Fréttablaðið - 24.03.2009, Blaðsíða 14

14 24. mars 2009 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Fall SPRON á dögunum sýnir að hrun íslensks viðskiptalífs
stendur enn þá yfir og ekki eru
enn öll kurl komin til grafar. Ekki
er hægt að segja að forstöðumenn
sparisjóðanna hafi gengið langt
í útrásarkapphlaupinu miðað við
stóru bankana en krosstengsl í
íslensku viðskiptalífi gerðu það að
verkum að örlög þeirra voru ráðin.
Þegar Baugur féll tók hann SPRON
með sér í fallinu. Þegar litið er til-
baka virðist tal íslenskra frjáls-
hyggjukreddumanna um „fé án
hirðis“ úr takti við það sem í raun-
inni var að gerast í bankakerfinu.
Hirðarnir gættu einfaldlega fjár-
ins ekkert sérstaklega vel. Núna
er fjármálakerfi Íslands að lang-
stærstu leyti komið í hendur hins
opinbera og ef Íslendingar bregða
sér til Kaupmannahafnar geta þeir
verslað í risavöxnum ríkisbúðum
sem endurspegla draumsýn sov-
éskra kennslubóka um miðbik 20.
aldar. Já, Illum og Magasin du
Nord eru núna í eigu íslenska ríkis-
ins. Klisjuspuni íslenskra hægri-
ungliða um að vinstrimenn vilji
reka ríkisbúðir hefur aldrei verið
í samræmi við veruleikann en þó
hafa þetta reynst áhrínisorð. Það
er hins vegar merkileg staðreynd
að það voru ríkisstjórnir undir for-
ystu Sjálfstæðisflokksins sem ólu
af sér ríkisbúðirnar; þær spretta
úr rústum hins frjálsa athafnalífs
sem flokkurinn vildi innleiða á
Íslandi.
Þetta er harður veruleiki fyrir
íslenska athafnamenn og enn sem
komið er finnst sumum þægilegast
að láta eins og þetta sé ekki að ger-
ast. Í því ljósi verður líklega að
túlka hávær köll Samtaka atvinnu-
lífsins og Viðskiptaráðs um einka-
væðingu banka svo að hægt sé
að hefja útrásina að nýju. Þessir
aðilar ættu frekar að líta nú í eigin
barm og velta fyrir sér hvaða
afleiðingar pólitísk einstefna
þeirra hefur haft fyrir íslenskt
atvinnulíf og viðskipti í landinu.
Fyrsti lærdómurinn ætti að vera
sá að stórfyrirtæki eru ekki alltaf
endilega betri en smáfyrirtæki;
stórgróðabrall getur leitt af sér
hátt fall. Þetta er raunar grund-
vallaratriði í þeim frjálshyggju-
kenningum sem boðaðar voru sem
útópísk lausn á öllum vanda, en
það gleymdist að lesa smáa letrið.
Hin grátlega trú á risafyrir-
tæki leiddi beinlínis til ofþenslu
bankanna og hrun íslensks fjár-
málakerfis. Án hennar hefði
vandinn verið mun minni. Samt
er eins og að þeir sem sungu
útrásinni lof og prís hafi ekkert
lært af þeirri reynslu. Þeir ein-
blína á risavaxnar skyndilausnir
svo sem fleiri álver. Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur beinlínis boðað
þetta sem helstu lausnina við
efnahagsvandanum – fyrir honum
er rányrkjan sem fylgir risavirkj-
unum aukaatriði og er jafnan
kölluð „nýting náttúruauðlinda“
í orwellskum anda. Ekki er held-
ur litið til þeirrar staðreyndar að
stóriðjuuppbygging gengur þvert
á þá stefnu sem afgangurinn af
heiminum er nú að taka – þar
sem áhersla er lögð á sjálfbærar
lausnir í orkumálum. Efnahags-
lega hvílir þessi draumsýn því á
álíka styrkum stoðum og hug-
myndin um Ísland sem alþjóðlega
fjármálamiðstöð enda boðuð af
sömu aðilum. Hinn napri veru-
leiki þar sem álverð er í sögulegu
lágmarki og álfyrirtækin hrynja
eitt af öðru virðist ekki snerta
hann hætishót.
Á Íslandi þykir fínt að vera stór-
huga. Á meðal stjórnmálamanna
birtist það í trú á einfaldar patent-
lausir. Þessi ofuráhersla á stærð
skapaði loftbóluhagkerfi síð kapítal-
ismans en núna eru loftbólurnar
alls staðar að springa. Í efnahags-
legum hamförum reynist stærðin
ekki vera vörn heldur vandamál.
Þess vegna þurfum við núna að
hugsa öðruvísi og hætta að van-
rækja hið smáa í okkar atvinnu-
lífi. Það verður að hætta að tala
um smáfyrirtæki af fyrirlitningu
og líta á þau sem „afleidd störf“
sem verði til í skjóli risanna.
Íslenskt atvinnulíf er að verulegu
leyti byggt upp af smáfyrirtækj-
um með innan við tíu starfsmenn.
Þau hafa ekki notið þeirra miklu
fríðinda af hálfu stjórnvalda sem
risafyrirtækin fá; það er ekki nið-
urgreidd orka til þeirra eins og
álveranna. Á hinn bóginn hafa
þau þann mikilvæga kost að þau
eru fjölbreytt og starfa á ýmsum
sviðum. Efnahagsráðstafanir sem
koma smáum atvinnurekendum
til góða eru þannig mun brýnni
og arðvænlegri en að auka enn
við ríkisframlagið til stóriðjunnar
sem þó skapar einungis 0,1-0,2%
af þjóðar framleiðslu fyrir hvert
álver. Stjórnmálamenn undanfar-
inna áratuga komu landinu í þrot
vegna þess að þeir misstu sjónar á
gildi hins smáa. Næsta ríkisstjórn
má ekki endurtaka þau mistök.
Stórt og smátt
SVERRIR JAKOBSSON
Í DAG | Kreppan
UMRÆÐAN
Hjörleifur B. Kvaran skrifar um REI
Í mánudagsútgáfu Fréttablaðsins er fjall-að um fjárfestingar íslenskra fyrir-
tækja vegna jarðhitaverkefna vestan hafs
á vegum Iceland America Energy (IAE),
sem um árabil hefur verið í eigu íslenskra
aðila. Má skilja fréttina þannig að Reykja-
vík Energy Invest (REI) hafi lagt tæpa
tvo milljarða króna í orkuútrás í Banda-
ríkjunum og tapað þeim fjármunum. Það er ekki
rétt. Stjórn REI, sem skipuð er fulltrúum meiri-
hluta og minnihluta í borgarstjórn, er samhuga í
því að standa vörð um verðmætin í fyrirtækinu
við aðstæður sem að sumu leyti eru hagfelldar, að
öðru leyti ekki.
IAE var stofnað árið 2004 sem eitt af dótturfélög-
um Enex hf. og hefur frá upphafi unnið að þróun
jarðhitaverkefna í Bandaríkjunum. Auk IAE
stofnaði Enex dótturfélög í Þýskalandi og Kína og
hafa þau unnið að þróun fjölmargra jarðhitaverk-
efna. Erfiðlega hefur þó gengið að fjármagna slík
þróunarverkefni.
Geysir Green Energy hefur farið með ráðandi
eignarhlut í Enex og dótturfélögum þess frá
árinu 2007. Í ársbyrjun 2008 hófust viðræður
milli fyrirtækjanna um framtíð Enex og átti
Geysir þá 73% hlutafjár í Enex en REI var
minnihlutaeigandi með 26%. Ákveðið
var að skipta eignum og verkefnum Enex
á milli eigenda í byrjun þessa árs enda
staða félagsins mjög tvísýn hvað varðar
rekstur og fjármögnun einstakra verk-
efna. Við það kæmi í hlut REI að verja
þau verðmæti sem skapast hafa með
framlögum Orkuveitu Reykjavíkur til
Enex og forvera þess allt frá árinu 1969.
Samkomulag náðist um að REI yfir-
tæki hlut Enex í dótturfélaginu í Banda-
ríkjunum en Geysir fengi verkefni Enex
í Þýskalandi og aukinn hlut í Enex-Kína og á Fil-
ippseyjum. Á vegum REI er nú verið að skoða
framtíð IAE, m.a. hvort forsendur eru fyrir því
að fá nýja fjárfesta að því eða einstökum verkefn-
um þess. Sú vinna hefur staðið yfir þann mánuð
sem REI hefur farið með meirihlutavald í IAE.
Á næstu vikum og mánuðum ræðst hvernig úr
rætist. Staða fjármálamarkaða hefur vitaskuld
áhrif á verkefni sem þetta. Á móti kemur stórauk-
inn áhugi á nýtingu jarðhita til orkuframleiðslu í
Bandaríkjunum.
Markmið REI, samkvæmt stefnu nýrrar stjórn-
ar fyrirtækisins, sem tók við í mars 2008, er að
standa við gerðar skuldbindingar en hverfa frá
hugmyndum um að Orkuveitan leggi fram marga
milljarða króna til orkuverkefna erlendis.
Höfundur er forstjóri Orkuveitu Reykjavíkur.
Upplýsingar vegna frétta af REI
HJÖRLEIFUR B.
KVARAN
Á
lýðveldistímanum hefur engin ríkisstjórn verið jafn
örugg um áframhaldandi umboð í kosningum eins
og sú sem nú situr. Flokkarnir þrír sem aðild eiga að
stjórnarsamstarfinu hafa allir þrír útilokað samstarf
við Sjálfstæðisflokkinn. Þar af leiðir að í komandi kosn-
ingum er engin óvissa um völdin.
Öðru gegnir um málefnin. Sérstaklega á það við um stóru við-
fangsefnin: Ríkisfjármál, peningastefnu og Evrópusambandsaðild.
Um þau ríkir algjör óvissa. Ríkisstjórn er svo örugg um valda-
stöðu sína að hún telur sig geta haldið vegvísum í þessum málum
í læstum myrkrakompum fram yfir kosningar.
Að réttu lagi ættu landsfundir stjórnmálaflokkanna að stilla
upp læsilegum vegvísum fyrir kjósendur um þýðingarmestu mál.
Vinstrihreyfingin – grænt framboð hélt slíkan fund um helgina.
Hann var fjölsóttari og kraftmeiri en nokkru sinni fyrr í þann
áratug sem flokkurinn hefur starfað. Ekki fór á milli mála að
þar kom saman sá hópur fólks sem hefur tögl og hagldir í stjórn
landsins.
Um stóru málin sem mestu skipta um viðgang atvinnulífsins og
afkomu heimilanna á komandi tíð kaus Vinstrihreyfingin – grænt
framboð hins vegar að fara eins og köttur í kringum heitan graut.
Flokkurinn ber nú ábyrgð á að koma fram í ríkisstjórn mestu
aðhaldsaðgerðum sem um getur í ríkisfjármálum.
Fjármálaráðherra hefur lofað Alþjóðagjaldeyrissjóðnum að
gera honum grein fyrir þeim leiðum sem fara á í þessu efni og
hefur trúlega gert það nú þegar að stórum hluta. Hvorki ráðherr-
ann né flokkur hans vill þó upplýsa kjósendur um þær ráðstafanir
sem kosningarnar eiga að veita umboð til að koma í framkvæmd.
Að sönnu er þó gefið loforð um ábyrgar athafnir.
Í ályktunum hreyfingarinnar er ekki að finna stafkrók um
hvaða ráðstafanir eigi að gera til þess að krónan haldist stöðug og
afnema megi gjaldeyrishöftin. Öllum má þó vera ljóst að án sam-
keppnishæfrar myntar verður efnahagskerfið ekki endurreist.
Í utanríkismálum lýsir Vinstrihreyfingin – grænt framboð sem
fyrr yfir fullri andstöðu við veru Íslands í Atlantshafsbandalaginu.
Vera flokksins í ríkisstjórn hefur þó engin áhrif á þá staðreynd
að aðildin er einn af hornsteinum utanríkisstefnu landsins. Álykt-
unina ber að lesa þannig að ekki sé gerð krafa um að hér verði
breyting á. Í reynd er andstaðan bara til innanflokksbrúks.
Að sama skapi lýsir hreyfingin yfir andstöðu við aðild að
Evrópusambandinu. Trúlega ber að lesa þessa yfirlýsingu eins
og hina fyrri. Hún þýðir þar af leiðandi ekki að flokkurinn standi
gegn því að ríkisstjórn, sem hann á aðild að, sæki um aðild. Lík-
lega ber fremur að túlka yfirlýsinguna á þann veg að flokkurinn
muni andæfa aðild eins lengi og fært þykir.
Forsætisráðherra hefur lýst yfir því að stefna Vinstri græns
í Evrópumálum fullnægi öllum kröfum Samfylkingarinnar um
stjórnarsamstarf. Aðildarstefnu Samfylkingarinnar ber því að
skýra í þessu ljósi. Hún hefur einfaldlega ekki aðra þýðingu en þá
að Samfylkingin ætli að láta Vinstri grænt ráða för.
Valið snýst um einangrun eða samkeppnishæft efnahags-
umhverfi. Samt fá kjósendur ekki skýra málefnalega leiðsögn
inn í framtíðina. Hitt er ljóst hvar völdin munu liggja. Er það
fullnægjandi lýðræði á þessum tímum?
Er lýðræðiskröfunum svarað?
Völd og málefni
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Landfræðilegar skýringar
Ásbjörn Óttarsson, útgerðarmaður frá
Rifi, bar sigurorð af Einari K. Guðfinns-
syni,í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins
í Norðvesturkjördæmi. Einar telur
landfræðilegar skýringar á því hvers
vegna hann hreppti ekki fyrsta sætið.
„En það er þó ljóst að mjög er kosið
á landfræðilegum grunni – eins og
tíðkast hér á landi – og fyrir það er
ég að gjalda. Það blasir við,“ sagði
hann í samtali við Mbl.is á sunnudag.
Eyrún Ingibjörg Sigþórsdóttir,
bæjarstjóri á Tálknafirði, varð
í þriðja sæti og Birna Lárus-
dóttir, bæjarfulltrúi á Ísafirði,
varð í fjórða sæti. Þrjú af efstu
fjórum sætunum í Norðvest-
urkjördæmi féllu sem
sagt Vestfirðingum í té.
Landfræðin varð þeim ekki dýrkeypt-
ari en svo.
Allt opið
Ranglega var hermt í Fréttablaðinu í
gær að tveir hefðu tilkynnt framboð
til formanns Sjálfstæðisflokksins á
landsfundi. Hið rétta er að í raun eru
allir kjörgengir fundargestir í fram-
boði. Það er svo annað mál hvort
menn gefi kost á sér í embættið. Til
þessa hafa að minnsta kosti fjórir lýst
því yfir: Bjarni Benediktsson, Kristján
Þór Júlíusson, Snorri Ásmundsson
og Loftur Altice Þorsteinsson.
Efast um mistök
Frjálslyndi flokkur-
inn var ósátt-
ur við að
hafa ekki verið nefndur á nafn í frétt
RÚV af könnun um fylgi stjórnmála-
flokkanna. Þeir trúa þeirri skýringu
rétt mátulega að fyrir mistök hefði
Frjálslyndi flokkurinn verið nefndur
Borgarahreyfingin í fréttinni. „Undar-
leg mistök, sérstaklega í því ljósi að
Bogi Ágústsson las fréttina og hefði
átt að átta sig strax á mistökunum,“
stendur á heimasíðu flokksins. Hins
ber að geta að í skoðanakönnuninni
mældist Borgarahreyfingin með
meira fylgi en Frjálslyndir og
var því eignað minna fylgi í
fréttinni en hún mældist með.
Borgarahreyfingin hefur því
meiri ástæðu til að vera fúl en
Frjálslyndir.
bergsteinn@frettabladid.is
Skíði og
Tyrolastemming
um páskana
Bjóðum gistingu með morgunmat,
akstur í hina frábæru austfi rsku alpa
í Oddskarði þar sem verða tónlistar-
menn frá Tyrol og margt fl eira.
Verð aðeins 5500 kr. Á mann pr nótt
Kaffi húsið er Veitingastaður og gisti-
heimili í hjarta Eskifjarðar. Aðeins
7 mín akstur á skíðasvæðið. Um
páskana verður fjölbreytt dagskrá í
Fjarðabyggð,
Nánar á Oddsskard.is
og Fjardabyggd.is
Pantanir í síma
8921203 & 4771064