Tíminn - 14.03.1996, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 14. mars 1996
WWPfTWW
7
Réttur til atvinnuleysisbóta miöast viö 18 ár, hámarkstími á bótum 3 ár, en 4,5 ár hjá 63 ára og eldri. Bcetur 90% af
dagvinnulaunum. Hjálmar Árnason:
Bótakerfi sem hvetur til vinnu
Hjálmar Árnason.
Frá afgreiöslu atvinnuleysisbóta hjá Dagsbrún.
Hjálmar Árnason þingma&ur
og forma&ur nefndar sem
unniö hefur a& endurskoöun
laga um Atvinnuleysistrygg-
ingasjóö og vinnumiölanir
segir aö í starfi nefndarinnar
heföi veriö reynt aö ná sem
mestri samstööu um sem
flest atriöi. Hann segir aö
samstaöa sé í nefndinni um
flest aöalatriöi en fulltrúar
bæöi VSÍ og launafólks, ASÍ
og BSRB skila þó séráliti um
nokkur atriöi. En alis hélt
nefndin 27 fundi.
Hann leggur áherslu á að
þarna sé um að ræða tillögur
nefndar til félagsmálaráð-
herra. Hann telur einsýnt að
ráðherra muni leggja fram
frumvörp þar að lútandi og að
þau verði afgreidd fyrir þing-
lok í vor. Hann leggur einnig
áherslu á að frumvarp um vin-
numiðlanir og hinsvegar um
Atvinnuleysistryggingasjóð
séu samhangandi og því ekki
hægt að afgreiða annað og
sleppa hinu. Auk þess er gert
ráð fyrir að ákvæði þeirra taki
gildi um næstu áramót.
Eins og kunnugt er þá var
nefndinni, sem félagsmálaráð-
herra skipaði í ágúst sl. falið að
fjalla um og gera tillögur til
breytinga á lögum um Atvinnu-
leysistryggingar. Niðurstaða
nefndinnar, sem í áttu sæti full-
trúar frá ASÍ, VSÍ, BSRB, sveitar-
félögum og ríki, er hinsvegar sú
að hún kemur með tillögur aö
tveimur fmmvörpum, annars-
vegar um vinnumiðlanir og um
hinsvegar um Atvinnuleysis-
tryggingasjóð.
Svæ&isvinnumiblun
Hjálmar segir að í tillögu
nefndarinnar um vinnumiðl-
anir sé gert ráð fyrir að vinnu-
miðlun verði sjálfstæð stofn-
un á vegum ríkisins en undir
yfirstjórn aðila vinnumarkað-
arins.
Undir þessari yfirstjórn eru
síðan svæðisvinnumiðlanir
sem verða dreifðar um landið.
Yfir þessum svæðisvinnumiðl-
unum verða svo svæðisstjórnir
sem skipaðar verða heima-
mönnum. Gert er ráð fyrir að
svæðisvinnumiðlanir verði
allar nettengdar við tölvu og
skipaðar hæfu starfsfólki.
„Þannig að fólk á að geta
komið inná hvaða svæðis-
vinnumiðlun sem er og fengið
upplýsingar um öll laus störf á
landinu," segir Hjálmar. Sam-
kvæmt því er litið á landið
sem eitt atvinnusvæði.
Þá er gert ráð fyrir því að
starfsfólk svæöisvinnumiðl-
ana sinni ekki aðeins atvinnu-
lausu fólki heldur og einnig
þeim sem vilja skipta um at-
vinnu. í tillögunum er enn-
fremur lögð þung áhersla á
það að starfsfólkið verði í
nánu sambandi við atvinnu-
fyrirtækin á svæðinu, heim-
sæki þau og hvetji til að skil-
greina störf og láta vita af
þeim sem losna.
„Við ætlum svæðisstjórnun-
um á hverjum stað að útfæra
úrræðin með atvinnulífinu á
staðnum. Hugsunin er að
draga úr miðstýringu og færa
þjónustuna nær fólki heima í
héraði," segir Hjálmar.
Hann segir að aðalmarkmið
nefndarinnar um breytingar á
Atvinnuleysistryggingasjóön-
um sé að
„virkja einstaklinginn við al-
vöru störf til þess að koma í
veg fyrir það dapurlega and-
lega niðurbrot sem fylgir at-
vinnuleysi."
Nefndin telur að sá sem er á
atvinnuleysisbótum eigi að
skila alvöru vinnu. Það sé svo
hlutverk svæöisvinnumiðlana
og atvinnulífsins að finna
þessi störf fyrir hlutaðeigandi
einstaklinga. í tillögum er gert
ráð fyrir því að einstaklingur
sem verður atvinnulaus og
sækir um atvinnulætisbætur
verði gert skylt að gera svo-
nefnda „starfsleitaráætlun"
með starfsfólki svæðisvin-
numiðlana. Með þessari áætl-
un á að liggja fyrir á hvern
hátt sá atvinnulausi ætlar í
einn mánuð að leita sér að
vinnu, hvar og hvernig. í byrj-
un verður einnig gengið úr
skugga um það hvort viðkom-
andi einstaklingur hafi að-
stæður og heilbrigði til vinnu,
en ekki eftir einhverjar vikur
þegar loksins býðst einhver
vinna. Enda er Atvinnuleysis-
tryggingasjóðurinn og bætur
úr honum hugsaður eingöngu
til þeirra sem eru á vinnu-
markaði.
Hjálmar segir að ef engin
vinna hafi fengist að loknum
fyrsta mánuði á bótum, þá
verður viðkomandi að velja
sér „eitthvert af þeim úrræð-
um sem svæðisvinnumiðlunin
býður uppá. Annars missir
hann bætur." í þessu sam-
bandi leggur Hjálmar áherslu
á að um alvöru störf sé að ræða
og einnig nýsköpun í anda
þess sem Jón Erlendsson hefur
verið að fjalla um. Hann segir
að þessari skylduvirkni sé jafn-
framt dregið úr möguleikum á
„þessari óréttlátu misnotkun
sem grunur leikur á að eigi sér
stað."
Hámarkstími 3 ár
Af öðrum róttækum breyt-
ingum frá fyrri lögum er kom-
ið í veg fyrir að sami einstak-
lingurinn geti nánast verið á
atvinnuleysisbótum í 54 ár,
eöa frá því hann er 16 ára og
þangað til hann verður sjötug-
ur. Enda sýna allar rannsóknir
sem gerðar hafa verið að fólk
sem er lengi án atvinnu og á
bótum er tæpast lengur á
vinnumarkaði.
í þessu sambandi leggur
nefndin til að aldursmörk fyrir
atvinnuleysisbætur eru hækk-
uð úr 16 árum í 18 ár. Rökin
fyrir þessari breytingu er m.a.
þau að 16 og 17 ára unglingar
séu betur settir í starfsmennta-
námi í skóla, þar sem þeir fá
góðan undirbúning undir fyr-
irsjáanlega samkeppni á
vinnumarkaðnum, heldur en
að fara á bætur.
Þá er einnig lagt til aö ekki sé
hægt aö vera á bótum lengur
en í 3 ár. Um þetta eru skiptar
skoðanir í nefndinni og m.a.
lagði fulltrúi VSÍ það til að það
yrði aðeins í 1 ár en fulltrúar
launafólks 5 ár. Hinsvegar geta
aðstæður gert það að verkum
að bótarétturinn geti varað
lengur en í þessi 3 ár.
Sem dæmi um það nefnir
Hjálmar að einstaklingur sem
er búinn að vera á bótum í eitt
ár en fær síðan vinnu í hálft ár
og verður aftur atvinnulaus,
„þá er hann búinn að fram-
lengja bótatímabilið sitt um
jafn langan tíma og hann hef-
ur unnib." Hjálmar segir að
með þessu sé verið ab reyna að
hafa í kerfinu innibyggba
hvatningu til atvinnulausra að
fá sér vinnu.
Hann bendir m.a. á að víðast
hvar í nágrannalöndum sé bú-
ið að stytta þessi samfelldu
bótatímabil og t.d. eru Svíar
búnir ab stytta það í 18 mán-
uði, í Þýskalandi er það 1 ár og
í Danmörku 5 ár svo dæmi séu
nefnd.
Þá gerir nefndin tillögu um
að bæturnar skuli vera 90% af
dagvinnulaunum. Nokkur
ágreiningur var meðal nefnd-
armanna um þetta atriði og
m.a. af hálfu fulltrúa launa-
fólks. Meirihluti nefndarinnar
telur ab kerfib eigi að virka
hvetjandi til vinnu, enda hef-
ur því oft verið fleygt að nú-
verandi kerfi ietji fólk til að
leita sér að vinnu vegna þess
að fólk hafi það betur á bótum
en í vinnu. Til að koma í veg
fyrir það vill meirihlutinn að
bæturnar séu ívið lægri en
launin.
Brýnt ab hækka
lægstu laun
Hjálmar dregur þó ekki dul á
þá skoðun sína að lægstu laun
séu „skammarlega lág." Hins-
vegar trúa menn því og vona
ab í framhaldi af batnandi ár-
ferði í atvinnulífinu muni
læjgstu launin fara hækkandi.
I nefndinni var ennfremur
bent á þá staðreynd að sá sem
er heima á bótum þarf ekki að
bera neinn kostnað af því,
öndvert við þann vinnandi
sem þarf ab standa straum af
ýmsum kostnaði til að komast
í og úr vinnu svo ekki sé
minnst á barnapössun o. fl.
sem hinn vinnandi þarf að
huga að.
Þá er lagt til að einyrkjar,
vörubílstjórar, trillukarlar,
bændur og ýmsir sjálfstætt
starfandi og aðrir hópar og
jafnvel námsmenn geti borgaö
iðgjöld til sjóðsins og ölðast
þau réttindi sem því fylgir sem
og. þeim ákvæðum sem gilda
um skylduvirkni og annað
þvíumlíkt.
í tillögum nefndarinnar er
einnig gert ráb fyrir því að þeir
sem eru 63 ára og eldri geti
verið 4,5 ár á bótum í stab 3
ára. Samkvæmt því getur sá
sem missir atvinnuna 63 ára
og fær ekki aðra vinnu, verib á
bótum þar til hann fer á eftir-
laun 67 ára.
Öryggisnet
Hjálmar segir ab í tengslum
vib þetta sé lögö rík áhersla á
öflugt samstarf svæðisvin-
numiðlana og félagsmála-
stofnana sveitarfélaga. Hann
leggur einnig áherlu á að þegar
einstaklingur er búinn að vera
á bótum í 3 ár og fellur síðan
af bótaskrá, þá verði starfsfólki
svæðismiðlana skylt ab sjá til
þess aö viðkomandi njóti aö-
stoðar annarsstaðar í kerfinu,
t.d. hjá tryggingastofnun, fé-
lagsmálastofnun „en veröi
ekki skilinn eftir úti á gaddin-
um." Hann telur aö þessi
breyting geti hugsanlega haft í
för með sér aukinn kostnaö
fyrir sveitarfélögin. Hann
bendir hinsvegar á að þab sé
sameignleg ábyrgð ríkis, sveit-
arfélaga og vinnumarkaðar að
mynda öryggisnet um þegna
landsins.
-grh