Tíminn - 06.10.1994, Blaðsíða 16

16
®f®WtfpU
Fimmtudagur 6. október 1994
ri m | Wímm : flffJ
Í| II Ipi ífffáa 1
I m | 'k\ !'IW| f! \
Bj: 9 ■!h I!l [|í|| 11
m mm 161 H ||||| i h j
1|H Sjíj
]ón Torfi jónasson.
Nemendum sem velja stúdentsprófiö hefur fjölgaö gríöarlega á undanförnum árum. jón Torfi
Jónasson, dósent viö Háskóla Islands:
Stúdentspróf oröiö
grunnnám kvenna
s
Aundanförnum árum hef-
ur þeim nemendum, sem
valib hafa nám til stúd-
entsprófs, fjölgaö gríbarlega.
Ástæöa þess er sú staöreynd aö
vegna ýmissa aöstæöna telur
ungt fólk þaö besta kostinn aö
stefna á nám á háskólastigi.
Hlutfallsleg fjölgun kvenna í
námi á háskólastigi hér á landi
er miklu meiri en hjá körlum
og svipuö tilhneiging er í námi
til stúdentsprófs, en þar eru
skilin ekki eins skýr. Astæöan
er meöal annars aö nám til
heföbundinna kvennastarfa er
aö mestu komiö á háskólastig,
auk þess sem kvenfólk hefur
sótt æ meira í annaö nám á há-
skólastigi.
Jón Torfi Jónasson, dósent viö
Háskóla íslands, flutti á dögun-
um fyrirlestur á ráöstefnu, sem
Viöskipta- og hagfræöideild og
Félagsvísindadeild Háskóla ís-
lands héldu undir yfirskriftinni
„Rannsóknir í félagsvísindum".
Fyrirlesturinn kallaöi hann: „Er
skólakerfiö aö springa? Um þró-
un háskólastigs á íslandi".
Jón Torfi segir þessa þróun skilj-
anlega og þaö séu alls konar
ástæöur fyrir því. Nemendur velji
stúdentsprófið, jafnvel þótt sum-
ir telji sig ekki hafa neinn sérstak-
an áhuga á því og vildu gjarnan
nema eitthvaö annað. „Þeir sjá
allar leiðirnar sem opnast meö
því. Þeir sjá þjóöfélag í þróun.
Þeir vita aö þaö verður óöryggi á
vinnumarkaöi og þaö sé best að
hnýta gott öryggisnet. Það er
ljóst aö fólk hugsar þannig og
þaö er skynsamlegt. Viö erum í
þjóöfélagi sem krefst mikillar
menntunar, sem fólk veröur aö
hafa ef þaö ætlar að hafa eitt-
hvert svigrúm. Menn geta komist
inn í tiltekið starf án menntunar
og verið þar, en það er miklu
minna svigrúm til breytinga, þar
sem menntunina vantar," segir
Jón Torfi. Þessi afstaöa sé trúlega í
huga nemenda í framhaldsskól-
um.
Hann segist vera á bábum áttum
um hvort þessi þróun sé heppi-
leg. Þaö hafi verið of lítið um
starfsnám á framhaldsskólastigi,
sérstaklega á efri enda þess, og
það hefði verið heppilegra aö efla
það meira, bæöi af stjórnvöldum
og meö því ab atvinnulífið hefði
gefiö merki um aö þab vildi slíkt
nám. Slík merki hafa ekki verið
áberandi. Á hinn bóginn segir
Jón Torfi það eftirsóknarvert að
fólk hafi tiltölulega mikla mennt-
un ab baki sér. „Ég held bara aö
menntun okkar sé alltof bókleg.
Það sé líklega meiri vandi en að
hún taki of langan tíma. Ég held
að þjóðfélagi sé hollt að vera með
vel menntaö fólk og töluvert af
því. Það er líka lífsnauösyn fyrir
atvinnulíf, aö til sé vel menntab
fólk í sem flestum starfsgreinum,
sem þurfi aö skapa sér störf. Aö<
vera meö fólk, sem hefur mennt-
aö sig til tiltekinna starfssviöa og
er að hasla sér völl. Störfin eru
ekki til og þaö verður sjálft aö
fara af staö og skapa þau. Ég vil
raunar ganga svo langt að segja
að þaö sé lykilforsenda gerjunar í
atvinnulífinu. Þannig ætti þetta
aö vera í öllum atvinnugrein-
um."
Sem svar viö spurningunni um
hvort sú þróun, sem lýst er hér aö
framan um að nemendur leiti í æ
ríkari mæli eftir stúdentsprófi,
komi til meö að halda áfram, seg-
ir Jón Torfi að þaö hljóti að koma
aö því að vib náum einhverjum
stööugleika. Hins vegar er engin
merki enn að sjá um að hann sé í
nánd. Þróunin undanfarna ára-
tugi hefur verið ótrúlega stööug.
Eins og áöur sagði hefur fjöldi
stúlkna, sem lokið hafa stúdents-
prófi, og þeirra, sem stunda nám
á háskólastigi, aukist gríöarlega
og langt umfram þaö sem gerist
hjá körlum. Hvað fjölda stúlkna í
framhaldsskólum varðar, segir
Jón Torfi ab líta megi orbib á
stúdentspróf sem grunnnám fyrir
stúlkur. í flestum þeirra greina,
sem virðast höföa til þeirra, er
nánast nauösynlegt aö hafa stúd-
entspróf og þaö eru skýr merki til
þeirra aö hafi þeir áhuga á slíkum
störfum í framtíbinni, þá verði
þær aö ijúka þessari „grunn-
menntun".
Jón Torfi segir að búið sé að færa
flestar þær starfsgreinar, þar sem
kvenfólk hafi verib yfirgnæfandi
meirihluti starfsmanna, á há-
skólastig og það skýri meðal ann-
ars aö kvenfólki hefur fjölgað
hlutfallslega meira en körlum í
námi á háskólastigi. Aö auki hef-
ur hlutur kvenna í öðrum grein-
um á háskólastigi farib vaxandi.
„Þab þarf því mikið að breytast til
að maður spái því að stúlkur
minnki ásókn í stúdentspróf í
framtíðinni. Þetta er þróun sem
átt hefur sér stað síðastliðin þrjá-
tíu ár, þannig ab hún á ekki aö
koma á óvart, en ég er ekki viss
um að þeir sem hafa fjallað um
skólamál hafi gert sér fulla grein
fyrir því hve skýr hún er."
Samkvæmt þeim upplýsingum,
sem liggja fyrir um fjölgun nem-
enda á háskólastigi, taka karl-
menn ekki þátt í vexti háskóla-
stigs.Jón Torfi segir að þrýstingur
stúdenta á ýmsar brautir sem
karlmenn hafa sótt í, s.s. iönnám
af ýmsu tagi, sé smám saman að
aukast og verði mjög greinilegur
innan fárra ára. Þar sem þar er
einnig samkeppni, ýtir það þeim
frá sem ekki hafa lokiö stúdents-
prófi, auk þess sem líklegt er að
farið veröi aö skipuleggja þaö
nám öðruvísi. „Stúdentsprófiö er
orðið gríöarlega sterkt afl í skóla-
kerfinu og þab má segja aö há-
skólakerfið hafi svarað aö nokkru
leyti þrýstingi frá stúlkum með
því ab taka við þeim, en ekki frá
piltunum. Þeir taka jú stúdents-
prófiö, en þeir finna sig ekki í
eins ríkum mæli innan háskóla-
kerfisins og kvenfólkið gerir. Ég
haföi gert mér grein fyrir þessari
aukningu á námi á háskólastigi
og fjölgun stúdentsprófa, en ég
haföi hins vegar ekki gert mér
fulla grein fyrir þeim mikla mun
sem,er orðinn á stööu pilta og
stúlkna."
Jón Torfi segir það ljóst að há-
skólakerfið sé að eflast hér á landi
og fátt geti stöövað vöxt þess. Þaö
sé og muni verða mjög sterkt
skólastig. Þaö sé í þróun og hún
muni vissulega halda áfram.
Hann segir t.d. aö iðulega hafi
komiö upp sú skobun aö sameina
ætti háskólastigiö undir einn
hatt, þ.e.a.s. undir Háskóla ís-
lands. „Ég held aö þaö væri af-
skaplega óráðlegt. Háskólastigiö
er oröið nokkuö almennt skóla-
stig og ef það væri allt sameinað í
eitt kerfi, undir Háskóla íslands,
þá myndi þab lúta lögmálum
hans. Þetta yrði gert á sama tíma
og hann er að hasla sér völl sem
rannsóknarstofnun og vísinda-
setur og leggur áherslu á fram-
haldsnám. Þaö myndi setja þaö,
sem viö köllum háskólanám, inn
í alltof þröngan ramma. Það er
lífsspursmál fyrir starfsmenntun í
landinu aö á háskólastigi fái aö
þróast ólíkir skólar." Hann segir
ennfremur aö stjórnvöld ættu aö
ýta undir skóla s.s. Verslunarhá-
skóla, Samvinnuháskóla, Tækni-
skóla íslands o.s.frv. til að reyna
að efla starfsnám, sem væri ann-
aö hvort á einhverju millistigi
eöa háskólastigi, sem væri jafn
gagnlegt og nám í HÍ, en hefði
dálítið aörar áherslur. Ungt fólk
vill bersýnilega fara í sérnám,
þótt það taki stúdentspróf. Það
sést best af aðsókn í margvíslegt
starfsnám, t.d. mikilli aösókn
stúlkna í kennaranám, hjúkrun-
arfræði og fleiri skyldar greinar."
Jón Torfi telur aö þróunin næstu
20-30 árin veröi svipuð því sem
hún hefur verið undanfarna ára-
tugi. Þaö kosti talsverða peninga
og hann segist ekki sjá þá liggja á
lausu, en þaö muni samt ekki
standa í vegi fyrir þessari þróun,
hvort sem fólk fer aö greiða meira
fyrir námið eða þaö verður gert
ódýrara. Ekkert muni stööva sókn
fólks í aukna menntun. Það hafi
mjög oft verið reynt á síðustu ára-
tugum ab beina fólki frá hinni
beinu og breiðu braut stúdents-
prófsins, en ekki tekist. Jón Torfi
segir heldur ekki ráðlegt aö gera
það. „Þarna held ég að óskir nem-
enda eigi að ráöa ferðinni. Á móti
koma upp spurningar um hver
eigi að bera kostnaðinn, en ég er
sannfæröur um aö það sé þjóðfé-
lagslega hollt og mikilvægt að
hafa þessa gerjun í menntun og
að þjóbfélagib eigi að bera mestan
hluta af þeim kostnaði. Ég vil
hvorki hindra nemendur til náms
né láta þá greiða mikið fyrir þaö."
Á móti segir Jón Torfi að stjórn-
völdum beri að koma því þannig
fyrir að nemendum standi til
boða einhverjir aðrir alvöru kost-
ir en þeir bóknámskostir sem há-
skólastigið hefur boðið upp á hér
á landi. í stað þess að reyna að
finna leiðir til aö stöðva þessa
þróun, ættu menn aö reyna að
finna nýjar leiðir til menntunar.
Eins og mál standi nú, verði þeir
annað hvort að vera á háskóla-
stiginu eða millistigi sem er við
efri enda framhaldsskólastigsins.
■