Tíminn - 08.08.1996, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 8. ágúst 1996
flMfMt
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 56B1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánaöaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Skil virðisaukaskatts og
svört atvinnustarfsemi
Tölur sýna að tekjur ríkissjóös af aukinni veltu í
þjóðfélaginu hafa vaxið umfram áætlun á yfir-
standandi ári. Þessa sér stað í tekjusköttum ein-
staklinga og fyrirtækja sem sýnir meðal annars að
skattar sem innheimtir eru í staðgreiðslu hafa vax-
ið hjá venjulegu launafólki. Hins vegar vekur þab
athygli að tekjuauki af virðisaukaskatti fylgir
hvefgi nærri þessari aukningu og lætur nærri ab
ekki sé hægt að skýra milljarð þess mismunar.
Tekjur af virðisaukaskatti hafa aukist um 200
milljónir umfram áætlun fyrstu 6 mánubi ársins,
en sú upphæb ætti að nema um 1,5 milljöröum
króna til þess að halda í við abra aukingu tekna.
Skýringar eru til fyrir hluta upphæðarinnar, en
full ástæða er til þess að skoða vel þær staðreyndir
sem við blasa í þessu efni. Skattrannsóknarstjóri
hefur látið hafa það eftir sér í viðtölum að greið-
endur séu furbu fljótir að koma auga á leiðir til
þess að fara í kring um kerfið í virðisaukaskattin-
um.
Nú eru skattgreiðendur að fá heim álagningar-
seðlana og það beinir sjónum að skattkerfinu og
skattskilum yfirleitt. Það er alveg ljóst að það er
víða pottur brotinn í þeim skilum og ljóst er að
brögð eru að því að greiðendur koma sér hjá því að
greiða lögbobin gjöld til samfélagsins.
Hvort sem er hér um fyrirtæki eða einstaklinga
ab ræða tekur viðkomandi ófrjálsri hendi fjár-
muni. Afleiðingin er hallarekstur ríkissjóðs og
þyngri skattbyrði. Þab er alveg nauðsynlegt að öll-
um sé ljóst samhengi hlutanna í þessu efni. Skatt-
ar og skyldur ganga tii þess að halda uppi þjónustu
ríkisvaldsins og til þess eru gerðar miklar kröfur.
Stöðugur hallarekstur ríkissjóös á undanförnum
árum hefur gert það að verkum að nauðsyn hefur
verib að spyrna við fótum og reyna að stöbva út-
gjaldaaukningu til mikilvægra og brýnna mála.
Það er hart að vita til þess að á sama tíma og vant-
ar fjármuni til ýmissa brýnna málefna, skuli hluti
þjóðarinnar komast upp með það að greiða ekki
skatta nema af hluta af tekjum sínum.
í þessum efnum þarf að verða hugarfarsbreyt-
ing. Það verður að vera hverjum þeim ljóst sem
stingur undan lögboðnum gjöldum til samfélags-
ins að það þýðir minni þjónustu, eða þyngri byrb-
ar á þá sem borga skatta af öllum sínum tekjum.
Það hefur verið reynt að slá máli og áætla svarta
atvinnustarfsemi og háar tölur hafa verið nefndar
sem umfang hennar, eða gjöld upp á allt að 10
milljarða króna skili sér ekki í ríkissjóð. Það er al-
veg ljóst að þótt að ekki skilaði sér nema þriðjung-
ur, hvað þá helmingur þessarar upphæðar væri allt
annað mál að fást við fjármál ríkisins. Það skyldu
menn hafa í huga nú þegar álagningartölurnar
blasa við.
Það er full ástæða til þess að gefa þessum málum
gaum og leita allra leiða til þess að lögbundin
gjöld skili sér í ríkissjóð. Hins vegar þarf ab verða
hugarfarsbreyting í því efni að almenningur þiggi
ekki nótulaus viðskipti og mebhöndli slík tilboð
sem skattsvik sem þau eru sannarlega.
50 þús. á dag koma skapinu í lag
Tíminn upplýsti í gær aö reksturinn í Viðey kost-
aði borgarsjóð um 50 þúsund krónur á dag. Heild-
arkostnaðurinn við reksturinn var um 21 milljón
króna en á móti komu tekjur upp á 3 milljónir
þannig að bein útgjöld voru 18 milljónir. Nú
kunna það að virðast smámunir einir að tala um
21 milljón króna þegar stjarnfræðilegar tölur
borgarreikninganna eru annars vegar. Garri fær
þó ekki annað séð en að 18 milljóna undirballans
á rekstrinum á ári sé eitthvað til að velta fyrir sér.
Það er raunar bent á það til samanburðar í Tíma-
fréttinni, að hallareksturinn í Viðey sé talsvert
meiri en meðalútgjöld borgarinnar vegna reksturs
eins leikskóla. Flestir eiga trúlega auðvelt með að
gera sér í hugarlund að kostnaður við rekstur heils
leikskóla sogi til sín skattpeninga, jafnvel þó leik-
skólakennararnir og sóknarkonurnar sem þar
vinna séu ekki á neinum ofurlaunum. En það er
hins vegar fjarri því að vera augljóst hvers vegna
það kostar 21 milljón króna að
reka veitingasölu og sjá um nokkur
uppgerð hús í Viðey.
Rausnarlegt rekstarfé
Vissulega má til sanns vegar færa að í Viðey eigi
Reykvíkingar óvenjulega sögu- og náttúruperlu
sem mikils virði er að sé til staðar fyrir almenning
ekki síður en borgaryfirvöld. Síst vill Garri gera lít-
ið úr mikilvægi Skúla Magnússonar og byggingar-
afrekum hans í eynni á 18. öld. En á sama tíma og
leitað er eftir sparnaði á öllum sviðum borgar-
rekstursins kemur á óvart hversu rausnarlegt
rekstrarféð er sem fer í að halda starfseminni
þarna úti í eyju gangandi.
En í Viðey hafa menn mikla trú á gömlum hefð-
um og er þess skemmst að minnast að hér um ár-
ið var vesæll blaðamaður dæmdur til hárra fjár-
sekta sem ótíndur glæpamaður samkvæmt ein-
hverjum fonfálegustu lagaákvæðum hegninga-
laganna, fyrir það eitt að skamma hressilega
staðarhaldarann í blaðagrein. Upp úr því var sú
lagagrein raunar afnumin hið snarasta en blaða-
maðurinn og staðarhaldarinn standa uppi sem
sagnfræðileg minnismerki um lagabókstaf gamla
embættismannaveldis konungsveldisins á íslandi.
Söguleg minnismerki
Garra þykir einsýnt að í Viðey séu menn enn að
halda uppi einhvers konar útgáfu af gömlum
hefbum, einhverjum sagnfræðilegum minnis-
merkjum. Kannski er þessi rausnarlegi rekstrar-
sjóbur sem borgin skaffar Viðeyjarmönnum til-
raun til að sýna að nútímamenn séu engu minni í
lúthersku sinni en kaþólskir forfebur þeirra í Ág-
ústínusar- og Benediktsreglum sem ráku auöug-
asta klaustur landsins í eynni á sínum tíma og átti
á annað hundrað jarða um allt land.
Nema þá að menn séu ab reka þarna einhvers
konar nútíma Milljónafélag sem gerir út á skatt-
greiðendur líkt og Milljónafélag-
ið gamla gerði út á sjóinn og
verslun fyrr á þessari öld.
Tuttugu og einnar milljónar
rekstarævintýri á ári í Viðey sem skilar þremur
milljónum í tekjur gefur tilefni til að ætla að
Reykjavíkurborg sé stöndug borg. Þess vegna er í
raun óskiljanlegt hvers vegna R-listafólkið er sí-
fellt að klifa á erfibri fjárhagsstöðu og jafnvel að
láta líkindalega með ab fara ab hækka útsvarið.
Og R-listinn er að stórtapa fylgi út á slíkan mál-
flutning. Miklu nær væri að borgarstjórnarmeiri-
hlutann að bera sig bara vel, segja að ástandið sé
harla gott og full ástæða til bjartsýni á öllum svið-
um. Sjáið bara Viðey, gæti meirihlutinn sagt, þar
eyðum vib 50 þúsund skattpeningum á dag í
rekstur á nokkrum húsum og veitingaskála. 50
þúsund á dag koma skapinu í lag, gæti hæglega
verib slagorbið. Þegar menn geta gert slíkt hlýtur
jú ástandið að vera gott og stjórnmálaflokkar tapa
einmitt síður fylgi þegar ástandið er ljómandi
gott!
Garri
GARRI
Forsetaveldib ísland
A víbavangi
nokkuð á að einn frambjóbenda
var greinilega bundinn stjórn-
málaflokki og tók þátt í stúdenta-
pólitík á námsárunum. Hann var
að sjálfsögðu dæmdur óhæfur af þjóðinni og felld-
Breyta þarf stjórnmálaumræð-
unni á Islandi og koma henni
upp úr því íhaldssama fari sem
hún spólar í. Þetta er vinsamleg
ábending forseta lýðveldisis til
þeirra pólitíkusa sem ekki kom-
ast á toppinn og eru hafnir yfir
pólitíska umræðu í gamla stíln-
um. Nú leiðbeinir hann þeim
sem enn eru að vasast í flokka-
pólitík til að hefja þrasib, sem
hann tók aldrei þátt í sjálfur, á
æðra plan.
En hins ber að gæta að pólitísk
umræða er þegar kominn á allt
annað og göfugra plan en hún
hefur verið um langt skeið.
Nema auðvitað í Hafnarfirði þar
sem flokkarígurinn ríður húsum
eins og jafnan áður.
Talsvert langt er um liðið síðan
stjórnmálaflokkarnir og forkólfar
þeirra duttu út úr allri pólitískri umræðu og forset-
arnir tóku vib. ísland er nefnilega orðið forseta-
veldi á borð við Bandaríkin, Norður-Kóreu og önn-
ur þau ríki þar sem völd og áhrif fylgja forsetaemb-
ætti.
Á æðra plani
Allar vangavelturnar og stabhæfingarnar um 26.
grein stjórnarskrárinnar benda til þess að Alþingi
og ríkisstjórn séu í einhvers konar húsmennsku
hjá forseta, sem er kosinn til að passa upp á hags-
muni þjóðarinnar og sjálfstæði gagnvart þingræð-
inu.
Engum kemur við hvort utanríkisráðherra hefur
einhverja stefnu í sínum málaflokki eða hvað
hann er að bardúsa í samskiptum við aörar þjóðir.
Þab eru utanríkisstefnur forseta og forsetafram-
bjóbenda sem skipta máli og hve lipurlega hann
og þeir kunna ab umgangast þá útlensku og tala
við þá tungum sem almúginn á íslandi og sléttir
og felldir pólitíkusar skilja ekki.
Hvenær stjórnmálamenn og flokkar þeirra duttu
út úr pólitíkinni er ekki alveg skýrt. Kannski það
hafi verið um þab bil sem skilgreiningin á frelsinu
í Kína heltók hugi þeirra sem lúta ekki að lágkúru-
legum flokkadráttum en hugsa um pólitík á háu
plani.
Upp úr því var farið ab huga að forsetaframboði
og síðan hefur ekkert tóm gefist til að huga að lít-
ilmótlegri hræringum í stjórnmálalífinu. Kosning-
aslagurinn var langur og strangur og bar engan
keim af óþverralegri flokkapólitík. Þó skyggði
ur.
Aðrir frambjóbendur voru eins skírlífir af pólit-
ísku vafstri og meyjar á útihátíð og hafnir yfir öll
vond pólitísk afskipti fyrr og síðar.
Leiötogar
Gjörvöll fjölmiðlunin hefur ekki virt nokkurn
pólitíkus viðlits mánubum saman og ekki er einu
sinni minnst á forsætisráöherra nema í sambandi
við afskipti hans af háæruverbugu forsetaembætti.
Hins vegar eru forsetar í öllum útsendingum
gjörvallra loftmiðla landsins og blöðin eru fleyti-
full af forsetaefni í máli og myndum og er mikið
stáss af. Er greinilegt að þjóbin fær aldrei nóg af
þjóðhöföingjum sínum, enda eru þeir upphafnir í
æðra veldi, ofar lágkúru stjórnmálanna og at-
kvæbaveiba. Svoleiðis hafa þeir aldrei komið
nærri. Sussunei!
Það er öldungis óþarfi ab fara að draga flokka-
pólitíkina upp úr foraðinu og upphefja umræðuna
um hana. Hún er hvort sem er gleymd og grafin og
forsetaveldið endanlega fest í sessi. Ekki þarf ann-
arra vitna við en fjölmiðlana og umræðuefnin
manna á meðal.
26. greinin um málskotsréttin var eitt abaltromp
í framboðsslagnum, en í þeirri illskiljanlegu grein
felst forsetavaldib, ef það er þá eitthvað? En þab
skiptir litlu máli því öll pólitísk umræða er daub
og þjóðhöfðingjaathyglin tekin vib, eins og vera
ber í ríkjum eins og Bandaríkjunum, Norður-Kór-
eu og íslandi. OÓ