Réttur - 01.10.1984, Síða 36

sóttu það hart að fá að taka eignir Þjóð-
verja eignarnámi, sem skipti sérstaklega
miklu máli í Guatemala, þar sem þýskt
auðmagn var áhrifamikið í kaffifram-
leiðslunni.
Heimsstyrjöldin tók mikið til fyrir við-
skiptamöguleika Mið-Ameríkulýðveld-
anna við Evrópu og hratt þeim þar með
enn fastar í greipar Bandaríkjanna. I
byrjun 4. áratugarins fóru 20 hundraðs-
hlutar kaffiútflutningsins til Bandaríkj-
anna og 75 til Evrópu. Á tímabilinu frá
1940 til 1944 jókst hlutur Bandaríkjanna
í 87 af hundraði. Kaffiútflutningurinn var
milli 70 og 75 hundraðshlutar heildarút-
flutningsverðmætis þessara landa.
Þannig hafði seinni heimsstyrjöldin í
för með sér hvað Mið-Ameríku snerti, að
Bandaríkin náðu endanlega öllum áhrif-
um og yfirráðum á efnahagssviðinu. Á
stjórnmálasviðinu voru ríkisstjórnirnar
trúir þjónar Bandaríkjanna og tryggilega
háðar þeim efnahagslega. Bandarísk
fyrirtæki og bankar höfðu framleiðslu-
greinar landanna, verslun þeirra og iðnað
svo gersamlega í hendi sér að full ástæða
var til að kalla þau hjálendur Bandaríkj-
anna, á borði þó að annað væri látið heita
í orði. Draumsýnir bandaríska öldunga-
deildarþingmannsins Beveridge frá alda-
mótunum um yfirráð Bandaríkjanna yfir
nýjum ströndum og mörkuðum höfðu svo
sannarlega ræst.
En heimurinn að lokinni seinni heims-
styrjöldinni var ekki samur. Nýjar hreyf-
ingar og straumar höfðu orðið til og
þroskast í glímunni og uppgjörinu við fas-
ismann og nasismann. Sá afgerandi þáttur
sem hin sósíalísku Sovétríki áttu í sigrin-
um yfir þessum myrkra öflum, efldi áhrif
sósíalískra hugmynda um heim allan.
Þannig urðu til öflugar hreyfingar gegn
nýlendu- og heimsvaldastefnunni meðal
margra kúgaðra þjóða, jafnt í gömlu ný-
lendunum sem í löndum, sem í rauninni
réðu sér ekki sjálf vegna þess hve háð þau
voru öðrum ríkjum.
Heimsstyrjöldin var háð og ógnir henn-
ar umbornar í nafni frelsis og lýðræðis.
Hún var háð í nafni félagslegs réttlætis,
einnig fyrir hinar fátæku þjóðir um heim
allan.
Þetta vakti ógn og óvissu hjá valdhöf-
unum í Bandaríkjunum og hjá banda-
mönnum þeirra, einræðisherrunum í
Mið-Ameríku. Hversu langt var þess að
bíða að hin kúgaða alþýða Ameríku
fylkti sér einhuga um þessar hugmyndir?
Hvernig skyldi brugðist við þeirri ógn
sem auðmagninu var búin?
212