Tíminn - 12.12.1995, Blaðsíða 7

Þri&judagur 12. desember 1995
7
UTLOND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND .. . UTLÖND . . . UTLÖND . . . UTLÖND . . .
Mannréttinda-
mál í Rúss-
landi í ólestri
Moskvu — Reuter
Samkvæmt opinberri skýrslu rúss-
nesku mannréttindanefndarinn-
ar eru mannréttindamál í Rúss-
landi í miklum ólestri, og hefur
ástandib versnað frá því í fyrra.
Höfundur skýrslunnar ér Sergei
Kovaljov, formaöur mannrétt-
indanefndarinnar, en það var
Jeltsín forseti sem skipaði nefnd-
ina á sínum tíma. Kovaljov sagbi
að brot gegn tveggja ára gamalli
stjórnarskrá landsins væru bæði
útbreidd og kerfisbundin.
„Feröafrelsi er kerfisbundið
hindrað undir ýmsu yfirskini,"
sagbi Kovaljov á fundi sl. sunnu-
dag. Algengt væri að fólk væri
skyldað til að yfirgefa ekki stór-
borgir, líkt og tíðkaðist á tímum
Sovétríkjanna, og jafnvel þeir sem
hygöust aðeins dvelja í viðkom-
andi borg um takmarkaðan tíma
gætu lent í því.
Einnig sagði hann ab tilskipun,
sem Jeltsín undirritaði í fyrra til
að koma í veg fyrir skipulagða
glæpastarfsemi, sé í andstöðu viö
stjórnarskránna, en samkvæmt
tilskipuninni er heimilt að haida
grunuöum í haldi án ákæru í allt
að 30 daga. „Jafnvel Jesjov (yfir-
maður leynilögreglu Stalíns á
fjórða áratugnum) hélt fólki ekki
nema í 15 daga," sagði Kovaljov.
Jeltsín hefur hingað til hunsað
störf nefndarinnar, en Kovjalov,
sem er 65 ára og fyrrverandi and-
ófsmaður í Sovétríkjunum, hefur
hlotiö ýmsar mannréttindaviður-
kenningar á Vesturlöndum fyrir
baráttu sína gegn stríðinu í
Tsjetsjeníu.
joseph Rotblat, fribarverblaunahafi.
Friöarverölaun Nóbels afhent í Osló. Joseph Rotblat:
Kaldastríðshugsunin lifir enn góðu lífi
Osló — Reuter
Á sunnudaginn var Joseph Rot-
blat, 87 ára kjarneðlisfræbingi,
afhent friðarverðlaun Nóbels
við hátíðlega athöfn í ráðhús-
inu í Osló. Verðlaunin, sem
nema um 65 milljónum ís-
lenskra króna, skiptast jafnt á
milli hans og Pugwash samtak-
anna sem hafa helgað sig bar-
áttu gegn kjarnorkuvopnum, en
Rotblat er einn af stofnendum
samtakanna.
Rotblat var upphaflega einn
þeirra sem tóku þátt í ab smíða
fyrstu kjarnorkusprengjuna í
Bandaríkjunum. Um leiö og ljóst
var að Þýskaland Hitlers myndi
ekki ráða við að smíba kjarn-
orkusprengju hætti Rotblat hins
vegar öllum afskiptum af til-
raunasmíðinni og hefur alla tíð
síðan verib einn af skeleggustu
andstæbingum kjarnorkuvopna.
„Kalda stríðinu er lokið, en
kaldastríðshugsunarhátturinn
lifir enn góbu lífi," sagði Rotblat
í ræðu sinni þegar hann tók við
verðlaununum í Osló. „Þá var
okkur sagt að tilvera kjarnorku-
vopna kæmi í veg fyrir heims-
styrjöld. Nú er okkur hins vegar
sagt að kjarnorkuvopn komi í
veg fyrir allar tegundir af styrj-
öldum." Staðreyndin væri hins
vegar sú að ekkert benti til þess
að kjarnorkuvopn hafi komiö í
veg fyrir heimsstyrjöld. „Þvert á
móti er vitað að þau voru nærri
því að orsaka styrjöld," sagði
Rotblat og vísaði til Kúbudeil-
unnar árið 1962, en þá segist
hann hafa upplifað eitt hræði-
legasta augnablik ævi sinnar.
Hann hélt því einnig fram að
fjöldi vísindamanna, sem óspart
hafa kynt undir kjarnorku-
vopnakapphlaupib, hafi svert
ímynd vísindanna mjög. Hann
hvatti alla vísindamenn til að
axla þá ábyrgb sem þeim ber og
taka ekki þátt í framleiðslu kjarn-
orku- eða efnavopna. Gerðu þeir
þab myndu slík vopn hverfa af
yfirborði jarðar.
Um 1.000 manns gengu í blys-
för um miðborg Oslóar á sunnu-
dagskvöld til heiðurs Joseph Rot-
blat og Pugwash- samtökunum.
„Við komum hingað sérstaklega
til þess ab sjá Rotblat og til þess
að mótmæla kjarnorkutilraun-
um Frakka og Kínverja," sagði
Trine Eskeland, háskólanemi í
Tromsö í Norður- Noregi. Nób-
elsverðlaunanefndin lysti því yf-
ir þegar tilkýnnt var í október
hver hljóta myndi verðlaunin
þetta árið, að þau væru m.a. veitt
í mótmælaskyni við kjarnorku-
tilraunir Frakka í Kyrrahafinu.
Óþekkt hestategund finnst í afskekktum fjalladal í Tíbet:
Steinaldarhestur, sem
sjá má á hellamyndum,
enn í fullu fjöri
Tveir hinna nýfundnu hesta. Þeir eru smáir, harbgerir og líta nákvœm-
lega út eins og hestar á ævafornum hellamyndum frá steinöld.
Þann 15. september sl. héldu
sex manns af stað akandi frá
Lhasa í Tíbet í norðaustur í átt
til bæjarins Dengsjen og ætl-
uðu síðan að halda þaðan
áfram upp eftir ánni Salween,
en þar reiknuöu þeir með að
finna sjaidgæfa hestategund
sem einn leiðangursmanna,
dr. Michel Peissel frá Frakk-
landi, hafði rekist á áður á
þeim slóðum. Þetta var 25.
ferö Peissels um þessar slóðir.
Frá Dengsjen héldu þeir áfram
á hestum ásamt 11 Tíbetum.
Ferðin var mjög erfið og veður-
skilyrði óhagstæð. Veturinn var
óvenju snemma á ferð þetta árið
og mikill snjór lá yfir öllu. „Þaö
var mjög kalt," sagði Peissel.
„Við lentum í hagléli og þurft-
um að fara fótgangandi um
hættulega stíga með hengiflug á
abra hönd. Eg held að þetta sé
erfiöasta för sem ég hef fariö í."
Eftir að hafa ráðfært sig við
heimamenn sem voru með í för-
inni ákvað Peissel að taka á sig
krók sem lítt hafði verið kann-
aður til þessa. Þegar komib var
yfir u.þ.b. 5.000 metra hátt
fjallaskarö komu þeir niður í
fjalladal sem ekki var teiknaður
á kortin sem þeir höfðu meö-
ferbis. Og sú sýn sem þá blasti
við kom þeim mjög á óvart.
„í miðri auðn túndrunnar,"
segir Peissel, „sáum við yfir
Hestarnir fundust íafskekktum dal
sem er umkríngdur háum fjöllum á
allar hlibar.
ósnerta skóga með voldugum
birkitrjám, víöitrjám og barr-
trjám." Ekki minnkaði undrun
þeirra þegar þeir sáu dýrateg-
undirnar sem þarna vom: apar
af markattarætt grófu í snjóinn
að leita sér fæðis, og skammt þar
frá var hjartartegund sem talin
er í útrýmingarhættu.
Þaö voru þó smáhestarnir sem
vöktu mesta athygli þeirra, en
ekki var annað að sjá en að þeir
væru nákvæmlega eins útlits og
hestar á hellamyndum frá stein-
öld. „Þegar við rákumst á fyrsta
dýrið," sagði Peissel, „héldum
við að það væri vanskapað. En
svo komum við auga á annaö,
og það þriðja, og loks heila
hjörð." Milli tuttugu og þrjátíu
smávaxnir hestar með kubbs-
laga höfuð, snöggt fax og bleikir
á lit, ráfuðu þarna um í snjón-
um. Síðar rákust þeir á fleiri
hjarðir í dalnum.
Það var ekki bara líkamslögun-
in sem var kunnugleg frá stein-
aldaramyndunum, heldur líka
dökk röndin eftir endilangri
hryggsúlunni sem var nákvæm-
lega eins og á steinaldarhestun-
um sem taldir voru löngu út-
dauðir.
Frumstæbir og harb-
gerbir hestar
Þarna niðri í dalnum er krökkt
af smáþorpum, þar sem býr fólk
af Bon- po þjóðflokki. Bændurn-
ir veiða þessa hesta með snöru
þegar þeir þurfa að nota þá á
einhvern hátt, til reiðar eða sem
burðarklára. En þegar þeir hafa
lokib hlutverki sínu í það sldptið
er þeim sleppt lausum á nýja-
leik.
Leiðangursmenn áttu hins
vegar í mesta basli með ab fanga
hestana. „Við gátum í mesta !agi
komist í um fimm metra fjar-
lægð frá þeim, þá ærðu peir
sig," sagði Dr. Casas einn leið-
angursmanna. Þeim tókst þó ab
koma höndum yfir einn hest-
inn, og tóku úr honum blóð-
prufu áöur en þeir slepptu hon-
um aftur. Hún verður rannsök-
ub gaumgæfilega þegar til Evr-
ópu er komið, ásamt fjölda
myndbanda sem þeir tóku af
hestunum.
Dr. Ignasi Casas, dýralæknir
sem var meðal leiðangurs-
manna, sagðist halda að Rivoke-
hesturinn — eins og leiðangurs-
menn nefndu tegundina, eftir
héraðinu bar sem hún fannst —
hljóti að hafa einangrast þarna í
fjalladalnum og þess vegna
haldib sérkennum sínum.
„Hann viröist vera mjög frum-
stæður og mjög harðger," segir
hann. „Hestarnir í næstu hémö-
um eru mjög ólíkir honum."
Enda þótt hestarnir hafi í
sjálfu sér getað farið frjálsir ferða
sinna um allt Rivoke-hérað, sem
er rétt sunnan við landamærin
að Kína, þá er dalurinn (17
mílna langur) þar sem þeir fund-
ust lokaður inni á milli hárra
fjalla, og j>að eru aðeins tvö
fjallaskörð, rúmlega 5.000 metr-
ar á hæð, á hvorn veg sem
tengja dalinn við næsta um-
hverfi: „Hestar fara ekki auð-
veldlega um þessi fjallaskörð
vegna þess að í þessari hæð er
ekkert gras, ekkert fæði til þess
að lifa á," sagöi dr. Casas.
Einstakur í sinni röb
„Það er mjög sjaldgæft að
finna stórt spendýr sem ekkert
er vitað um," sagði Steven Harri-
son, breskur erfbafræðingur sem
mun sjá um að gera erfðafræbi-
rannsóknir á blóðsýninu sem
tekið var. „Það verður athyglis-
vert ab bera saman erfðaefni
hestsins og annarra villtra
hesta." Með erfbagreiningu
blóðsins er m.a. vonast til þess
að hægt verði að staðsetja Ri-
voke- hestinn í fjölskyldutré
hestakynsins.
„Það stendur ekkert í fræðun-
um um þennan hest," sagöi dr.
Casas. „Þetta er spennandi fund-
ur vegna þess ab hestar hafa ver-
ib ræktaðir og blandast og ferö-
ast um allan heim, en þess virð-
ist enn sem komið er vera ein-
stakur í sinni röð."
Byggt á The New York Times
og Der Spiegel