Tíminn - 17.01.1995, Blaðsíða 4

4
Þri&judagur 17. janúar 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1,105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Víti til a ð varast
Erindi Brians Tobin, sjávarútvegsráðherra Kan-
ada, á ráðstefnu um viðreisn þorskstofnsins,
sem haldin var í síðustu viku, vakti athygli og
umtal ekki síður en heimsókn hans til landsins.
Ráðherrann sagði frá biturri reynslu Kanada-
manna varöandi stjórnun fiskveiða og taldi að
íslendingar gætu lært mikið af reynslu þeirra.
Fiskistofnar í kanadískri lögsögu eru að engu
orðnir og nefndi ráðherrann þrjú atriði, sem að
hans dómi voru þung á metunum. í fyrsta lagi
hefðu stofnarnir verið ofmetnir, í öðru lagi hefði
fiski verið hent í sjóinn í verulegum mæli og í
þriðja lagi hefði verið landað framhjá vigt.
Hér hefur undanfarin ár verið leyft að veiða
meira af þorski en ráðgjöf fiskifræðinga segir, og
einstaka raddir skírskota til góðra aflabragða á
ákveðnum svæðum og vilja ganga enn lengra.
Um þetta er það að segja að hér er um gífurlega
áhættu að ræða og þess vegna ber okkur aö fara
varlega.
Það er ákaflega brýnt að efla hafrannsóknir,
einkum hinn líffræbilega þátt þeirra. Ekki hefur
verið hugað nægilega vel að slíku og það er til
dæmis undarlegt að ekki skuli hafa fengist fjár-
magn í rannsóknir á þorskklaki við landið, sem
sótt hefur verið um ítrekað.
Erindi Kanadamannsins minnir á hve mikil
ábyrgð er í því fólgin að nýta auðlindir íslenskr-
ar lögsögu og fara með réttinn til veiða. Deilur
hafa stabið um fiskveiðistjórnunina og tilhneig-
ing er til þess ab kenna henni um allt sem mið-
ur fer í sjávarútveginum. Kvótakerfið er ekki
gallalaust, en þó er það staðreynd að ekki hefur
verib bent á neitt heildstætt kerfi sem getur
komið í staðinn, og þrátt fyrir miklar yfirlýsing-
ar hefur það verið fest í sessi á kjörtímabilinu
fremur en hib gagnstæða.
Við minnkandi afla er sú ein vörn ab reyna að
skapa. sem mest verðmæti úr því sem á land
berst, og sem betur fer hefur mikið áunnist í því
efni. Áfram verður að halda eftir þeim leikregl-
um sem settar hafa verið.
Ótíbindi
Enn hafa íslendingar verið minntir á hve smáir
þeir eru og vanmáttugir gagnvart náttúruöflun-
um. Stórslys hefur orðið. Lítið byggbarlag á
Vestfjörðum hefur verið lostið þungu höggi.
Þjóðin er sem steini lostin, eins og ávallt þegar
slíkir atburðir verða. Orð megna ekki mikið til
hjálpar í þessum raunum, en hugur allra leitar
til fólksins á Súðavík og annarra þar sem hættu-
ástand varir, í bæn um styrk þeim til handa.
Veðrahamur þessa norðlæga lands hefur enn
orðið fólki að fjörtjóni, snöggt og óvænt, eins og
ávallt þegar slys verða. Það eitt er til ráða að
reyna að veita alla þá aðstoð sem unnt er, og
senda þeim, sem um sárast eiga að binda,
dýpstu samúb.
Húsbréfin á húsvegginn?
Iiúsbréfa fyrir 100 milljónir ekki vitpað
Útdráttur bara auglýstur.
Lögbirtingarblaðm
u
Ákveöiö hefur veriö aö útdráttur í
húsbréfahappdrættinu veröi fram-
vegis aðeins auglýstur í Lögbirt-
ingablaðinu. Fram til þessa hefur
þessi útdráttur, sem getur skipt
sköpum fyrir þúsundir húsbréfa-
eigenda, veriö auglýstur meö sér-
stökum hætti í dagblöðum, þann-
ig að númer bréfanna, sem dregin
eru út, hafa birst til skiptis í blöð-
um.
Þegar húsbréfalottóið var tekið
upp á sínum tíma, þótti þetta hið
snjallasta mál og átti að hvetja ein-
staklinga til að eiga bréfin í ein-
hvern tíma í staö þess að selja þau
með miklum afföllum, enda væri
alltaf von á að verða dreginn út og
fá bréfið greitt út með fullum
vöxtum og verötryggingu. Happ-
drættið var því notað óspart sem
rök fyrir innri fjármögnun hús-
næðiskerfisins og að húsbréf
myndu festa sig í sessi sem gjald-
miðill á fasteignamarkaði. En
framsýni stjórnenda og hugsuð-
anna, sem að baki þessari happ-
drættisaðgerð stóðu, brást varö-
andi auglýsingakostnað, því það
gleymdist einfaldlega að reikna
með því að það kostaði eitthvað að
kynna útdráttinn fyrir húsbréfa-
eigendum. Augljóslega er tilgang-
slítið að vera með happdrætti af
þessu tagi, ef húsbréfaeigendur fá
engar upplýsingar um hvaöa núm-
er þetta eru sem dregin eru út. Því
þarf að auglýsa þessi númer í blöð-
unum, það er einfaldlega eina leið-
in, þó svo hún kosti peninga.
Ósótt húsbréf fyrir 100
millj.
En nú er semsé búiö aö ákveða
aö hætta alveg að nota fjölmiölana
í þessum tilgangi, og stóla alveg á
Lögbirtingablaðið. Ósótt útdregin
húsbréf hjá Húsnæöisstofnun
nema um 100 milljónum sam-
kvæmt fréttum. Þessi upphæð á þá
væntanlega eftir að hækka allveru-
lega á næstunni á sama tíma og
þeim þúsundum einstaklinga, sem
eiga húsbréf sem sparnaðarform,
verður gert nær ókleift aö fylgjast
með húsbréfalottóinu. Áhrifin af
þessu munu því fljótlega verða þau
að sú hvatning, sem húsbréfaút-
drátturinn átti að verða um aö fólk
GARRI
ætti húsbréfin sín, hverfur alveg.
Þess í stað munu verðbréfafyrir-
tæki og sambærilegar stofnanir,
sem hvort sem er eiga alltaf mik-
inn stabba húsbréfa fyrirliggjandi,
verða þeir einu sem fylgjast meö
þessum útdrætti í gegnum tölvu-
kerfi sín. Niðurstaðan verður þá sú
að í staðinn fyrir að verða hvati á
almenna eign húsbréfa breytist
húsbréfaútdrátturinn í bónus-
vinning verðbréfafyrirtækja ein-
göngu.
í Morgunblaðsfrétt á dögunum
sagði Sigurður E. Guðmundsson
að húsbréfaeigendur ættu svo mik-
illa hagsmuna að gæta aö þeir
hlytu að leita leiða til aö fá upplýs-
ingar um útdrátt húsbréfanna í
Lögbirtingablaðinu.
Tilkynningar á húsvegg
Húsnæðisstofnun telur þannig
réttlætanlegt að spara auglýsinga-
kostnaðinn á þeirri forsendu að
menn hljóti bara að sækja hags-
muni sína. Samkvæmt þessu ætti í
rauninni að vera alger óþarfi að
vera að birta yfirleitt útdráttinn í
Lögbirtingablaöinu frekar en ann-
ars staðar, því menn hljóta að
sækja þessa hagsmuni til stofnun-
arinnar og hringja og spyrjast fyrir
um hvort húsbréf þeirra hafi verið
dregin út, eða þá að fólk komi ein-
faldlega við á Suðurlandsbrautinni
og leiti eftir þessum upplýsingum.
Ef örtröðin er oröin of mikil, má
alltaf bregða fyrir sig kínversku
fjölmiðlatækninni og hengja upp
tilkynningar utan á veggi hússins,
þannig aö pöpullinn, sem er svona
æstur í að fá upplýsingar, geti lesiö
þetta þar.
Það er ánægjulegt til þess aö vita
að ríkisstofnanir eru meövitaðar
um fjárhag sinn. Hins vegar hefði
það óneitanlega veriö hreinlegra
að hætta bara meö þennan útdrátt
heldur en að halda honum úti
með þessum hætti. Markmið hans
að hvetja til húsbréfaeignar al-
mennings næst augljóslega ekki
eftir sparnaðaraögerðirnar, og
hreinn óþarfi að fóðra verðbréfa-
fyrirtækin á happdrættisvinning-
um. Garri
Flestu fórnandi fyrir lúxusinn
Mesti einstaki útgjaldaliður vísi-
tölufamilíunnar er bíllinn, heitt-
elskaður. Matarkaupin vega
minna í eyöslunni og svipað er að
segja um húsnæðiskostnað. Samt
er aldrei talað um óheyrilegan
bílakostnað Meðaljóns og Meðal-
gunnu og enn síður aö hann
skeröi lífskjör þeirra. En nærri læt-
ur aö fimmtungur tekna heimil-
anna fari í bílaútgerðina.
Ríkisvaldið lítur á bílaeign sem
hreinasta lúxus og krækir sér í
nær sjö milljarða í bílaskatta á ári.
Kjósendur valdsins láta sér vel
líka og panta sér sífellt meiri, betri
og dýrari umferðarmannvirki án
þess að leggja nokkru sinni hug-
ann að því hverjir borga. Stund-
um er meira að segja verið að
planta því inn í bensíngufumett-
aöa kollana að olíufélögin borgi
bensínskattinn.
Að eiga bíl telst víst til lífsgæða
og er þá ekki reiknað með að eign-
in kostar líka skuldaáþján, skatt-
greiðslur og oftar en ekki viövar-
andi fátækt, sem eignin og rekstur
hennar kostar.
Allt fyrir skattmann
Aðeins er aö draga úr bílaeign
landsmanna, en hún er nú sem
svarar einum bíl á hverja tvo ís-
lendinga. Geri aðrir betur.
Ef hann Meðaljón og hún Með-
algunna gætu hugsað sér tilver-
una án þess að eiga bíl, jafngilti
það um 20% kjarabót. En af því að
þau halda að bíllinn létti þeim líf-
ið og auðgi tilveruna og geri þau
frjálsari, er þýöingarlaust að setja
dæmið þannig upp. Þau vilja ekki
láta sér skiljast að bíllinn gleypir
tekjur þeirra og orku og gerir lífs-
baráttuna enn erfiðari. Þau halda
eins og fjármálaráöuneytið með
skattmann í broddi fylkingar að
bíll sé lúxus sem flest má leggja í
sölurnar fyrir að njóta.
Margir eru þeir sem nauðugir
viljugir veröa aö eiga og reka bíl. í
dreifbýlinu eru þeir nauðsyn af
augljósum ástæðum. En skipu-
leggjendur þéttbýlis gera bílaeign
líka að nauöSyn þar. Það gæti jafn-
vel hvarflað að manni að til dæm-
is þéttbýlið á Innnesjum, þar sem
ríflegur helmingur landsmanna
býr, sé skipulagt með hagsmuni
Á vífravangi
Bílgreinasambandsins, olíufélag-
anna og tryggingafélaganna í
huga.
Byggð er teygð og toguð út um
allar trippagrundir, út á nes og
upp á heiðar með miklum víðátt-
um á milli þorpa skipulagsófét-
anna, sem hvorki skipta sér af
þörfum fólks né náttúrufari.
Vegalengdir milli vinnustaöa
og heimila mæla margir í tugum
kílómetra. Skipuleggjendur þorp-
anna leggja aldrei eitt augnablik
hugann aö því hvernig hentugt sé
að koma viö almenningssam-
göngum. Sjálfir nota þeir ekki
strætó og ætla öðrum ekki aö gera
það.
Frelsi skuldarans
Það er bæði gott og gaman að
eiga góða bíla og aka þeim á fín-
um vegum og svífa um slaufur
dýrustu umferðarmannvirkjanna.
En því aðeins er ánægjulegt að
eiga flottan bíl að maður hafi efni
á því.
En því miður vill verða mis-
brestur á því. Þegar bíllinn gleypir
fimmtung tekna einstaklings og
þriðjung ráöstöfunartekna eða
meira, fer glansinn af lúxusnum.
Þeir, sem verða að láta sér nægja
tekjur í lægri kantinum, verða að
láta sér nægja lakari bíla, ódýra í
framleiðslu eða gamla og útja-
skaða. Viöhaldskostnaöur er mik-
ill og skattar og bensín eru jafn-
mikil útgjöld og hjá efnaöri bíl-
eigendum, sem geta leyft sér dýr-
ari farartæki.
Núna eru miklir kjarasamning-
ar í deiglunni. Verið er að bjóöa
vinnudýrunum 1-3% kauphækk-
un, en baráttujaxlar verkalýðs
vilja 10% eöa eitthvað þar um bil.
Ef samfélagiö hefði vit á að búa
svo um hnútana aö almenn bíla-
eign væri hvorki nauösyn né talin
til sjálfsagðra lífsþæginda, gæti
láglaunalýöurinn tryggt sér sem
svarar 20% kjarabót með ofurlítiö
breyttum lífsstíl.
En sú hjátrú að bíll sé til aö
auka frelsi og létta lífsbaráttuna er
svo sterk að henni veröur ekki út-
rýmt með skynsamlegum rökum
einum saman. En þar sem fólk
endilega vill fórna sér fyrir bíla og
samgöngumannvirki, er ekkert
við því aö segja. Spurningin er að-
eins um forgangsröö og ef lífs-
hamingjan felst í því aö fórna
tekjum sínum og tíma fyrir bens-
ínmaskínu og malbikslagnir, þá
verði okkur aö góðu. OÓ