Fréttablaðið - 04.03.2009, Page 30

4. mars 2009 MIÐVIKUDAGUR4
Af netinu
Embættisskipanir
Í útvarpsviðtali einhverntíma eftir bankahrun og fyrir búsáhaldabyltingu mælti ég með því að kall-
aðir yrðu til erlendir sérfræðingar til að manna lyk-
ilstöður í íslensku fjármálalífi. Ég var ekki einn um
þá skoðun. Ráðningu erlendra sérfræðinga í lykil-
stöður má styðja margvíslegum rökum. Bankahrun-
ið afhjúpaði þá staðreynd að íslensk stjórnvöld og
íslenskar eftirlitsstofnanir höfðu sofnað á verðinum.
Vegna þessa sofandaháttar hafa stórir hópar fólks og
fjárfesta vítt um lönd orðið fyrir verulegum og óaft-
urkræfum búsifjum. Orðspor Íslands og fjármála-
stofnana sem tengjast Íslandi með einum eða öðrum
hætti hefur beðið mikla hnekki.
Bankahrunið og kreppuástandið kalla á skjót
og góð viðbrögð á mörgum sviðum efnahags- og
atvinnumála. Meðal forgangsmála er að endurvekja
traust á íslenska bankakerfinu og sýna umheimin-
um að sofandaháttur eftirlitsstofnana og stjórnsýslu-
stofnana hafi verið aflagður. Það er líka mikilvægt
að koma því til skila að einstaklingar í forsvari fyrir
lykilstofnunum séu að kljást við að leysa úr vanda-
málum og ekki uppteknir við að fegra fyrri aðkomu
að stjórnun íslensks efnahagslífs. Auk þess er æski-
legt að forsvarsmenn Seðlabanka og Fjármálaeft-
irlits hafi þekkingu og skilning á því hvernig farið
skuli að því að endurreisa bankakerfi sem hefur
hrunið til grunna.
Verkin tala, ekki þjóðernið
Það er rétt sem Steinunn Sigurðardóttir rithöfund-
ur segir í nýlegri grein í Fréttablaðinu að finna má
Íslendinga sem uppfylla öll þau skilyrði sem eðlilegt
er að setja þegar ráða skal Seðlabanka og Fjármála-
eftirliti nýja forsvarsmenn bæði tímabundið og til
langframa. Nú skiptir hins vegar mestu að segja
skýrt og greinilega og með trúverðugum hætti að
við ætlum að endurreisa Seðlabanka og Fjármálaeft-
irlit og skapa þeim aðstöðu til að leika lykilhlutverk í
endurreisninni. Tímabundin setning Norðmannsins
Svein Harald Öygard í stöðu seðlabankastjóra send-
ir bæði erlendum og innlendum fjármálastofnunum
og erlendum eftirlitsstofnunum og matsfyrirtækjum
þau skilaboð að Ríkisstjórn Íslands vilji efla Seðla-
bankann faglega. Á endanum dæmum við svo Svein
Harald af verkum hans en ekki þjóðerni.
Steinunn Sigurðardóttir veltir upp hvort heimilt
sé að setja erlendan ríkisborgara tímabundið í starf
Seðlabankastjóra. Lögfræðingar skeggræða þýðingu
ákvæðis stjórnarskrárinnar um að eigi megi skipa
aðra en íslenska ríkisborgara í embætti. Upplýsing-
ar frá m.a. Carlos Ferrera sem að eigin sögn þurfti
að bíða íslensks ríkisborgararéttar til að fá skipun
í prestsembætti sem hann hafði áður fengið setn-
ingu í benda til þess að framkvæmdin hafi verið sú
fram að þessu að setja erlenda ríkisborgara í emb-
ætti. Þessi framkvæmd virðist hafa gengið hnökra-
laust fram að þessu, öllum til hagsbóta. Þannig hafa
mikilvægar stofnanir fengið góða starfskrafta og
afbragðsmenn (og konur) hafa ekki verið neyddar
til að afsala sér ríkisfangi til að öðlast starf. Fyrr-
verandi kirkjumálaráðherra, Þorsteinn Pálsson,
bar stjórnsýslulega ábyrgð á setningu erlends rík-
isborgara í prestsembætti. Nú efast annar fyrrver-
andi kirkjumálaráðherra, Björn Bjarnason, um gildi
ákvarðana núverandi seðlabankastjóra. Ætli hann
vilji ógilda giftingar og greftranir austur á landi í
leiðinni?
Landráð?
Steinunn spyr hvort það séu ekki landráð að hleypa
Norðmanni í gagnasafn Seðlabankans. Þetta er stór-
undarleg spurning.
Í fyrsta lagi hafa fjölmargir erlendir ríkisborgarar
starfað hjá Seðlabankanum án þess að komið hafi til
teljandi tjáningarvanda eða landráðabrigsla.
Í öðru lagi þá má spyrja hvaða ríkisleyndarmál séu
varðveitt í Seðlabankanum. Er það viðbragðsáætlun
A og viðbragðsáætlun B vegna bankahruns? Fyrr-
verandi seðlabankastjóri upplýsti um viðbragðsáætl-
un A („við borgum ekki“) í frægu viðtali í Kastljósi
í október síðastliðinn og margir hagfræðingar hafa
ítrekað spurt um áætlun B í framhaldinu. Eða er það
áætlun fyrri bankastjórnar um uppbyggingu gjald-
eyrisvarasjóðs fyrir lýðveldið Ísland? Eða er það
áætlunin um beitingu lausafjárskyldu og bindiskyldu
til að hefta ofvöxt íslenska bankakerfisins?
Nú, í þriðja lagi þá vekur spurning Steinunnar
vangaveltur um hvort banna skuli Ingimundi Frið-
rikssyni að fara til starfa undir herravaldi ríkis-
stjórnar hans hátignar Haraldar V af Noregi? Verð-
um við ekki að ætla að Ingimundur búi yfir vitneskju
um ætlaðar „leyniáætlanir“ íslenskra stjórnvalda á
sviði peningamála og fjármála.
Í fjórða lagi hafa íslensk stjórnvöld undirgengist
að útlendingar frá Alþjóða gjaldeyrissjóðnum fylgist
með gjörðum Seðlabankans.
Í fimmta lagi mætti spyrja hví Steinunn Sigurðar-
dóttir hellti ekki úr skálum reiði sinnar þegar fyrr-
verandi forsætisráðherra Íslands réði til sín norskan
hernaðarsérfræðing til að stjórna viðbrögðum stjórn-
valda við bankahruninu í október.
Að lokum þetta: Það er fagnaðarefni að núverandi
ríkisstjórn skuli grípa til aðgerða til að auka traust
á Seðlabankanum og öðrum opinberum eftirlits- og
stjórnsýslustofnunum á sviði fjármála. Seðlabankinn
þarf stjórnanda með afburðaþekkingu á hagfræði og
peningastefnu, bankamálum og uppbyggingu hrun-
ins bankakerfis. Hvort hann getur sungið, skrifað,
ort eða skammast á íslensku skiptir engu máli.
Skáld á villigötum?
ÞÓRÓLFUR MATTHÍASSON
prófessor í hagfræði
Staða Alþingis
Það er oft talað um að Alþingi skorti frumkvæði og hafi
ekki nægilegt sjálfstæði gagn-
vart framkvæmdarvaldinu.
Virðist sem flestir séu sammála
um að eitt af því sem þurfi að
taka breytingum sé að Alþingi
sé styrkt í viðleitni sinni til að
veita framkvæmdarvaldinu
verðuga viðspyrnu. Ég tek heils-
hugar undir það og tel brýnt að í
tengslum við heildarendurskoð-
un á stjórnarskránni sé hugað
að stöðu Alþingis og mikilvægu
hlutverki þess í stjórnskipan-
inni.
Ef nefna á til sögunnar mik-
ilvægustu hlutverk þingsins
kemur löggjafarhlutverkið fyrst
upp í hugann, auk fjárstjórnar-
valdsins, ásamt eftirlitshlutverk-
inu. Um það síðastnefnda hefur
ekki verið fjallað mikið í íslensk-
um stjórnskipunarrétti, en í
nágrannalöndum okkar hefur
verið lögð í það mikil vinna á síð-
ari árum að efla eftirlitshlutverk
þinganna.
Skipaðir hafa verið vinnuhóp-
ar og fé kostað til rannsókna
á samskiptum þinga og ríkis-
stjórna, sem síðan hefur gjarn-
an skilað sér í réttarbótum á
þessu sviði.
Starfshópur Alþingis
um þingeftirlit
Í umboði forsætisnefndar
Alþingis hefur frá því í júní síð-
astliðnum verið starfandi hópur
sérfræðinga sem hefur það hlut-
verk að skoða lagaumhverfi þin-
geftirlits á Íslandi.
Vinnuhópnum er meðal annars
ætlað að skoða ákvæði stjórnar-
skrárinnar sem lúta að eftirlits-
hlutverki þingsins, ákvæði þing-
skapa, lög um ráðherraábyrgð
og landsdóm, ásamt því að fara
yfir stjórnskipunarleg álitaefni
í tengslum við eftirlitshlutverk
þingsins og gera grein fyrir þró-
uninni á þessu sviði í nágranna-
löndum okkar.
Þá skal hópurinn meta hvort
þörf sé á að setja skýrari reglur
um upplýsingaskyldu ráðherra
til þingsins, hvort skýra þurfi
betur rétt þingnefnda til eftir-
lits með störfum framkvæmd-
arvaldsins, hvernig þingið eigi
að meðhöndla mál þar sem fram
koma ásakanir um brot ráðherra
í starfi og hvort rétt sé að auka
möguleika minnihluta þing-
manna til eftirlits með störfum
ráðherra.
Hópnum er einnig falið að
leggja mat á hvort þörf sé á
skýrari reglum um ráðherra-
ábyrgð með hliðsjón af kröf-
um um skýrleika refsiheimilda,
hvort gera þurfi breytingar á
málsmeðferð fyrir landsdómi í
ljósi almennrar þróunar á sviði
mannréttinda og réttarfars og
hvort ástæða sé til að hafa áfram
sérlög um ráðherraábyrgð. Af
þessari upptalningu úr erindis-
bréfi vinnuhópsins má vera ljóst
að forsætisnefnd þingsins hefur
lagt í metnaðarfulla vinnu, sem
mun skila sér í formi ítarlegr-
ar skýrslu til þingsins á vordög-
um.
Alþingi sýni meira frumkvæði
Frumkvæði Alþingis til að setja
af stað vandaða rannsókn á
lagaumhverfi þingeftirlits hér á
landi, með aðkomu allra flokka á
þingi er lofsverð viðleitni til að
efla þingið og aðhald þess með
framkvæmdarvaldinu. Alþingi
mætti í auknum mæli taka frum-
kvæði jafnt við lagasetningu
sem önnur verkefni, í stað þess
að bíða eftir því frá ríkisstjórn
eins og oft vill verða.
Þetta á ekki síst við þegar
kemur að málum sem beinlínis
snúa að eftirlitshlutverki þings-
ins. Slík mál á Alþingi sjálft að
vinna, á sínum eigin forsendum
þótt stuðningur ríkisstjórnar
hverju sinni sé vissulega mikil-
vægur.
Frumkvæði Alþingis
STEINGRÍMUR
SÆVARR ÓLAFSSON
pressan. is
BRYNDÍS
HLÖÐVERSDÓTTIR
lögfræðingur.
Stýrir vinnuhópi
Alþingis um
þingeftirlit.
Nú er horfið Norðurland …
Hvar var ég þá í pólitík? Maður
sem hvergi er skráður í stjórn-
málaflokk en hefur í gegnum árin
þrjóskast við að skilgreina sig sem
miðjumann. Hvar er þessi miðja
og hver er á henni? Er yfirhöfuð til
eitthvað sem heitir miðja?
2009. Áhugi á stjórnmálum hefur
aldrei verið meiri. Allir og bróðir
hans eru í framboði. Allir virðast
geta sett sig á bása með stjórn-
málaflokkum. Ég hef áhuga á
þjóðmálum. Ég hef áhuga á hverjir
sitja á þingi og í sveitarstjórnum
og hvað þeir gera. Ég hef áhuga
á því hvernig landinu okkar er
stjórnað. En hvar á ég þá heima í
stjórnmálum? Ég veit það ekki. En
ég veit að ég á ekkert sameigin-
legt með Framsóknarflokknum.
Norðurland er horfið, ég á hvergi
heima.
...ég sá það á visir.is