Tíminn - 07.06.1995, Blaðsíða 8

8
Mibvikudagur 7. júnf 1995
Grunur í Finnlandi
og Eystrasaltslönd-
um um aö Vestur-
lönd muni fórna ör-
yggishagsmunum
þeirra á altari sam-
rábs viö Rússland í
öryggismálum
Stjórn Rússlands hefur
undirritaö samninga
milli sín og Nor&ur- Atl-
antshafsbandalagsins um
samstarf í þágu friöar og
aukiö samráö í öryggismál-
um, eins og þaö er oröaö. Af
fyrirmönnum á Vesturlönd-
um hefur þessu veriö fagn-
aö, sagt aö samningarnir
marki tímamót og eyöi jafn-
vel aö fullu tortryggninni
milli fyrrverandi höfuöand-
stæöinga í heimsmálum.
Eftir því mætti sem sé halda
aö nú væri noröurheimur
sameinaöur í eitt bræöralag
„frá Vancouver til Vládivo-
stok".
Ýmsir aöilar eru líklegir til
aö fagna þessum votti um
aukna samstööu Vesturlanda
og Rússlands meö fyrirvara,
ekki síst ríkin á milli þessara
tveggja stóru aðila, fyrrver-
andi sovésk fylgiríki og sovét-
lýöveldi. Ekki fer á milli mála
að flest þessi ríki vilja komast í
Nató. Þau vilja þar að auki
komast í það bandalag sem
fyrst, meðan Rússland er í
hálfgerðum lamasessi og
möguleikar þess á að hindra
þá þróun mála þarafleiðandi
til þess að gera takmarkaðir.
Sú stefna ríkja þessara er til-
komin af því að aðalatriðið á
bak við viðhorf þeirra í örygg-
ismálum er ótti við Rússland.
Þau óttast að jafnskjótt og
Rússland eflist á ný, muni það
á ný leitast við að hneppa
svæðið milli sín og Vestur-
landa undir vald sitt aö meira
eða minna leyti, Ríkin á milli
Rússlands og Vestursins vilja
tengjast Vestrinu sem nánast í
efnahags- og öryggismálum og
tryggja til frambúðar þau sam-
bönd — og þar með öryggi sitt
gagnvart Rússlandi — með að-
ild að Evrópusambandi og
Nató.
„Ríkin á milli"
Ríki þessi hafa ástæðu
nokkra til kvíða í sambandi
við aukið bræðralag Rússlands
og Vesturlanda. Andrej Koz-
ýrev, utanrikisráðherra Rúss-
lands, lýsti því yfir á fundi í
Noordwijk í Hollandi, þar sem
undirritunin fór fram, að and-
staða Rússlands við hugsan-
lega aðild fyrrverandi komm-
únískra ríkja og sovétlýðvelda
að Nató væri óbreytt. Af hálfu
Nató er opinberlega fullyrt að
nýundirritaðir samningar þess
og Rússlands muni ekki verða
hindrun í vegi „ríkjanna á
milli" inn í Nató, hinsvegar
gefið í skyn óopinberlega að
fyrirhuguð aðild þeirra að
bandalaginu dragist a.m.k. á
langinn.
Ekki síst í Finnlandi og
Eystrasaltslöndum hefur lengi
gætt kvíða fyrir því að svona
kynni að fara. Á Vesturlönd-
um hefur Eystrasaltslöndum
að vísu ekki beinlínis verið
neitað um aðild að Nató, en
þar og í Finnlandi hafa menn
veitt því athygli að á Vestur-
löndum hefur lítið verið
Rússneskir hermenn íGrosníj, höfubborg Tjetjeníu: grunur um aö Eystrasaltslönd séu íaugum Rússa „nœstum þvíeins rússnesk" og Norbur-Kákasía.
Uggur fyrir austan Salt
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
minnst á Eystrasaltslönd í því
sambandi. Yfirlýst næsta skref
í útþenslu Nató hefur verið að
taka inn svokölluð Visegrad-
lönd (Pólland, Tékkland, Slóv-
akíu, Ungverjaland).
Pólland a.m.k. getur vart tal-
ist til smáríkja og því má ætla
að Rússum reynist erfitt að
hindra aðild þess að Nató, vilji
Pólverjar eindregið koma'" í
það bandalag. Öðru máli
gegnir t.d. um Eistland, Lett-
land og Litháen. Þótt vera
kunni að Rússland treysti sér
ekki til að hindra inngöngu
Visegradríkja í Nató, er það
líklegt til að beita sér þeim
mun kappsamlegar gegn inn-
göngu t.d. Eystrasaltslanda í
bandalag þetta.
„Spurning dagsins er sem sé
þessi: Verða Eystrasaltslönd
utan Nató í fyrirsjáanlegri
framtíð, jafnframt því sem t.d.
Visegrad-löndin verða tekin
inn í það? í því sambandi
vaknar önnur spurning: Ætla
Vesturlönd enn einu sinni að
koma til móts viö óskir Rússa
um að Eystrasaltslönd og
Finnland verði séráparti í
sömu rétt?" Þannig er spurt í
forystugrein finnska
Hufvudstadsbladet 11. maí s.l.
„Realpólitík"
Ætla má að einhugur sé á
Vesturlöndum um mikilvægi
góðra samskipta við Rússland.
Gengið er með gildum rökum
út frá því að slík samskipti séu
nauðsynleg til þess að árangur
náist í viðleitninni að draga úr
hættunni á útbreiðslu kjarna-
vopna og margir telja þau líka
nauðsynleg til þess að hægt sé
að tryggja frið í Austurlöndum
nær og lægja ófriðaröldurnar á
Balkanskaga. Ennfremur vilja
Vesturlönd fyrir hvern mun
hafa Jeltsín áfram við stjórn-
völinn í Rússlandi, af ótta við

Breskir hermenn í Bosníu: naubsyn talin á góbum samskiptum vib Rúss-
land til ab tryggja stöbugleika í norburheimi og víbar.
Willy Claes, abalritari Nató. Opin-
berlega er fullyrt ab samningarnir
vib Rússa stöbvi ekki inngöngu
ríkja í austanverbri Evrópu í
bandalagib.
að annars komist völdin þar í
hendur illútreiknanlegra
„rauðbrúnna" aðila. Ráðstaf-
anir, sem líti út í augum Rússa
sem eftirgjöf við Jeltsín, eru í
því samhengi taldar líklegar til
að styrkja stöðu hans.
Hér er á ferð ásamt meö
öðru gallhörð „realpólitík". Á
henni fá Tjetjenar öðrum
fremur að kenna, eins og sakir
standa. Vestrænir stjórnmála-
menn eru líklegir til að halda
áfram að „harma" aöfarir rúss-
neska hersins gegn Tjetjenum,
en þeir munu láta þar við sitja.
Tjetjenastríði Rússa hehir
verið verulegur gaumur gefinn
í Finnlandi og Eystrasaltslönd-
um. Þar hafa menn vissar
ástæður til að ætla, að í augum
Rússa séu Eystrasaltslönd ekki
síður en Norður-Kákasía sjálf-
sagður hluti Rússaveldis — eða
allt að því. Þegar haldið var
upp á hálfrar aldar afmæli
loka heimsstyrjaldarinnar síð-
ari í Moskvu, voru hersveitir,
sem tekið höfðu þátt í stríðinu
í Tjetjeníu, látnar taka þátt í
hersýningu. Það þótti mönn-
um í smáríkjunum austan
Eystrasalts einkar ósmekklegt
og sumir kölluðu það ískyggi-
legan fyrirboða. Ekki er laust
við að í ríkjum þessum finnist
ýmsum að vestrænir leiðtogar,
sem mættu á hátíðahöldin í
Moskvu, hafi með því gefið til
kynna kæruleysi um hryðju-
verk rússneska hersins í Tjetj-
eníu. Þó að leiðtogar þessir að
vísu sniðgengju hersýninguna
sem hátíðahöldunum fylgdi.
Á bak við leiðarann í
Hufvudstadsbladet og fleiri
ummæli í ræðu og riti í smá-
ríkjunum austan Salts er gmn-
ur þess efnis, að Vesturlönd
séu, í skiptum fyrir snurðu-
laust samstarf við Rússa í ör-
yggismálum og alþjóðastjórn-
málum, ekki með öllu fráhverf
því að samþykkja að Finnland
og Eystrasaltslönd komist að
einhverju marki undir rúss-
nesk áhrif. Með hliðsjón af
sögu þessara landa og viðhorfa
Rússlands og stórvelda vestur í
heimi til þeirra á liöinni tíð,
getur sá grunur varla talist
ástæöulaus. ■