Réttur - 01.10.1984, Qupperneq 15

Samkvæmt upphaflega samningnum
þurftu hinir svissnesku auðjöfrar ekki að
hafa neinn mengunarvarnabúnað, en þeir
alþingismenn sem samþykktu samninginn
þannig 1966 vilja nú helst gleyma slíku
hneyksli. f»að var iðnaðarráðherra Al-
þýðubandalagsins, Magnús heitinn Kjart-
ansson, sem á einarðan hátt, knúði Alu-
suisse til samninga um að auðhringurinn
setti upp fullkominn mengunarvarnabún-
að, hvað sem það kostaði, því að ella yrði
að loka álverinu. Alusuisse beygði sig fyr-
ir þessari íslensku reisn og samdi um upp-
setningu mengunarvarna.
Síðla árs 1980 krafðist Hjörleifur Gutt-
ormsson, þáverandi iðnaðarráðherra Al-
þýðubandalagsins, þess fyrir hönd ís-
lensku ríkisstjórnarinnar, að samningar
aðilanna yrðu endurskoðaðir til að fá raf-
orkuverðið hækkað jafnframt því sem
beðið var um skýringar á yfirverði á súr-
áli, sem upp hafði komist um. Vinir Alu-
suisse hér á landi urðu ókvæða við og út-
hrópuðu Hjörleif fyrir að misbeita ráð-
herraveldi sínu í flokkspólitískum til-
gangi. Þeir töldu raforkuverðið vera við
hæfi og að auðjöfrarnir væru hreinir sem
englar hvað skattsvik áhrærði. Á Alþingi
gengu þessir vinir Alusuisse svo íangt að
flytja þingsályktunartillögu um að taka
málið úr höndum ráðherra. . dusuisse
þekkti þessa vini sína og sá hvað þeir
voru að gera og spilaði á sundurlyndi ís-
lenskra ráðamanna.
Sannleikurinn er hins vegar sá, að
vegna málatilbúnaðar Alþýðubandalags-
ins á árunum 1980-1984 er allur almenn-
ingur á íslandi orðinn vel upplýstur um
helstu þætti málsins og þar hefur skapast
góð viðspyrna upp á framtíðina í barátt-
unni fyrir réttlátum samningum um
álverið. Öllum er ljóst, að þeir íslensku
stjórnmálamenn, sem nú veifa því Al-
þýðubandalaginu til áfellis, að því hafi
ekki tekist meðan það var í ríkisstjórn, að
knýja fram raforkuverðhækkun, voru
einmitt sjálfir þess valdandi með klofn-
ingsiðju sinni, að Alusuisse sá og fann, að
auðhringurinn þurfti ekki að semja um
neitt. Þetta er hryggilegt dæmi um það,
hvernig klofningur meðal sjórnmálaafla
smáþjóðar veldur því, að utanaðkomandi
öfl eiga alls kostar við þjóðina og ríki
hennar.
Við afgreiðslu nauðungarsamningsins
nú hefur þó orðið athyglisverð breyting á
afstöðu manna og flokka í málinu, sem
vert er að gefa gaum.
Þegar upphaflegi samningurinn var
gerður 1966, hafði ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks forgöngu um
hann. í þessari ríkisstjórn bar Sjálfstæðis-
flokkurinn höfuðábyrgð, þótt Alþýðu-
flokkurinn drattaðist með vegna stjórnar-
samstarfsins, en í Sjálfstæðisflokknum er
að finna helstu vini Alusuisse. Alþýðu-
bandalagið og Framsóknarflokkurinn
veittu þá mjög harða andstöðu, sem var
forustu beggja flokka til mikils sóma.
Hins vegar var Steingrímur Hermannsson
á stuttbuxum þá og sem nefndarmaður
Stóriðjunefndar þess mjög hvetjandi, að
samningurinn yrði gerður.
Þegar samningurinn var endurskoðað-
ur 1975 og þau býsn urðu, að raforku-
verðið var hækkað með þeim hætti, að ís-
lenska ríkið greiddi alla verðhækkunina
til Landsvirkjunar með skattalækkunum,
stóðu allir þrír flokkarnir að þeirri samn-
ingsgerð, Sjálfstæðisflokkur, Framsókn-
arflokkur og Alþýðuflokkur. Það var Jó-
hannes Nordal, sem þá leiddi forustu-
menn þessara þriggja flokka eins og
blinda kettlinga. Að sjálfsögðu var Al-
þýðubandalagið í harðri andstöðu.
191