Tíminn - 27.08.1994, Side 5

Tíminn - 27.08.1994, Side 5
Laugardagur 27. ágúst 1994 5 Jón Kristjánsson skrifar Við íslendingar höfum hingað til haft þann skilning að auðlindir okkar séu einkum þrenns konar. Gæði lands- ins, fiskimiðin í kring um það og orkulind- irnar, vatnsorka og hveraorka. Við höfum gengið hart fram í fjárfestingum í orkumál- um, og miklar verðhækkanir á olíu á sjö- unda áratugnum leiddu af sér byltingu í orkunýtingu hér á íslandi sem kemur fram í því að nú er um 90% húsnæðis hér hitab upp meb vatnsafli. Þab er viðurkennt að fjárfestingar í nýt- ingu vatnsorku hafa verið stundaðar meir af kappi en forsjá í mörgum tilfellum sem hefur það meðal annars í för með sér aö afl einnar Blönduvirkjunar er umfram í orku- kerfinu. Þessi staða er ljós og nú hefur sú breyting orðið á ab þegar rætt er um virkj- unarmál eru sölumálin hluti af þeirri um- ræðu. Álver - sæstrengur. Leit íslendinga að fjárfestum í orkufrekum iðnabi hefur ekki boriö árangur síbustu ára- tugi. Kísilmálmverksmiðja og Álverksmiðj- ur hafa ekki orðið að veruleika, og enn er biðstaða í því efni. Nú síðast eru komnar upp umræbur um það að orkuverð muni hækka svo mikib í Evrópu á komandi árum að það kunni ab vera hagkvæmt fyrir orku- notendur þar ab kaupa orku frá íslandi í gegn um sæstreng. Þarna er um f járfestingu ab ræða sem nemur þreföldum fjárlögum íslendinga ab minnsta kosti. Umræburnar um sæsteng hafa vakið upp 25 ára gamlar bollaleggingar um virkjanir á Austurlandi, í Jökulsá á Fjöllum og í Jök- ulsá í Dal. Þessar virkjanir fela í sér verulega vatnaflutninga milli byggðarlaga sem er nýtt í virkjunarsögunni í svo ríkum mæli. Sjónarmið náttúruverndar. Það er ein virkjun á Austurlandi komin svo langt í rannsóknum að hægt er ab byrja framkvæmdir meb stuttum fyrirvara. Það er Fljótsdalsvirkjun. Bærileg samstaða hef- ur tekist um hana, þótt vissulega feli hún í sér fórnir á fagurri hálendisvin sem er vot- lendiö á Eyjabökkum austan Snæfells. Stór- virkjanir ganga nærri landinu og breyta ásýnd þess. Þetta er náttúruverndarmönn- um þyrnir í augum. Ég skil þetta sjónar- mib. Hins vegar hef ég alltaf verið þeirrar skobunar að nýting orku í stórum stíl þýddi fórnir, en vandinn er ab ganga þannig til verks ab sem minnstum skaða valdi. Stórvirkjanir fyrir sæstreng. Iðnaðarráðuneytið bauð í síðustu viku til fundar og kynnisferðar á virkjunarslóðir fyrir austan. Ég tók þátt í þeirri ferð sem þingmaður Austurlands. Það vakti athygli mína vib framlagningu gagna um málið áður en ferðin hófst að ráðuneytismenn lögðu á þab áherslu að ekkert nýtt væri að gerast í markaðsmálum orku sem kallaði á þessa kynningu. Til- gangurinn væri einfaldlega sá ab koma virkjunarmálunum og virkjunarkostum í umræbu til þess að hafa tímann fyrir sér ef aðstæbur breyttust. Mér finnst þetta jákvætt og tek undir naubsyn þess að ræða orkunýtingu án þess að vera undir þeirri pressu ab taka ákvörð- un þegar í stab um tilhögun virkjana. Sannleikurinn er sá að virkjun Jökulsánna fyrir austan er ekkert smámál, né þeir vatnaflutningar sem þessum framkvæmd- um eru samfara. Til rannsókna á þeim efn- um þarf að vanda mjög vel. Virkjanir næstu aldar. Þab kom fram hjá sérfræbingum Orku- stofnunar sem tóku þátt í þessari kynningu að þeirra mat er að virkjun t.d. í Jökulsá í Dal þurfi fjögurra ára rannsóknartíma í við- bót, tvö ár í hönnun og fimm ár í bygg- ingu. Því er það svo að þarna er verið að tala um mannvirki næstu aldar, þótt byrjað sé strax. í þessari virkjun yrði hæsta stífla í Evrópu fyrir ofan Dimmugljúfur við Kára- hnúka á Brúardölum. Stíflan yrbi 200 metra há og 600 metra breið neðst, en 6 metrar að ofan. Ofan vib stífluna yrði mikið uppistöðulón sem nær allt inn að jökli, frá lón- inu yrðu jarðgöng yfir til Lagarfljóts. Við virkj- un Jökulsár á Fjöllum mundi myndast eitt stærsta vatn á íslandi í Arnardal innan Möðru- dals, sem er með fegurri hálendisvinjum sem að er komið. Vatns- magnið mundi minnka í Dettifossi sjálf- um, þótt sérfræðingar teldu að 90% sumar- rennsli gæti verið í honum eftir virkjunar- framkvæmdir. Rannsóknir Afstaða mín nú til þessara mála er einfald- lega sú ab fá samstöbu um þab að halda áfram rannsóknum á þessu svæði. Hins vegar þarf að fást niöurstaða í það mál hvort samstaöa næst hjá þessari kynslób um ab virkja Jökulsá á Fjöllum. Þab er alveg ljóst að andstaða er mikil við þá hugmynd, og hagsmunir ferðaþjónustu og sjónarmið náttúruverndarmanna rekast þar á við virkjunaráformin. Sé engin samstaða um virkjun árinnar er óþarfi að verja stórfé í rannsóknir á þeim virkjunarkosti. Þab er einnig afar áríðandi að ljósar niður- stöbur liggi fyrir um umhverfisáhrif vatna- flutninga.í Lagarfljót. Fljótið er svo mikil þungamiðja í náttúrufari á Fljótsdalshéraði að þaö má ekki taka áhættu af kólnun eða landeyðingu í kjölfar vatnaflutninganna. Fljótsdalshérab er gróðurvin og ber að leggja rækt við þann þátt í náttúru þess eins og verið er að gera með ræktun skóga og uppbyggingu svæðisins fyrir ferða- menn. Veðurfarslega er Héraðið sælureitur, ef árferði er normalt. Ákvarðanatökur um virkjanir 21 aldarinn- ar hljóta að byggjast á sem ítarlegustum rannsóknum og upplýsingum. Það er ábyrgöarlaust að taka ákvarðanir á öðrum forsendum. Er sæstrengur framtíbin. Það er einnig ákvörðunarefni hvort ís- lendingar eigi yfirleitt að stefna að orku- flutningi úr landi um sæstreng. Æskilegast væri að virðissaukinn væri eftir í landinu í atvinnustarfsemi sem tengdist framboði á orku. Það er ekkert sjálfgefið að sæstrengur sé heppileg lausn á markaðsmálum orku fyrir okkur. Ef orkuverðshækkun yrði mikil í Evrópu og staða raforkunnar styrktist, er- um við íslendingar þá ekki í stöðu til þess að bjóða orku til atvinnustarfsemi í land- inu sem byggð væri á erlendri fjárfestingu? Þetta eru spurningar sem krefjast svara áð- ur en ákvarðanir eru teknar um sæstreng. Hinn gullni meðalvegur. Ég er sammála því að við íslendingar verð- um að leita leiða til orkunýtingar. Vib verð- um hins vegar ab gera það í eins mikilli sátt við náttúruna og unnt er, og náttúruvernd- armenn og hönnubir virkjana verða að hafa sem best samband sín á milli. Ég varð þess var á fundunum fyrir austan og í kynnisferðinni á virkjunarslóðirnar að þetta talsamband er að batna, og það þykir ekki lengur sjálfgefið að kaffæra náttúruperlur, eða breyta náttúrufari. Rannsóknir næstu ára verða að vera í þeim anda að þræða hinn gullna meðal- veg. ■

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.