Tíminn - 15.07.1994, Qupperneq 4

4
TffT tf fí
Föstudagur 15. júlí 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangurfrá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmiðja
Frjálsrar fjölmiblunar hf.
Mánaðaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Ofmat og
skrumskæling
Debetkortin, sem veriö er aö troöa upp á landsmenn meö
góöu eöa illu, eru handhægur greiöslumáti og þægileg í
meöförum bæöi fyrir banka og viöskiptamenn. Samt
valda þau deilum og misskilningi og kvartaö er yfir aö
þau komi ekki aö gagni sem skyldi og þau hafa valdiö
fólki vandræöum. Þar viröist um þaö aö ræöa aö útgef-
endur kortanna hér á landi ofmeti notagildi þeirra í út-
löndum.
Kortafyrirtækin, sem eru í eigu bankanna og spari-
sjóöanna, hafa frá upphafi gert debetkortin tortryggileg í
augum viöskiptamanna sinna og fariö offari í auglýsinga-
skrumi og krafist gjaldtöku sem kaupmenn og þjónustu-
aöilar hafa ekki getaö sætt sig viö.
Deilurnar um greiöslugjaldiö hafa staöiö yfir linnulít-
iö allt frá því aö debetkortin voru fyrst kynnt, en þá var
jafnframt tilkynnt aö þau mundu koma í staö bankakort-
anna og myndu jafnvel leysa ávísanaheftin af hólmi.
Með þeirri gjaldtöku var taliö aö hún mundi hækka vöru-
verö og þar meö veröbólgu og vexti og vera því til óþurft-
ar. Af þessum sökum hafa sárafáar verslanir eöa þjónustu-
fyrirtæki fengist til aö semja um aö taka viö debetkortum
sem greiðslu fyrir vöru eöa þjónustu.
En í bönkunum eru þau mjög handhæg bæöi fyrir
lánastofnunina og viöskiptamenn þeirra. Hraöbankakerf-
iö innanlands er einnig mjög hentugt eftir aö fólk kemst
upp á lag með að nota þaö.
En mikið ber á kvörtunum um að þessi kort nýtist
ekki erlendis sem skyldi og veldur oftrú á notagildi þeirra
handhöfum þeirra vandræðum. íslensku kortafyrirtækin
gera lítiö úr þessu, en viöurkenna aö debetkort séu svo ný
af nálinni aö þau séu ekki gild í alla hraöbanka í útlönd-
um, en muni gera þaö síðar.
Ef kreditkortafyrirtækin hér eru einhverjir frumkvööl-
ar í heiminum hvaö varöar debetkortin, ættu þau aö láta
viðskiptavini sína vita af því og aö þau séu ekki eins
áhrifaríkur greiðslumáti og þau láta í veöri vaka.
Málið er það, að auglýst er aö kortin gildi í alla hrað-
banka í óteljandi löndum og fólk tekur þaö trúanlegt.
Skrumiö og lofiö, sem fyrirtækin bera á kortin og nota-
gildi þeirra, stenst ekki þegar á reynir. Auglýsingaherferö-
irnar eru dýrar, en ekki trúverðugar og ættu þessar penin-
gamyllur aö athuga hvaö þær láta frá sér fara í þessum
efnum, og eigendur þeirra, bankarnir, aö sjá um að stað-
hæfingar skrumkenndra auglýsinga og fyrirheit, sem gef-
in eru í upplýsingabæklingum, standist þegar á hólminn
er komið. Annaö eru ósæmilegir viðskiptahættir og auka
ekki trúverðugleika peningastofnananna.
Þá eiga kortafyrirtækin í samkeppni sín á milli um
hylli viöskiptavinanna og skrumskæla tilkynningar og
auglýsingar hvers annars og snúa út úr þeim. Síst eykur
sú framkoma tiltrú á kortunum eöa þeim stofnunum sem
aö þeim standa.
Kortafyrirtækin og peningastofnanirnar, sem þau
eiga, hljóta að fara aö sjá að sér og stunda vandaðri
vinnubrögð í kynningu og auglýsingum á debetkortun-
um. Þaö dugir ekki aö telja korthöfum trú um aö nota-
gildi þeirra sé meira og víötækara en þaö í raun er, eöa aö
gefa til kynna aö svo sé.
Þaö skal endurtekiö aö sá rafræni gjaldmiðill, sem de-
betkortin eru, er handhægur greiöslumáti og á örugglega
góöa framtíð fyrir sér, en þaö er ekki gæfulegt aö kynna
hann meö offorsi og skrumi og valda korthöfum óþörf-
um vandræöum.
Óþekktarangar í utanríkisrábuneyti
fllisdómur nýskipabs rábuneytisstjóra utanríkisrábuneytlsins á starfsháttum rábuneytisins:
"aumhalds-
lál í utanríkisrábuneytinu
rt Trausti Árnason, nýsklp-
F rábuncytlsstjórl utanríkls-
íuneytlslns, fcr hört)um ort>-
li um skipulag og starfshættl
^nríklsrábuneytlslns í frétta-
I sem geflh er út af ráöu-
Jnu. Róbert netaöl meööllu
Lslg um þetta mál I samtall
|nann í gacr.
knhlaöiöi fj VjfljÉi
hver|u sinnl, lelölr til hreppa- mlstaklst því gamli andlnn I ráöu-
myndunar og hrepparígs," seglr' ^neytlnu, sem veltl breytlngum
Róbert Ámi samkv«mt helmlld-* 'Viönám; veröl ofaná og slgrl auö-
um Morgunblaöslns. • - t‘- Q veldlega. ' ’ *
Elnnlg kemur fram í máll Ró-‘ Þvf veröi yfirstjórn ráöuneytlsins
berts aö tilraunir til endurskipu- aö hugleiöa hversu opiö og mót-
lagningar séu eins og aö halda I taekUegt ráöuneytiö sé f raun fyrir
orrustu vlö ofureflK Breytlngar £ breytingum, hvort stefnubreytlng
sé skýr og ráöuneytinu haíl veri
sett markmlö. Róbert Traustl legj
ur tll aö ráöuheytinu veröi se
skýf markmlö til lengrl o
skemmri tíma og best sé aö mark
mlöin séu mælanleg þannig a
haegt sé aö bera saman áaetlun o
árangur.

Ymsir hafa bent á það í gegn-
um árin aö þaö hafi þurft ann-
aö hvort pólitíska klíku eöa
„pabbastráka- klíku" til aö
komast í vinnu í utanríkis-
ráöuneytinu.
Hvaö svo sem kann aö vera til
í því, hefur Garra fundist
starfsmenn utanríkisþjónust-
unnar upp til hópa ákaflega
drjúgir meö sig. Gildir þaö
einkum um þá, sem hafa náö
embættisframa sínum í gegn-
um fjölskyldutengsl eöa vegna
pólitískra vinargreiða, sem
nær undantekningalaust hafa
tengst Sjálfstæöisflokknum og
á seinni árum Alþýöuflokkn-
um.
Nú berast af því fréttir að upp
úr sé að sjóða í ráðuneytinu og
sjálfur ráðuneytisstjórinn, sem
raunar er nýkominn í það
embætti, talar um þaö í ein-
hverjum innanhússpappírum
að ástandið sé nánast óþol-
andi. Hver höndin sé upp á
móti annarri, yfirmenn vita
ekkert hvað þeir eiga að láta
undirmenn gera, svo undir-
menn gera bara það sem þeim
sýnist. I miðjunni sitji svo ráð-
herrann, sem ekki hafi lagt
fram neina stefnumörkun í
málefnum ráðuneytisins,
þannig að allt leiki í lausu lofti.
Ekkert taumhald
Orðrétt segir ráðuneytisstjór-
inn: „Ástandið skapar einnig
vandamál um taumhald.
Hvernig eiga stjórnendur ráðu-
neytisins að hafa taumhald
þegar hvorki þeir né almennir
starfsmenn ráðuneytisins vita í
hvaða átt eigi að stefna og
starfskröftum ráðuneytisins er
beint í ýmsar áttir?"
Greinilegt er af þessu taum-
haldstali öllu að ráðuneytis-
stjórinn telur að ráðherrann
og ríkisstjórnin hefði þurft að
leggja almennilegt hringamél
við ráðuneytið í stað þess að
láta sér nægja einfalt band-
beisli. Menn nái ekki almenni-
legu tölti út úr ráðuneytinu
með bandbeislinu einu saman.
Þetta veröur jafnvel enn ljós-
ara þegar lengra líður á játn-
ingar ráðuneytisstjórans, því
þá kemur í ljós að sérhver
starfsmaður hefur sína einka-
skilgreiningu á því hvert hlut-
verk ráðuneytisins á að vera.
Sjálfhælnu embættismennirn-
ir í utanríkisráðuneytinu, sem
Garri hefur stundum talið sig
hafa orðið varan við, eru þegar
GARRI
betur er að gáð ekki bara sjálf-
hælnir og drjúgir meö sig út á
við. Þeir eru það líka hver
gagnvart öðrum og virðast allir
telja sig vita besta allra. Það
ríkir með öðrum orðum smá-
kóngastríð í utanríkisvið-
skiptaráðuneytinu og ráðu-
neytisstjórinn — sem sjálfur
var sagður einn þessara smá-
kónga, sem hlutu sérstaka náð
með tilheyrandi upphefð hjá
keisaranum í ráðherrastólnum
— virðist hafa gefist upp á
styrjöldinni og vill nú grípa til
pólitískrar atómbombu til að
gera út um málin.
Ráðuneytisstjórinn segir
hefðbundna endurskipulagn-
ingu vonlaust mál. Ráðherra
verði einfaldlega að setja smá-
kóngunum skýrar reglur og
markmið til að vinna eftir.
Ekki rétta lausnin
Augljóslega hefur ráðuneytis-
stjórinn mikla trú á ráðherra
sínum og yfirboðara, enda
tókst Jóni Baldvini að hækka
stjórann í tign á sínum tíma,
án þess að skeyta um kurrinn í
mörgum öðrum í ráðuneytinu,
sem töldu sig betur að ráðu-
neytisstjórastarfinu komna.
En þrátt fyrir tiltrú ráðuneyt-
isstjórans á ráðherra sínum og
ríkisstjórrt, og þrátt fyrir það
hversu skelfilegt er til þess að
vita að óþekkir og agalausir
smákóngar séu látnir standa
vörð um hagsmuni íslenska
lýðveldisins og íslenskrar þjóð-
ar út á við, getur Garri ekki fall-
ist á þá lausn ráðuneytisstjór-
ans að ráðherra og ríkisstjórn
taki í tauminn og reyni að
berja stefnufestu inn í ráðu-
neytið.
Sannleikurinn er auðvitað sá
að málin hafa reddast vegna
þess að þeir hafa ekki haldið
um taumana í ráðuneytinu.
Miðað við árangurinn af öðru,
sem frá stjórninni hefur kom-
ið, væri eðlilegt að ætla að þá
fyrst mögnuðust vandræöin,
ef ríkisstjórnin og utanríkis-
ráðherra ætluðu að stjórna
meira en orðið er.
Garri
List og saga
í höfuöborginni eru margar
áhugaverðar sýningar þessa
dagana. Þrjár sögulegar sýning-
ar eru með örstuttu millibili í
miðbænum. í Geysishúsinu er
samgöngusýning, í gamla
Morgunblaðshúsinu er sýning
Þjóöminjasafns og Þjóðskjala-
safns um „leiðina til lýðveldis",
og í Alþingishúsinu er sýning
um störf og starfshætti Alþingis.
Hér er um stórfróðlegar sýning-
ar aö ræða, sem settar eru upp í
tilefni 50 ára afmæli lýöveldis á
íslandi. Það er ómaksins vert
fyrir þá, sem eiga leið til Reykja-
víkur, og þá, sem eru á ferð í
miðbænum, að líta á þær.
En það getur fleira áhugavert
að líta nú í borginni. Listsýn-
ingar eru fjölmargar og við
hjónin höfum ánægju af því að
líta við þar sem myndlist er til
sýnis. Af nógu er að taka, en ég
vil nefna tvær sýningar sem ég
hafði mikla ánægju af að skoða.
í deiglunni
Það er einkar athyglisvert hvað
tímbilið frá 1930 til 1944 hefur
veriö frjótt í myndlist. Það blas-
ir við augum, þegar komið er
inn á sýningu Listasafns íslands
sem ber nafnið „í deiglunni".
Sýningin er hvortveggja í senn
söguleg heimild um tíöarand-
ann og veisla fyrir augað af
verkum ýmissa okkar bestu
málara, sem áttu sitt þroska-
skeið á þessum tíma. Þessi verk
eru tengd tíðarandanum á eink-
ar skemmtilegan hátt og ekki
síst er fróölegur sá hluti hennar,
sem fjallar um svokallaða lista-
mannadeilu og sýninguna í
Gefjunarglugganum, sem Jónas
Jónsson stóð fyrir til að sýna ís-
lendingum dæmi um klessu-
verk, og „hauslausa menn sem
eru að velta olíutunnum frá
Héðni Valdimarssyni", svo vitn-
Á víöavangi
að sé í eina af mörgum blaða-
greinum Jónasar. Auðvitað er
einkennilegt að sjá þessi verk
nú, sem eru eftir málara á borð
við Þorvald Skúlason, Valtý Pét-
ursson og fleiri, en deilan öll
sýnir að listin hefur verið í lif-
andi umræðu, sem aðfarir Jón-
asar, þótt óvenjulegar væru,
hafa ýtt undir.
Veisla í Norræna
húsinu
í kjallara Norræna hússins
stendur yfir málverkasýning þar
sem sýnd eru verk eftir Ragn-
heiöi Jónsdóttur Ream. Ég verð
að játa það að ég þekkti lítt til
þessarar listakonu, en verð að
segja að sýningu með jafngóð-
um verkum og veislu fyrir aug-
að hef ég ekki séð lengi. Ragn-
heiöur Jónsdóttir Ream var
lengst af búsett í Bandaríkjun-
um og tók út sinn þroskaferil í
listum þar. Hún er ein af þeim
miklu listakonum íslenskum á
sviði myndlistar sem þar lifðu
og störfuðu. Framlag þessara
kvenna til íslenskrar menning-
arsögu er afar merkilegt og á ég
þar við nöfn eins og Louisu
Matthíasdóttur, Nínu Tryggva-
dóttur og Nínu Sæmundsson.
Myndirnar í Norræna húsinu
eru íslenskar landslagsmyndir
og hins vegar uppstillingar.
Landslagið er einfaldað og tekið
frá óvenjulegu sjónarhorni,
eins og segir í sýningarskrá. Mér
finnst árangurinn stórfengleg-
ur, og þaö var ánægjulegt eitt
síödegi í vikunni að sjá nokkur
af verkum þessarar konu, sem er
stórt nafn í íslenskri myndlist,
þótt ég í fáfræði minni hefði
ekki af henni spurnir.
Ég held að þessi kona sé dæmi
um listamann sem tekur út sinn
þroska erlendis og sér ísland
nýrri sýn á eftir. Hinar gullfal-
legu myndir í Norræna húsinu
eru vitnisburður um slíkt. Þær
bera vott um hughrif og minn-
ingar, en það er ekki nema mik-
illa listamanna að koma þeim
tilfinningum á léreftið.
Jón Kr.