Tíminn - 20.10.1995, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 20. október 1995
fMw«
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö ílausasölu 150 kr. m/vsk.
Er vitlaust gefib?
Kjaradómur var á sínum tíma stofnaöur til að
lægja öldur og koma á sáttum í þjóðfélaginu. Hlut-
verk hans er að ákveða kaup alþingismanna og
æðstu embættismanna ríkisins. Laun margra ann-
arra embættismanna eru ákvörðuð eftir niðurstöð-
um dómsins. Þegar þingmenn ákváðu sjálfir um
launakjör sín braust út óánægja með þær ákvarð-
anir og þótti einna líkast sjálftöku á launum. Var
kvartað yfir að lítið samræmi væri milli kjarabóta
þingmanna og þeirra launahækkana sem samið
var um annars staðar í þjóðfélaginu.
Enn og aftur hafa úrskurðir kjaradóms vakið
ólgu á vinnumarkaði og skipt þjóðinni í fylkingar,
misstórar og misöflugar. Sú minni ræður.
Allt það fjaðrafok og sú ólga sem síðasti úrskurð-
ur kjaradóms veldur helgast ekki síst af því að lítið
samræmi er milli þeirra launahækkana sem há-
launamenn og alþingismenn fá og þeirrar opin-
berru launastefnu sem reynt er að framfylgja með
atbeina ríkisstjórnar og aðila vinnumarkaðar.
Það undarlega skeður að þegar kjaradómur er
búinn að gera allt vitlaust í þjóðfélaginu og raska
samningum og áætlunum, neitar hann að birta
forsendur þess úrskurðar sem allri ólgunni veldur.
Ríkisstjórnin og forystumenn stærstu launþega-
samtakanna og hafa farið fram á að forsendurnar
verði birtar. En kjaradómur skellir skollaeyrum við
svo eðlilegri kröfu og neitar enn sem komið er að
birta forsendurnar.
Það er lélegt réttarríki þar sem dómstóll sem
skipaður er af Jöggjafanum neitar að skýra frá á
hvaða gögnum og samkvæmt hvaða lagastoð
hann byggir dómsúrskurð. Hrokafullir kjaradóm-
arar segja að hvorki ríkisstjórn né gjörvöllum
launþegasamtökum landsins komið við hvernig
hann starfar og á hverju hann byggir vægast sagt
umdeilda úrskurði.
Ef neitunin byggist á lögum er sjálfgefið að þeim
þarf að breyta. Jafn áhrifamikill dómstóll og kjara-
dómur er hlýtur að þurfa að gera grein fyrir úr-
skurðum sínum svo afdrifaríkir sem þeir kunna að
vera.
Ekki hefur dómstóllinn gert grein fyrir hvernig
hann starfar né hvaða gögn hann rannsakar og
notar til að leggja grundvöll að kaupi æðstu emb-
ættismanna og þingmanna sem lögin samþykkja.
Spurningin er þá hvort dómarnir eru ekki einfald-
lega óvandaðir og ekki byggðir á gagnasöfnun eða
þeim gögnum um launakjör í þjóðfélaginu, sem
látið er í veðri vaka að grundi dómana.
Dómstóll sem vinnur samviskusamlega byggir
úrskurði á lögum og safnar gögnum sem eru for-
sendur dómanna. Hann þarf ekkert að fela. Kjara-
dómur er engin undantekning. Ef forsendur dóms
eru ekki fullnægjandi er dómurinn það tæpast
heldur.
Spyrja má hvort kjaradómur tekur tillit til opin-
berrar launastefnu eða byggir aðeins á kjörum
þeirra embættismanna sem mestu hefur tekist að
sölsa undir sig í krafti valda og aðstöðu?
Og þá vaknar sú sígilda spurning skáldsins;
hvort ekki sé vitlaust gefið?
Öldungaráðib treystir Sigurbi
Garri vill taka það fram að gefnu
tilefni, að hann treystir Sigurði
Arnórssyni, gjaldkera Alþýðu-
flokksins, fullkomlega og telur að
þar fari hinn mætasti maður. Að
gefnu tilefni er brýnt að koma
þessu á framfæri, enda telur Garri
varla nóg að framkvæmdastjórn
Alþýðuflokksins lýsi þessu yfir í
sérstökum tilkynningum til fjöl-
miðla. Það er heldur ekki nóg að
gert þó formaður flokksins lýsi
þessu yfir í sérstökum yfirlýsing-
um til fjölmiðla, né dugar það að
varaformaðurinn lýsi þessu yfir í
sérstakri yfirlýsingu í mörgum
fjölmiðlum. Þá er þaö heldur ekki
nægjanlegt að Hrafn Jökulsson
taki af skarið og segi í Alþýðu-
blaðinu sínu að Sigurður sé hinn
besti maöur. Og þrátt fyrir að allir
þessir aðilar hafi síðan í gær sam-
einast um að senda frá sér til-
kynningu í nafni þingflokks Al-
þýðuflokksins og framkvæmda-
stjórnar flokksins um að Siguröur
Arnórsson njóti fulls trausts, þá
telur Garri þaö rétt Sigurðar
vegna, að hann taki endanlega af
öll tvímæli um karakter Sigurðar
og lýsi yfir trausti á honum.
Bannfærður fram-
kvæmdastjóri
Garri getur hins vegar ekki
heldur orða bundist með að lýsa
líka stuðningi við framkvæmda-
stjórann fráfarandi, Sigurð Tómas
Björgvinsson, sem slitið hefur sér
út fyrir flokkinn undanfarin fjög-
ur ár af mikilli ósérhlífni og verið
forustumönnum úr þingflokki og
framkvæmdastjórn afskaplega
dyggur liösmaður. Garri veröur að
mælast til þess af framkvæmda-
stjórninni og þingflokknum að
GARRI
Sigurði Tómasi veröi sýnd (sem
treystir Sigurði Arnórssyni svo
vel) kristileg miskunn og hann
ekki látinn gjalda þess að hafa
gagnrýnt samstarfsmenn í flokks-
forustunni, þar á meðal Sigurð
Arnórsson gjaldkera. Refsing
kratabræðralagsins gagnvart þeim
sem brjóta lög leynireglunnar er
vissulega miskunnarlaus og
venjulega þykir ekkert annað
duga en bannfæring. Hins vegar
hafa sjaldan komið upp opinber-
lega slík átök, nema í kringum
formannskjör þegar öldungar
bræðralagsins taka upp á því að
bylta sér og komast upp á kant
hver við annan.
Nú er orðið lángt um liðið frá
því að síðast varð uppgjör með
þeim hætti, en bannfæring minni
spámanna úr forustusveitinni og
millikader hefur hins vegar færst í
vöxt. Þannig hafa fjölmargir úr
Jóhönnuliðinu, sem nú er í Þjóð-
vaka, lent í bannfæringu, eins og
Jóhanna sjálf, Ólína og fleiri geta
eflaust borið vitni um. Sigurður
Tómas var á sínum tíma hallur
undir þann arm og nú er hans
tími kominn varðandi bannfær-
ingu bræðralagsins. Munurinn á
Sigurði Tómasi hins vegar og hin-
um er aö Sigurður er gjörsamlega
búinn að afneita Jóhönnu og
Þjóðvaka og getur því ekki með
góðu móti leitað skjóls undir
þeirra þaki.
Kristileg kratarós?
Með bannfæringu sinni á Sig-
uröi Tómasi og blessun á Sigurði
Arnórssyni er forysta Alþýðu-
flokksins því að reka fyrrum fram-
kvæmdastjóra sinn út á pólitísk-
an berangur fyrir tiltölulega smá-
vægilega yfirsjón.
Það væri því kristilegt af þing-
flokknum og framkvæmdastjórn-
inni í kjölfar traustsyfirlýsinga-
flóðsins á Sigurð Arnórsson, að
fara nú aö senda frá sér, þó ekki
væri nema eina yfirlýsingu um að
Sigurði Tómasi Björgvinssyni
væri fyrirgefið aö hafa stigiö á
tærnar á Sigurði og einum eða
tveimur öldungum æðstaráðsins.
Alþýðuflokkurinn myndi virka
mun vingjarnlegri flokkur fyrir
bragðið.
Garri
Island og umheimurinn
Starf Alþingis rennur eftir
ákveðinni starfsáætlun. Á þeirri
áætlun eru nokkrir fastir liðir.
Þeir felast í almennri umræðu
um ýmis málefni þar sem við-
komandi ráðherra heldur yfir-
litsræðu og talsmenn flokkanna
koma í kjölfarið með sín sjónar-
mið. Þessar umræður eru efnis-
legar og fróðlegar, en vekja ef til
vill ekki eins mikla athygli og
skyldi.
Nýlega hefur farið fram um-
ræða af þessu tagi um utanríkis-
mál, en þessar línur eru einmitt
skrifaðar í framhjáhlaupi undir
þeirri umræðu.
Breyttar áherslur í
alþjóbamálum
Þeir, sem hafa tekið þátt í
stjórnmálum um langa hríð,
muna tímana tvenna í utanrík-
ismálum. Járntjaldið innsiglaði
umræðuna um þau mál og fólk
skiptist í flokka eftir því hvort
það studdi aöild að Nato og her-
setu á íslandi eöa ekki. Reyndar
voru hafréttarmál mjög áber-
andi þáttur í samskiptum við
aðrar þjóðir á árunum eftir
seinni heimsstyrjöld. Unnið var
að stefnumótun á því sviði á
vettvangi Sameinuðu þjóðanna
og aö útfærslu fiskveiðilögsög-
unnar heima fyrir. íslendingar
eru stoltir af þessum kafla í sögu
sinni og þess vegna er varðveisla
þess ávinnings, sem fékkst í 200
mílna fiskveiðilögsögu, ekki að-
eins efnahagslegt mál, heldur
einnig tilfinningalegt.
Þær breytingar sem hafa oröið
og setja svip á umræðuna um
utanríkismál, eru þær að járn-
tjaldið myndar ekki lengur
rammann um umræöuna. Þaö
er fallið og fleiri þjóðir eru
komnar til leiks í Evrópu sem
knýja á um náið samstarf á æ
fleiri sviöum. Þar má nefna ör-
yggismál, efnahagslegt samstarf
eða samruna og náið samstarf á
sem flestum sviöum mannlegs
lífs.
íslendingar hafa þá stöðu að
vera á markalínu milli heims-
álfa. Við þurfum á því að halda
að hafa sem flesta glugga opna
til umheimsins og ástunda góð
viðskipti og önnur samskipti
Á víbavangi
við sem flesta. Það er okkur sem
smáþjóð lífsnauðsyn. Einangr-
un er hættuleg.
íslendinga greinir hins vegar á
um á hvern hátt viö eigum aö
taka þátt í samstarfi Evrópu-
þjóöa. Það verður næstu árin
viðfangsefni í utanríkismálum.
Hafréttarmálin í
brennidepli
Hafréttarmál eru enn á ný í
brennidepli í utanríkismálum
íslendinga. Það risavaxna verk-
efni liggur fyrir þjóðum heims
að koma stjórn á veiðar og nýt-
ingu auðlinda á úthafinu. Sam-
starf þjóða á norðurslóðum er
mikil nauðsyn til að þoka þess-
um markmiðum fram.
Heimalningar eba
hvab?
Þegar ég var að ljúka við að
skrifa þessar hugleiðingar, var
ungur varaþingmaður kominn í
stólinn og sakaði þingheim um
að sinna eingöngu ómerkilegum
innanríkismálum svo sem nýt-
ingu rekaviðs og varðveislu arfs
húsmæöraskóla, en láta sig böl
og þjáningu heimsins engu
varða, ef það kæmi ekki beint við
pyngju landans. Vitnaði hann í
frægt ljóð Laxness, lagt í munn
Bjarts í Sumarhúsum: „Spurt hef
ég tíu milljón manns..."
Hvað sem þessu líður, hygg ég
að staðreyndin sé sú aö þátttaka
þingmanna í alþjóðlegu sam-
starfi hefur vaxið mjög mikið og
hugsun og umræða um þau
málefni. í þessum efnum hefur
oröið stökkbreyting og sá tími
er löngu liðinn að þessi mál séu
látin eftir örfáum mönnum til
umhugsunar. Jón Kr.