Tíminn - 10.08.1995, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 10. ágúst 1995
Wímmu
5
Einar Hannesson:
Net Feröaþjón-
ustu bænda
um allt land
Það hefur verið athyglisvert að
fylgjast með þeirri öru þróun
sem átt hefur sér stað hér á
landi seinustu áratugi í sam-
bandi við ferðaþjónustu af
ýmsu tagi í strjálbýli landsins.
Taki maður sem dæmi gistiað-
stöðu, hefur orðið mikil breyt-
ing frá hinni hefðbundnu hót-
elstarfsemi, sem hafði verið um
áratuga skeið í föstum farvegi,
þar til nýir kostir buðust til að
mæta aukningu í ferðum fólks,
bæði innlendra og erlendra um
landið.
Ferbaskrifstofa ríkis-
ins brautrybjandi
Þar braut blað Ferðaskrifstofa
ríkisins undir forustu Þorleifs
Þórðarsonar, með rekstri sumar-
hótela í skólahúsnæði, sem varð
að hótelneti um land allt. Eddu-
hótelin eru nú á vegum Feröa-
skrifstofu íslands, sem Kjartan
Lárusson stýrir styrkri hendi, og
eru víða um land, eins og kunn-
ugt er. Þar má nefna Ferðaþjón-
ustu bænda, sem byrjaö var á
fyrir um um það bil 30 árum. En
það mun hafa verið Birgir Þor-
VETTVANCUR
♦
gilsson, núverandi formaður
Ferðamálaráðs íslands, sem
hvatti til þess að farið var út á
þessa braut á sínum tíma. Hann
var þá starfsmaður Flugfélags
íslands sem lagði þessu máli
lið og bauð upp á ferðir og gist-
ingu í gegnum sölunet sitt í út-
löndum.
Ferðaþjónusta bænda í núver-
andi mynd, er yngra fyrirbæri,
en þó vaxið af þeirri sömu rót
og fyrr var getið. Það var 1980
sem samtök bænda um feröa-
þjónustu voru stofnuð hér á
landi. Tveimur árum síðar réðu
þau starfsmann, Paul Richard-
son, núverandi framkvæmda-
stjóra Ferðaþjónustu bænda í
Bændahöllinni við Hagatorg, til
að sinna markaðs- og sölumál-
um. Frá þeim tíma hefur starf-
semin vaxib og þróast, allt til
betri vegar, enda gera samtökin
ákveðnar gæðakröfur til sinna
aðila.
Bændagisting á 100
stöbum
í dag munu vera rúmlega 100
Setustofan í bœndagistingunni aö Narfastöbum.
Bœndagistingin oð Narfastööum í Reykjadal í Suöur-Þingeyjarsýslu.
í dag munu vera rúm-
lega 100 staðir um land
allt sem bjóða bœnda-
gistingu, þar sem á ein-
stökum stöðum er pláss
fyrir 5 gesti, þar sem
fæst er, og upp í um 50
gesti þar sem flest er.
staðir um land allt sem bjóða
bændagistingu, þar sem á ein-
stökum stöðum er pláss fyrir 5
gesti, þar sem fæst er, og upp í
um 50 gesti þar sem flest er. Þar
er um fjölbreytta þjónustu að
ræða, sem rúmar á nokkrum
stöðum aðeins tjaldsvæði með
góðri snyrtiaðstöðu, en annars
staðar er svefnpokagisting og
gisting af besta tagi, eins og í
sumarhúsum, og eins og hún
gerist best á hótelum. í tengsl-
um við gistingu er boðið upp á
ýmsa afþreyingu, eins og veiði í
nærliggjandi vötnum, hesta-
ferðir og fleira.
í sambandi við mjög góða
gistiaðstöðu má nefna sem
dæmi Narfastaði í Reykjadal í
Suður- Þingeyjarsýslu og hið
nýja vegahótel hjá Staðarskála,
sem þeir bræður Eiríkur og
Magnús á Stað komu upp af
miklum dugnaði. Aðstaðan
þarna er hliðstæð litlu vegahót-
elunum, sem margir þekkja frá
feröalögum á Bretlandi.
Fjárhúsi breytt í
bændagistingu
Abstaðan á Narfastöðum er
öflugasta bændagistingin á
landinu, hvað fjölda gesta varð-
ar. Það sem er óvenjulegt og
skemmtilegt við uppbygging-
una þarna, er að fjárhúsi á jörð-
inni var breytt í gistiheimili,
með öllum nauðsynlegum bún-
aöi, auk þess em boðið er upp á
aðstöðu fyrir fjölskylduna meb
eldhústækjum og einfaldri gist-
ingu einnig í öðru húsi á staðn-
um. Það er Ingi Tryggvason,
hinn góðkunni forustumaður
íslenskra bænda um áratuga
skeib, sem stóð fyrir þessari
uppbyggingu og rekstri núna
ásamt sínu fólki. Þarna er
ánægjulegt að koma og dvelja,
svo vel er að öllu búið.
Víst er að það sem háir starf-
semi af þessu tagi, og hér hefur
verið gerö aö umtalsefni, er að
gistiaðstaðan þyrfti að nýtast
betur vor og haust, þó að að-
sókn sé mikil yfir háannatím-
ann. ■
Jóns saga Þorlákssonar
Þetta getur naumast kallast rit-
dómur, þó að það verði smávegis
umsögn um bók Hannesar Hólm-
steins um Jón Þorláksson.
Þar er skemmst frá að segja aö ég
hygg að bókin gefi rétta mynd af
Jóni Þorlákssyni og sé honum
samboðin. Frásögnin er lífleg og
höfundur gerir sér far um að lýsa
mönnum og sneiðir lítt hjá því
sem neikvætt þótti í fari þeirra.
Stjórnmálasagan er sögð eins og
hún liggur fyrir og mun ekki
ástæða til að kvarta um rangfærsl-
ur. Hinsvegar er bókin skrifuð af
einlægum aðdáanda Jóns Þorláks-
sonar og gætir þess nokkuð um
áherslur. Þaö er t.d. vel og trúlega
túlkað að skuldir ríkissjóðs minnk-
uðu verulega, þegar Jón var fjár-
málaráðherra, ab krónutali, en
ekki sérstaklega vakin athygli á því
aö þaö voru dýrari krónur sem rík-
issjóöur skuldaði þegar Jón skilaði
af sér en þær sem hann tók við.
í öðru lagi er greinilega tíundaö
að skuldir ríkissjóðs uxu í stjórnar-
tíð Tryggva Þórhallssonar, en ekki
getið um eignaaukningu vegna
þeirra, svo sem síldarverksmiðjur,
sjúkrahús, skóla, vegi, brýr o.s.frv.
Víða er fljótt yfir sögu fariö, svo
að lesandi getur ekki gert sér grein
fyrir málavöxtum. Svo fer um kjöt-
tollinn í Noregi og tilslökun við
Norðmenn á íslandsmibum í því
sambandi og Tervanimálið.
Eina villu verður ab benda á.
Höfundur segir, sem rétt er, að
þegar Alþingi ákvað að landskjör
tæki vib af konungkjömum
mönnum 1916, var kjörtímabil
hinna landskjörnu haft 12 ár. Síð-
an segir: „Því var raunar breytt ár-
ið 1920 ... og kjörtímabiliö stytt í
10 ár."
Þetta er undarleg villa. 1920 var
kjörtímabil kjördæmakosinna
þingmanna ákveðið 4 ár, en hafbi
veriö 6 ár. Samkomulag virðist
hafa verib um að kjörtímabil
landskjörinna þingmanna væri
tvöfalt lengra. Samkvæmt því var
kjörtímabil landskjörinna ákveðib
8 ár. Nú er í þessari bók nokkuð
rækilega rætt um landskjör 1922,
1926 og 1930, alltaf á fjögurra ára
fresti. En höfundur hefur líklega
glapist af því að þeir, sem kosnir
voru 1916 og ekki dregnir út þegar
lögunum var breytt, sátu 6+4 ár á
þingi.
Það var raunar ekki nema Sig-
urður Eggerz, því að þeir Hjörtur
Snorrason og Siguröur í Ystafelli
dóu báðir fyrir þing 1926, sem átti
að vera síðasta þing þeirra. Hvern-
ig höfundur hefur komið því sam-
an, að landskjörnir þingmenn
væru kosnir 3 og 3 á fjögurra ára
fresti með 10 ára kjörtímabil, er
örðugt að sjá.
Hörmung er að sjá hvernig farið
er með vísu Stefáns frá Hvítadal á
bls. 315 og stuðlum spillt. Vísuna
hafa menn kunnaö svona:
Nú er hann Bjami búinn,
Bjami frá Vogi nár.
Aldrei greiðir hann oftar
atkvceði sér til fjár.
jón Þorláksson.
BÆKUR
HALLDÓR KRISTjÁNSSON
Stefán orti lofsamlega erfidrápu
eftir Bjarna, þó aö færri kunni
hana en níðvísuna. Annars hefði
skáldið víst mátt segja „mér til
fjár". En Stefán frá Hvítadal hefði
aldrei samþykkt þann leirburö sem
hér er birtur: „Bjarni frá Vogi er
látinn" o.s.frv.
Á bls. 183 er talað um haustib
1918 og síðan sagt: „Þetta ár gerð-
ust mörg stórtíðindi á íslandi. Vet-
urinn varð hinn versti í manna-
minnum, frostaveturinn mikli."
Hér er helst svo að sjá að höf-
Hannes Hólmsteinn Gissurarson.
undurinn haldi að frostaveturinn
hafi komið eftir haustinu 1918.
Hann var hinsvegar 1917-18.
Það er best að hætta að þreyta
menn meb sparöatíningi. Hins-
vegar skulum við líta á hvernig
Hannes Hólmsteinn lýsir áhrifum
vatnsveitu í Reykjavík.
Árið 1909 fengu Reykvíkingar
vatnsleiðslu úr Gvendarbrunnum.
Við þá framkvæmd ber hæst
minningu þeirra Guðmundar
Björnsonar landlæknis og Jóns
Þorlákssonar. Og nú fær Hannes
Hólmsteinn orðið:
„Eitt leiddi af öðru. Iðgjöld af
húsatryggingum lækkuöu eftir að
slökkvistarf varð auðveldara, vatn-
iö ruddi braut nýjum fiskverkun-
arstöðvum og þær veittu bæjarbú-
um atvinnu, nú knúbi allt vatnib
sem streymdi inn í húsin og um
skolpleiöslur út úr þeim, kamrar
að húsabaki urðu óþarfir en
hreinsun þeirra hafði kostað fé og
fyrirhöfn, miðstöðvar leystu
gamla kolaofna af hólmi, kolasalli,
aska og annar óþrifnabur hvarf allt
af gólfum eins og hendi væri veif-
að, húsmæður hættu að elda við
hlóöir, keyptu sér eldavélar og
notuðu vatn til suðu."
Nú spyr fávís maður hvort fólk
hafi étið hrátt að fornum víkinga-
sið þar til vatnsveitan kom. Hvað
notubu húsmæbur til suðu áður
en vatnsleiðslan kom, ef um suðu
var að ræða? Og elduðu konur al-
mennt á hlóðum í Reykjavík eftir
aldamót? í minni sveit voru heim-
ilin sem örast að fá eldavélar kring-
um 1890.
Saltfiskur mun hafa verið þveg-
inn og þurrkaður í Reykjavík fyrir
aldamót. Þegar vatnsveitan kom,
var vatnið látið renna úr slöngu í
kassana þar sem vaskað var. Áður
mun það hafa verið borið í fötum.
Því eru líkur til ab hin nýja tækni
hafi fækkað vinnustundum frem-
ur en fjölgaö við fiskverkun.
Eitt lítilræöi enn. Hér segir að
Vilmundur læknir hafi bent kjós-
endum á að Jón Auöunn Jónsson
væri ekki kominn upp í efri deild,
þrátt fyrir langa þingsetu. Hingað
til hefur sagan verið höfð um Gub-
múnd Hagaiín, enda fellur hún
betur að þeirri mynd sem geymist
af honum í hugum manna. ■