Tíminn - 17.06.1994, Blaðsíða 9

Föstudagur 1 7. júní 1994
9
Árib 1974 minntust íslendingar 7 7 00 ára afmœlis íslandsbyggbar víba
um land. Þjóbhátíb var á Þingvöllum afþessu tilefni og nœr 60.000
manns sóttu hátíbina.
Leibtogafundur þeirra Mikhaíls
Gorbatsjov Sovétleibtoga og Ron-
alds Reagan Bandaríkjaforseta í
Reykjavík í byrjun októbermánabar
7 986 vakti gríbaríega athygli um
allan heim. Hundrub erlendra
fréttamanna fylgdust meb leib-
togafundinum, en hann er án efa
ein mesta landkynning sem ísland
hefur fengib.
henda handritin. Hins vegar
dróst afhendingin í tíu ár,
en Konungsbók, Flateyjar-
bók og fleiri dýrgripir voru
loks afhentir viö hátíðlega
athöfn í aprílmánuði 1971.
íslendingar hafa löngum
verið stoltir af menningar-
arfi sínum, bókmenntunum
og tungumálinu, og enn
verður ekki séð að íslensk
menning sé á verulegu und-
anhaldi fyrir erlendum
menningarstraumum.
Velferbarkerfib
Uppbygging íslensks vel-
ferðarkerfis hefur verið hröð
á lýðveldistímanum. Æ fleiri
ungmenni hafa menntast,
félagsleg þjónusta hefur
aukist og samhliða því vel-
ferð almennings. Með bættu
tryggingakerfi, heilbrigðis-
kerfi, skólakerfi og húsnæð-
iskerfi og með tilkomu elli-
og örorkubóta, lífeyrissjóða,
barnabóta og námslána hef-
ur íslensku þjóðinni auðnast
að jafna aðstöðu einstak-
linganna og gert flestum
kleift að lifa mannsæmandi
lífi. Þessi réttindi, sem flestir
telja sjálfsögð, eiga nú undir
geymir ákveðna atburði,
sem teljast til tíðinda og
hafa margir hverjir sett
mark sitt á þjóðina eða
landið. En sú breyting, sem
mest hefur orðið á síðast-
liðnum 50 árum, felst ekki í
einstökum atburðum, held-
ur þróun, þróun sem hefur
átt sér stað á löngu tímabili.
Árið 1940 bjuggu rúmlega
121.000 manns á íslandi. 50
árum síðar er íbúafjöldi
kominn yfir 265.000 manns
á landinu öllu. Árið 1940
bjuggu rúmlega 30% þjóðar-
innar á Reykjavíkursvæðinu,
nú býr yfir helmingur lands-
manna á því svæði. Þessi
þróun hefur gjörbreytt á-
sýnd íslensks samfélags. Fyr-
ir 50 árum var íslenskt iðn-
aðarsamfélag að fæðast og
meö árunum tók það við
forystuhlutverki í stað
bændasamfélagsins, sem
hafði verið við lýði um ald-
ir. í fyrsta skipti er að alast
upp kynslóö sem rekur ekki
ættir sínar til sveita, heldur
lítur á sig sem borgar- eða
bæjarbörn. Togstreitan milli
sveita og bæja hefur verið
mikil á lýðveldistímanum
og hefur sett svip sinn á líf
landsmanna. Sveitasamfé-
lagið hefur átt undir högg
aö sækja í þeirri baráttu,
enda er lítill hluti lands-
manna búsettur í sveitum
eöa hefur vinnu af landbún-
aði.
íslenskt
menningarástand
íslensk menning hefur tekið
breytingum á umliðnum
árum. Með aldamótakyn-
slóðinni komu listamenn,
sem áttu eftir að bera hróð-
ur landsins víða um heim.
Um og eftir miðja öldina
voru það einkum rithöfund-
ar sem gerðu garðinn fræg-
an. Nægir þar að nefna Hall-
dór Laxness, sem hlaut
Nóbelsverðlaunin í bók-
menntum árið 1955. Margir
þessara listamanna ólust
upp í andrúmslofti kalda
stríðsins og harðra stéttaá-
taka, sem setti mark sitt á
listsköpun þeirra. Á umbylt-
ingartímunum, sem kenndir
eru við 68-kynslóðina, reis
upp ný hreyfing listamanna
og raunar hefur sú kynslóð,
sem þar kom fram, sett
mark sitt á þjóðlífið, bæði á
sviði lista og stjórnmála. Er-
lendir hugmyndastraumar
eiga nú greiðari aðgang að
samfélaginu og listsköpun
því orðin alþjóðlegri en áður
var.
íslensk menning er gjarn-
an rakin til hinnar miklu
bókmenntahefðar sem þjóð-
in hefur. Barátta þjóðarinn-
ar fyrir heimkomu hinna
fornu handrita setti svip
sinn á íslenskt samfélag og
átti sinn þátt í að þjappa
þjóðinni saman. Deilurnar í
handritamálinu voru harðar
og oft á tíðum óvægnar, en
þeim lauk árið 1961 með
því að danska ríkisstjórnin
ákvað að fallast að mestu á
sjónarmið íslendinga og af-
högg að sækja. Velferðar-
kerfið er hornsteinn íslensks
samfélags og landsmenn
verða ætíð að standa
vörö um hag allra íslend-
inga, svo að ísland geti á-
fram talist land þar sem gott
er að búa. ■
Allt ab 25.000 manns komu á baráttufund kvenna á Lœkjartorgi 25.
októberáríb 1975.