórir
flokkar tekið saman
höndum um það verk-
efni að skipta um meiri-
hluta í borginni, einfald-
lega vegna þess að sá
meirihluti eins flokks,
sem nú situr, er búinn aö
vera of lengi við völd, miklu lengiu en
hollt er fyrir lýðræðið í borginni.
Lýbræblb
Sjálfstæðisflokkurinn leggur ofuráherslu
á það í kosningabaráttu sinni að.stjórn
hans á Reykjavíkurborg sé forsenda stöð-
ugleika í borginni. Áróðurinn gengur út
á það að fyrir 12 áram hafi einhver ísöld
af manna völdum verið í borginni.
Það er einkennilegt aö lítið hefur heyrst
um þetta meira, utan almennt snakk í
auglýsingum um deilur innan þáverandi
meirihluta. Ekki er annað vitaö en
Reykjavík hafi vaxið og dafnað á þessum
áram, meö svipuðum hraöa og endra-
nær.
Vald eins flokks í svo langan tíma eins
og Sjálfstæðisflokkurinn hefur stjómað í
Reykjavík er einfaldlega hættulegt. Illugi
Jökulsson dró það vel saman í útvarps-
pistli á Rás 2 í fyrradag. Hann sagði aö
Sjálfstæðisflokkurinn liti á borgina sem
eign sína, á kjósendur sem markaösvöra
og mættu þeir vera fegnir þeim forrétt-
indum að fá að kjósa Sjálfstæöisflokkinn.
Valdhroki
Pistill Illuga var baneitraður, og ég hef
ekki heyrt kjama málsins í kosningabar-
áttunni í Reykjavík samandreginn á
meitlaðri hátt. Flokkar, sem stjóma
svona lengi, fyllast einfaldlega valdhroka
og kerfi þeirra lokast utan um sjálft sig,
en hefur samt ráb á því að auglýsa sig í
bláma fjarlægðarinnar og upphafið fyrir
kosningar. Kjósendur era upp til hópa
friðsamt fólk, sem vill
sjá sér og sínum far-
borða, njóta þjónustu
frá samfélaginu og
vera í friði. Því fólki
stendur nokkur ógn af
valdinu og vill frekar
hafa það með sér en á
móti. Þannig hefur
Sjálfstæðisflokkurinn
haldið velli í Reykja-
víkurborg gegnum tíöina. Með miklum
fjármunum og framkvæmdum, sem
grandvallast á því afli sem býr í samfé-
lagi sem telur nú 100 þúsund manns.
Hinn venjulegi, friösami borgari vill síð-
ur abbast upp á slíkt afl.
Tekist á um þróun
Það var vegna þessa ástands sem sam-
staðan skapaðist um R-listann. Fjölmörg-
um er einfaldlega nóg boöið, og sjá hætt-
umar sem í þessu ofurvaldi felast. Þar ab
auki er valdið í borginni undirstaba und-
ir valdakerfi Sjálfstæðisflokksins á lands-
vísu, og samanlagt era þetta áhrif sem
alls ekki era holl eða hentug svona litlu
þjóðfélagi. í skjóli þessa kerfis era eigna-
tilfærslurnar í þjóbfélaginu. Fjármagniö
færist á færri hendur. Æ fleiri fjármála-
menn halda utan um valdakjama flokks-
ins og þeir ausa ríflega úr sínum sjóðum
til þess að ekki komi sprangur í þennan
kjama.
í kosningabaráttunni síðustu vikur hef-
ur þetta sést afskaplega vel. Það hefur
ekki verib notað jafnmikið af peningum
fyrr í kosningabaráttunni á Islandi. Ef
framhald veröur á þessu og þessar starfs-
abferbir skila Sjálfstæðisflokknum ár-
angri í Reykjavík og annars stabar, era
þetta þáttaskil í stjómmálastarfi hér á
landi. Kosningabarátta meb aðferbum,
sem tíðkast og þróast hafa í Bandaríkjun-
um, hefur haldið innreið sína, og þeir
stjórnmálamenn, sem ekki hafa ráð á
fjármagni eöa fyrirtækjum til að halda
sér úti, sjá sína sæng út breidda.
Hingað til hefur það verið svo að fólk,
sem hefur haft áhuga á því að taka þátt í
stjómmálum og hafa áhrif á samfélagiö,
hefur haft möguleika þótt peningar hafi
ekki verið í spilinu. Er sá lýðræðislegi
tími liðinn? Á þvi er raunveraleg hætta.
Gegn þessari þróun er R-listanum
stefnt. Þaö er ekki einungis tekist á um
borgarmálin í Reykjavík og hrokafullt
valdakerfi Sjálfstæðisflokksins þar, held-
ur er tekist á um þróun stjómmálastarf-
semi á íslandi í náinni framtíð.
Örlagadagur
Því er dagurinn í dag örlagadagur. Sólin
mun koma upp á morgun, þótt Reykja-
víkurlistinn vinni sigur, og Esjan mun
veröa á sínum stað. Sú áminning, sem
það yrði fyrir Sjálfstæðisflokkinn frá fólk-
inu í borginni, væri honum holl. Fulltrú-
ar valdsins yrbu ab hugsa sinn gang. Þeir
myndu öragglega ganga aubmjúkari til
næstu kosninga. Það lýðræði, sem ís-
lendingar komu á fyrir hálfri öld, er ekki
sniðið fyrir aldarlangt flokksræði eins
flokks í höfuðborg landsins. Lýðræbið
nærist á breytingum og baráttu, baráttu
fólksins og þátttöku þess í kosningum.
Lýðræðib nærist ekki á baráttu sem
grandvallast á þykkum seðlabúntum
fjáraflamanna og eignamanna í þjóðfé-
laginu, sem berjast fyrir óbreyttu
ástandi. Það skyldu kjósendur hafa í
huga, þegar gengið verður að kjörborð-
inu í dag. ■
Menn
málefni