Tíminn - 09.12.1995, Qupperneq 5

Laugardagur 9. aesember 1995
5

Tiltektir í pólitík
Síbasta ríkisstjórn safnabi á fjórum árum 40
milljaröa skuld fyrir ríkissjóð. Skuld sem
velt er yfir til framtíðar. Er nú svo komiö að
vib notum tæpa 13 milljarba af skattpening-
um okkar til að borga vexti af lánum! Meb
sama áframhaldi rykju þessar greiðslur upp í
18 milljarða á næstu þremur árum og yrðu
þar meb hærri en nemur öllum gjöldum rík-
issjóðs til menntunar. Þetta þýðir líka að
veíferðarkerfi okkar er stefnt í mikla hættu.
Skylda okkar við afkomendurna hlýtur að
vera sú ab skila til þeirra traustu og öruggu
velferðarkerfi. Það markmib er í hættu,
verði ekkert að gert. Þess vegna byrjar hin
nýja ríkisstjórn á tiltektum í ríkiskassanum.
Framsóknarmenn áttu frumkvæði aö því að
kveba niður óðaverðbólguna á sínum tíma.
Nú ræbst flokkurinn í hið bráða verkefni að
koma böndum á skuldir ríkissjóðs. Þar verð-
ur að byrja tiltektirnar. Þannig hemjum við
vaxtastigið, þannig treystum við grundvöll
atvinnulífsins, þannig verða til skilyrði að
nýjum störfum, meiri framleiðslu og bætt-
um lífsskilyröum. Á næstu tveimur árum er
ætlunin að ná hallanum niður. Við munum
á þeim tíma taka á okkur ágjöf, en okkur ber
skylda til þess, hér er um framtíð velferðar-
kerfisins aö tefla.
Hvar eru 12.000 störf?
Þjóöhagsstofnun hefur staðfest að nái
stjórnin að koma halla ríkissjóðs nibur,
muni hagvöxtur aukast að nýju og í lok
kjörtímabilsins skapast tæp 10.000 störf. Þá
er ekki tekin meb i reikninginn nein stór-
iöja, hvorki í Straumsvík, Hvalfirði né ann-
ars staöar. Teikn um þetta eru þegar farin að
sjást. Hlutfall iðnabar af landsframleiðslu
hefur aukist til muna (yfir 30% milli ára!) og
forystumenn iðnaðarins telja góðan kipp
vera að komap þessa atvinnugrein með auk-
inni framleiðslu og nýjum störfum. Þá telja
fiskifræðingar að þorskstofninn sé að
stækka til muna og ekki er ótrúlegt að veiði-
kvótinn aukist um 40-50.000 tonn innan
fárra ára. í því felast tugmiiljarða verömæti
og störf. Rætt er um magnesíumverksmiðju
á Reykjanesi með beinum störfum fyrir 300
manns, auk margfeldisáhrifanna, stækkun
Grundartanga virðist í augsýn, ferðamanna-
iðnaöurinn heldur áfram að dafna og
þannig má áfram telja. Það er m.ö.o. full á-
stæða til bjartsýni, þó róðurinn veröi þung-
ur á meðan tiltéktir í ríkiskassanum standa
yfir. En þar er forsendan fyrir rekstrarum-
hverfi atvinnulífs og framleiðsluaukningu.
Kaupmáttur, minni skattar
og lægra vöruverö
Allt of stór hluti af launum fólks rennur
til að borga af lánum vegna húsnæðis, í mat
og aðrar lífsnauðsynjar. Þess vegna er það
eitt brýnasta verkefni okkar að nota efna-
hagsbatann til ab auka kaupmáttinn, lækka
vöruverð og halda niðri vöxtum (lægri vext-
ir koma flestum launþegum til góða sem og
fyrirtækjunum). Þá verður að lækka jaðar-
skatta. Lítið vit er í því að fólki sé refsað fyr-
ir dugnað með háum jaðarsköttum. Það
dregur úr krafti fólks og eykur líkur á
„svartri" vinnu. Þannig verður að auka ráð-
stöfunartekjur fólks. Við
viljum fá meira út úr líf-
inu en þab að eiga rétt
fyrir nauðþurftum ab
loknum löngum vinnu-
degi. Við eigum þann
sjálfsagða rétt ab geta lif-
að áhyggjulausu lífi og
borgað mat og húsnæði,
en átt samt afgang til ab
njóta þess að vera fólk.
Þetta er aðalmarkmiö
okkar og til að ná því verður að byrja á til-
tektunum. Þannig rekum við heimili okkar
og þannig verður ríkissjóður að vera rekinn.
Verkið er hafið og framsóknarmenn telja
ftilla ástæðu til bjartsýni.
Svikin loforö Framsóknar?
Undarleg er pólitíkin. Varla hafði ný ríkis-
stjórn tekið til starfa þegar raddir stjórnar-
andstöðu upphófust um svikin loforð Fram-
sóknarflokksins. Hafa þessar raddir reglu-
lega klingt síðan. Gott dæmi um þessi upp-
hróp mátti heyra í Alþingi s.l. miðvikudag,
þegar fram fór umræba utan dagskrár um
málefni Lánasjóðs íslenskra námsmanna.
Nokkrir þingmenn stjórnarandstöðu sök-
uðu Framsóknarflokkinn um stórfengleg
kosningasvik á þessu svibi. Komu þær yfir-
lýsingar þrátt fyrir að greint hafði verið frá
því að starfandi væri nefnd á vegum ríkis-
stjórnar tii að endurskoða lög um LÍN. Við
þá endurskoðun eru m.a. teknir til skoðunar
þeir þættir sem Framsóknarflokkurinn lagbi
áherslu á fyrir kosningar. Starfi nefndarinn-
ar er ekki lokið.
Mér verður iðulega hugsab til þess hvort
það geti talist ábyrgur málflutningur meðan
stjórnmálamenn leyfa sér framkomu af
þessum toga. Er það t.d. málefnum náms-
manna mjög til framdráttar að stjórnarand-
staða afgreiði mál með slíkum upphrópun-
um án nokkurra tilefna. Væri kjörtímabilið
á enda runnið án þess að á þessum málum
hefði verið tekið, þættu mér viðbrögbin í
alla staði eðlileg. En hávaði um mál, sem er
í undirbúningi og ekki er búið að kynna efn-
islega, getur aldrei verið sjálfu málefninu til
framdráttar. Fleiri dæmi af þessum toga
mætti nefna. Ekki efast ég um að svona hafi
stjórnarandstaða hvers tíma gert sig seka
um. Hlutverk andstöðu er aö veita málefna-
legt aðhald, en ekki grugga upp með
sleggjudómum og gauragangi. Slíkt vinnu-
lag eykur bara á úlfúð
og tortryggni á kostnað
málefna. Þessu þarf að
breyta í vinnulagi
‘þingmanna.
Jafnréttiö byrj-
ar heima
Menn
°9
málefni
______________ Félagsmálaráöherra,
Páll Pétursson, hefur
nú lagt fram í einu og
sama frumvarpinu lög um fjölskyldumál og
jafnréttismál. Hér er um afar athyglisverða
málsmeöferð ab ræða. Jafnréttismál verða
nefnilega ekki slitin frá málefnum fjölskyld-
unnar. Jafnréttib byrjar á heimilunum. Þar
alast börn upp við hugmyndafræði og sam-
skipti foreldranna — þar fer fram hinn eig-
inlegi lærdómur um jafnrétti kynja. Óneit-
anlega hefur jafnrétti á vinnumarkaðinum
aukist verulega á síðustu árum, þó enn vanti
ýmislegt á í þeim efnum. Hins vegar skortir
enn töluvert á að samfélagib allt lagi sig að
breyttum tímum. Þannig er orðið almennt
viburkennt ab foreldrar báðir vinni úti. Til
þess liggja margar ástæbur, sumir neyöast til
þess vegna launanna, en líklega flestir kjósa
ab vera þátttakendur í atvinnulífinu.
Vandi margra hjóna rís hins vegar þegar
kemur ab barnagæslu eða umönnun barna
meðan foreldrar sinna útivinnu sinni. Því
hljóta áætlanir um einsetinn skóla að vera
ein af lykilforsendum þess að jafnrétti hjóna
og sambýlisfólks náist. Skólanum er ætlað
að taka við lærdóms- og uppeldishlutverk-
inu í ríkari mæli en áður var. Meðan þau
skilyrði eru ekki fyrir hendi munu verða ei-
lífir árekstrar milli foreldra. Hvort þeirra á
t.d. aö axla ábyrgð á heimilisrekstrinum og
umönnun barna? Oftar en ekki fæst svariö
þegar launaseðillinn er skoðaður. Enn virð-
ast karlar hafa þar vinninginn meö þeim af-
leiðingum ab réttlætingin fyrir því að konan
verði heima (hálfan eða allan daginn) er
fengin. Því eru aðgerðir félagsmálaráðherra
gegn launamun kynjanna jafn mikilvægar
og fjölskyldustefnan og jafnréttisáætlunin.
Því miður heyrast enn of margar sögur af
gömlu hlutverki kynja meðal hjóna sem
bæöi vinna úti. Eini munurinn er sá að kon-
an hefur í of mörgum tilvikum einungis
bætt á sig útivinnunni við öll önnur heim-
ilsstörf. Jafnréttib hefur ekki náð inn á
heimilið. Til allrar hamingju virðist yngra
hjóna- og sambýlisfólk ekki gariga jafn ríku-
lega inn í þetta gamla mynstur og má hugs-
anlega rekja það til jafnréttisumræöna síð-
ustu áratuga. Unga fólkið hefur alist upp við
önnur sjónarmið en ábur ríktu. Ég hygg að
frumvörp og aögerðir félagsmálaráðherra á
þessu sviði eigi eftir að hafa veruleg og já-
kvæð áhrif á málefni fjölskyidunnar og jafn-
rétti kynjanna.
Ólæs þjób eba bókaþjóð
Frá því var greint nýlega að gerð hefði ver-
ið könnun á lestrarkunnáttu nemenda ís-
lensks framhaldsskóla. Niðurstöður hljóta
að teljast verulegt áhyggjuefni. Um helm-
ingur nemendanna stóðst ekki kröfur um
lesskilning. Þetta voru nemendur fram-
haldsskóla! Þetta þýðir m.ö.o. að nemend-
urnir gripu ekki efni þess texta sem fyrir þá
var lagður. Svo er þá komið fyrir bókaþjóð-
inni miklu. Reyndar eiga þessar niburstöður
ekki að koma á óvart. Kennarar hafa lengið
varað vib þessu ástandi, tölur um útlán
bókasafna benda eindregið til að almennur
lestur hafi stórlega dregist saman. Skýringar
á þessu eru vitanlega margar. Ég hygg þó ab
helst sé þeirra aö leita í þeirri staðreynd ab
bókin, sem helsti menningarmiöill, hefur
vikiö fyrir nýjum miðlum. Inn í framhalds-
skólana eru komnir nemendur af mynd-
banda- og tölvukynslóðinni, nemendur sem
stunda almennt ekki bóklestur. Hvaö er til
ráða?
Það hlýtur að vera skylda stjórnvalda að
bregðast skjótt við þessum vanda. Lestur er
grundvöllur allrar menntunar. Þingmenn
Framsóknarflokksins hafa lagt fram þingsá-
lyktunartillögu um aðgerðir í þessum efn-
um. Þar hljóta lestrarvenjur að vera skobað-
ar, staða bókarinnar á markabnum og fleira
í þeim dúr. Meginatriðið hlýtur þó að snerta
fjölskylduna. Börnin stunda lestur, ef þau fá
til þess hvatningu og abstoð frá fjölskyldu
sinni og umhverfi öllu. Þetta er sameigin-
legur vandi þjóðarinnar og við honum verð-
ur að bregðast.
Hvernig jól viljum vib?
Ekki er langt þar til stysti dagur ársins
rennur upp og skammdegið nær hámarki
sínu. Mér er ávallt mikill léttir í huga þegar
vetrarjafndægrum er náð. Þá veit maður að
dag tekur aftur að lengja, smám saman byrj-
ar Ijósið aftur að vinna á myrkrinu. Því má
meb sanni segja að jólin séu okkur íslend-
ingum kærkomin hátíð. Við gerum okkur
svo sannarlega dagamun og tendrum mörg
ljósin.
Þó stutt sé liðið af desembermánuði, hafa
lengi dunið á okkur auglýsingar um jóla-
verslun. Athygli vekur að samkvæmt þeim
viröast jólagjafir fara sífellt stækkandi —
verða stöðugt dýrari. Jólin eiga að vera hátíð
kærleika og gleði. Hætt er þó vib ab sú gleði
geti snúist hjá mörgum upp í andhverfu
sína. Hvaða vit er í því að hin dæmigeröa ís-
lenska fjölskylda sprengi sig í fjárútlátum og
áhyggjum vegna jólahaldsins? Kröfurnar
hljóma stöðugt í fjölmiðlum um girnilegar
gjafir, dýrðlegan mat og stórfenglegt skraut.
Að ekki sé minnst á allan baksturinn, þrifin,
jólakortin og hvað það nú allt heitir. Flestir
foreldrar vinna úti og langan vinnudag, svo
sem fyrr var greint. Unnið er allt þar til há-
tíðin rennur upp. Meö því reynir svo fólk að
standa undir væntingum barnanna og hætt
er við að viö dönsum með kröfum auglýs-
inganna.
Getur ekki verið að allur þessi sprettur
reyni á fjölskyldufriðinn? Tilgangur jólanna
er ekki sá að láta fjárhagsáhyggjur og ofur-
þreytu spilla friðhelgi hátíðarinnar. Gæti
besta jólagjöfin hugsanlega verið fólgin í
því að draga ögn úr kröfunum — láta hina
forgengilegu hluti víkja fyrir þeirri gleöi,
sem sönn jól eiga ab geta fært okkur? ■