Réttur - 01.01.1984, Blaðsíða 42

hér eru tilgreindar urðu sérstaklega
kunnar, af því Bernhard Shaw gaf erindið
út í einu af smáritum Fabian-félagsins
1903 og var oft í þær vitnað. Þær hljóða
svo:
„Pví ég lýsi yfir því að sérhvert annað
þjóðfélagsástand en kommúnisminn er
erfitt og niðrandi fyrir þá, sem við það
búa.“
„Kommúnisminn er í rauninni full-
komnun sósíalismans: þegar sósíalisminn
er ekki lengur barátta heldur verður sigur-
sœll, — það verður kommúnismi. Komm-
únistinn tryggir fyrst og fremst að auðlindir
náttúrunnar, einkum jörðin og allt það
annað, sem einungis er hægt að nota til
endurnýjunar auðœfanna og er árangur
félagslegrar vinnu, sé ekki séreign, heldur
í eigu heildarinnar og notað í heildarinnar
þágu. “
„Næg skynsemi til að skilja, hugrekki
nægt til að vilja, nægilegt vald til að knýja
fram. Ef hugmyndir okkar um nýtt mann-
félag eru eitthvað meir en draumur, þá
verða þessir þrír eiginleikar að gefa hinum
virkilega starfandi meirihluta verkalýðsins
kraftinn og þá, álít ég, verður þetta
framkvœmt. “9
E.P. Thompson bætir þessari skýringu
við, er hann vitnar í þessar setningar í
ævisögunni (bls. 843): „Valdið er vald
hins samtaka verkalýðs. Skynsemin er
byltingarkenning hans, marxisminn.
Hugrekkið — það er siðferðilegi eigin-
leikinn. og það er á þessu sviði, framar
öllu öðru, sem við þörfnumst Williams
Morris nú á tímum.“1()
E.P. Thompson minnir síðan á alla þá
glæsilegu möguleika tækninnar, sem
bjóðast mannkyninu í dag, en hinsvegar
hættuna á tortímingu alls í atómstyrjöld.
Aldrei í sögunni hafi því skírskotunin til
siðferðilegra eiginleika mannsins verið
svo ögrandi og örlagarík sem nú.
William Morris og boðskapur hans á
eigi aðeins erindi til vor íslendinga, vina
hans, í dag, heldur og til alls mannkyns.
E.O.
SKÝRINGAR:
1 Ég skrifaði ýtarlega grein um Morris í „Rétt“
1975, bls. 175-184: „William Morris, ísland og
sósíalisminn“ og vísa þeim, er nánar vilja
kynna sér þennan stórmerka fslandsvin og
sósíalista á þá grein.
2 Sverrir Hólmarsson skrifaði og ágæta grein í
„Rétt“ 1973: „Aldarminning íslandsferöar
1873“, bls. 162-167, þar sem hann ræðir einmitt
„dagbækur“ Morrisar úr íslandsferðum.
3 Runólfur Björnsson skrifaði mjög merkilega
rannsókn, er hann nefnir: „Mótspyrnuhreyfing
íslendinga gegn valdboðum Dana 1871-73“ í
„Rétt“ 1951, bls. 45-96. í þeirri grein er kafli
um „Atgeirinn“, bls. 62-69.
4 Grein Matthíasar var skrifuð í „Stefni“ á Akur-
eyri 10. des. 1896 til að minnast Morrisar, er
látist hafði 3. okt. 1896. — Er hún birt í lieild í
„Rétti“ 1952, bls. 57-59.
5 íslenska þýðingin er slæm. Á enskunni hljóða
setningar Shaws svo: 1) „the greatest poet, the
greatest prose writer and the greatest craftsman
of the reign“, — og 2) „he towers greater and
greater above'the horizon beneath which his
best-advertised contemporaries have disapp-
eared.“
6 Á enskunni hljómar þessi stórfenglega setning
Thompsons svo: „The new stenght camc to
him, in the first place, not from his work, nor
from Kelmscott (aðsetur W.M.), nor from new
friendships, nor from contact with the industri-
al proletariat, nor from any experience in his
everyday life. He drew this strenght, as it
42