Morgunblaðið - 17.07.2006, Page 22

22 MÁNUDAGUR 17. JÚLÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í FRÉTTUM undanfarnar vikur
hefur verið rætt um mansal og aðra
fylgifiska alþjóðlegrar klámvæð-
ingar. Á meðan lögreglan í Keflavík
stöðvar tilraunir til mansals færir
bandaríska sendiráðið
fram óyggjandi sann-
anir um mansal á Ís-
landi. Enginn Íslend-
ingur getur lengur
fullyrt í hjarta sínu að
mansal sé aðeins til í út-
löndum. Einnig á hinu
saklausa Íslandi höfum
við orðið vitni að nú-
tímaþrælahaldi sem
hefur verið upplýst af
dómstólum. Hve mörg
eru dæmin sem aldrei
komast upp? Smygl á
fólki er kannski ekki al-
gengt hér á landi, en vitað er að kon-
ur koma til landsins, sjálfviljugar eða
blekktar, til að dansa á súlustöðum og
bjóða stundum blíðu sína í kjölfarið.
Aðrar eru misnotaðar með öðrum
hætti. Sjálfur rakst ég einu sinni á
konu frá einu af Norðurlöndunum
sem flakkaði á milli landa, dvaldi í 3
vikur á hverjum stað, stundaði súlud-
ans hér á landi og stundaði vændi. Í
annað skipti keyrði ég af næturvakt
framhjá fáklæddri austurlenskri
konu rétt hjá Bústaðarveginum sem
bauð sig þeim sem leið áttu hjá. Hin
alþjóðlega klámvæðing hefur fyrir
löngu teygt sig hingað til lands og
enginn getur firrt sig ábyrgð í þeim
efnum. Erlendis er vændi víða talið
sjálfsagt og sums staðar hefur það
verið lögleitt til að hægt sé hafa betra
eftirlit með því og vernda vændiskon-
urnar. Flestir vita að vændi er aðeins
ein grein af hinni alþjóðlegu klám-
væðingu. Mansal er einn hluti þess-
arar klámvæðingar og getur verið
hluti af skipulagðri verslun með kyn-
líf. Ljótasti blettur mansals er trú-
lega verslun með börn sem gerð eru
að kynlífsþrælum, börn sem oft eru
munaðarlaus og hvergi skráð í heima-
landi sínu, börn sem enginn saknar
og sem hverfa sporlaust af jörðu hér.
Fæstir kaupendur kláms á Íslandi
átta sig á þeim hættum sem kláminu
fylgja og fæstir bera saman venju-
lega klámmynd á spólu
og mansal raunveru-
leikans. Samt fylgir allri
verslun með klám
ákveðin firring. Sú firr-
ing stafar af því að mað-
urinn er gerður að sölu-
vöru, líkami hans er
boðinn út, ekkert er
lengur heilagt – sak-
leysið er fyrir bí. Neyt-
endur kláms vita venju-
lega ekkert um sögu
þess sem selur klámið.
Þeir vita ekkert um að-
stæður þeirra sem fara
með hlutverk í klámmynd og þeim er
alveg sama. Neytandinn er fastur í
sinni eigin sálarfirringu, þar sem til-
finningar eiga ekki lengur nokkra
samleið með líkamlegri fýsn. Hann
tekur þátt í leiknum, er fórnarlamb
aðstæðna en um leið ber hann þó æv-
inlega jafnmikla ábyrgð og seljand-
inn, stundum meiri. Í þeim löndum
þar sem kaupandinn hefur verið
dreginn til ábyrgðar, eins og í Sví-
þjóð, hefur það dregið úr eftirspurn í
kynlífsverslun. Eina svar okkar hlýt-
ur því að vera að spyrja okkur sjálf
með hvaða móti við getum betur
spornað gegn mansali og öðrum
skuggahliðum hinnar alþjóðlegu
klámvæðingar – hvernig við getum
varðveitt betur sakleysið í okkur
sjálfum og umhverfi okkar sem vegið
er að úr öllum áttum. Spurningin sem
við hljótum að spyrja okkur er eft-
irfarandi: Viljum við vændi á Íslandi
eða ekki, og erum við tilbúin að
sporna gegn því af fullum krafti? Rík-
isstjórn landsins hefur sýnt lit í þess-
um efnum og undirritað að minnsta
kosti tvo sáttmála á alþjóðlegum vett-
vangi, sáttmála Sameinuðu þjóðanna
og sáttmála Evrópuráðs, sem lúta
m.a. að glæpastarfsemi, vændi og nú
síðast mansali. Ísland hefur þó ekki
ennþá fullgilt þessa sáttmála með því
að lögfesta þá á Alþingi og enn vantar
mikið upp á að aðrar þjóðir geri það
jafnframt. Þess vegna eru þeir enn
máttlaus plögg sem sýna vilja þjóða
ekki í verki. Íslendingar eiga sögulegt
tækifæri til að sýna að þeir vilji vera í
fararbroddi þjóða sem varðveita sem
best sakleysið og virða einstakling-
inn, sjálfstæði hans og reisn til að lifa
mannsæmandi lífi ofar öllu.
Ég skora á stjórnvöld að fullgilda
samninga sína í haust þegar Alþingi
kemur saman. Um leið leitast ég við
að greiða leið sakleysisins með sjó-
sundi mínu og vekja fólk til vitundar
um gildi sakleysisins og styrk. Á
næstu vikum mun ég standa fyrir
áheitasöfnun, bæði í kringum
Reykjavíkursundið 22. eða 23. júlí og
Ermarsundið 30. ágúst – 5. sept-
ember gegn mansali til styrktar sak-
leysinu. Ágóðinn rennur í Sjóð Sak-
leysis sem er ætlað að styrkja þau
samtök og félög sem best sporna
gegn mansali og alþjóðlegri klám-
væðingu. Um það er fjallað á heima-
síðunni www.ermasund.is og verður
auglýst betur síðar. Lifið heil!
Synt gegn mansali –
til varnar sakleysinu
Benedikt S. Lafleur fjallar um
Reykjavíkursund 2006 ’Ég skora á stjórnvöldað fullgilda samninga
sína í haust þegar Alþingi
kemur saman. Um leið
leitast ég við að greiða
leið sakleysisins með sjó-
sundi mínu og vekja fólk
til vitundar um gildi sak-
leysisins og styrk. ‘
Benedikt S. Lafleur
Höfundur er listamaður og útgefandi.
ÞAÐ er e.t.v. að bera í bakkafullan
lækinn að skrifa um lyfjamál svo vel
sem þeim hafa að undanförnu verið
gjörð skil og þakka má ágæta um-
fjöllun Jóhönnu Vilhjálmsdóttur í
Sjónvarpinu hér um þar sem afar
margt gagnlegt kom
fram. Ekki fer milli
mála að fyrir eldri
borgara er verð lyfja
afar þýðingarmikið, því
eldri borgarar nota
eðlilega meira af lyfj-
um en aðrir aldurs-
hópar, meðalaldur
fólks hækkar stöðugt
og þar koma æ betri lyf
en dýrari svo sann-
arlega við sögu. Lyfja-
mál hafa því verið all-
mjög rædd og um þau
ályktað á vettvangi fé-
laga eldri borgara og skal að því vik-
ið síðar. Aðeins rétt að undirstrika
það að lyf til eldri borgara eru veru-
lega niðurgreidd sem betur fer, en
fyrir þá sem minnstar tekjur hafa er
þó lyfjabagginn anzi þungur. Ekki
get ég tekið undir það að lækkun út-
gjalda hjá Tryggingastofnun ríkisins
í kjölfar samninga sem lyfja-
greiðslunefnd og ráðuneyti gjörðu
við lyfjafyrirtækin hafi alls ekki
komið neytendum til góða, því rétt
er að halda því til haga sem allir ættu
raunar að vita að kostnaðinn hjá TR
greiðum við öll og ekki skal því
gleymt að ríkið það erum við. En
vissulega hefðum við viljað sjá þessa
samninga skila einhverju beint til
neytandans líka. Umræðan nú hefir
eðlilega snúist um verð á sam-
heitalyfjum og spurninguna um það
hverju eða hverjum sé um að kenna
hve dýr þau eru eða hreinlega að þau
fáist ekki og ýmsar skýringar nefnd-
ar. Hins vegar fékkst að nokkru
skýring hjá mjúkmálum fulltrúa eins
lyfjarisans þegar sá viðurkenndi fús-
lega að ætlast væri til að þessi mark-
aður hér sem væri ör-
smár hluti af heildinni
skilaði hagnaði og auð-
vitað er það ljóst af öll-
um umsvifum lyfjaris-
anna að sá hagnaður er
umtalsverður. Miðað
við það ástand sem nú
ríkir og hinir fróðustu
menn hafa reifað ljós-
lega, s.s. landlæknir og
deildarstjóri lyfjamála
heilbrigðisráðuneytis,
þá þykir mér ekki und-
arlegt, þó ráðherra
viðri þá hugmynd að
koma aftur á einhvers konar lyfja-
verzlun á vegum ríkisins. Greinilegt
er af viðbrögðum lyfjarisanna að
þetta skýtur þeim skelk í bringu og
gripið til þeirrar gamalkunnu klisju
að það sé afturhvarf til fortíðar. Það
er rétt eins og fortíð okkar sé ein
allsherjar ófreskja, en oft finnst
manni nú að einmitt markaðurinn í
dag á þessu sviði sem öðrum sé ein
skelfileg ófreskja sem allt verður
undan að láta og eru lífeyrissjóða-
tilburðir Bónuss og FL Group
gleggsta dæmið um takmarkalausan
yfirgang. Í umræðunni hefur líka
verið að koma á innkaupasambandi
öryrkja og eldri borgara og allt slíkt
ber sannarlega að skoða vel og sann-
leikurinn er sá, að við styðjum að
sjálfsögðu hverja þá vel uppbyggða
tilraun sem gjörð er eða verður til að
lækka lyfjaverð almennt. Við höfum
enda ályktað hér um, bæði félag okk-
ar sem og landssambandið, og við
höfum komið inn á ákveðið atriði
sem hefur ekki farið hátt í um-
ræðunni en þar á ég við virð-
isaukaskatt af lyfjum sem er 24,5 %
hér en til samanburðar kom það
fram að í Svíþjóð er enginn virð-
isaukaskattur. Við höfum m.a. eftir
fund með Páli Péturssyni, formanni
lyfjagreiðslunefndar, ályktað ákveð-
ið um lækkun virðisaukaskatts af
lyfjum, að hann yrði sá sami og nú er
af matvælum, 14 %, enda sama nauð-
synjavaran svo mörgum. Nú er ein-
mitt rætt á stjórnarheimilinu um
breytingar á virðisaukaskattskerf-
inu í lækkunarátt og verðugt væri að
þar væri virðisaukaskattur á lyf tek-
inn inn í, það framlag væri sann-
arlega dýrmætt og myndi vonandi
skila sér beint til neytandans, bæði
með beinum og óbeinum hætti.
Hyggið að því ágætu ráðamenn.
Lækkun virðisaukaskatts –
leið í lyfjamálum?
Helgi Seljan fjallar um lyfja-
verð og málefni eldri borgara ’Ekki fer milli mála aðfyrir eldri borgara er
verð lyfja afar þýðing-
armikið, því eldri borg-
arar nota eðlilega meira
af lyfjum en aðrir aldurs-
hópar.‘
Helgi Seljan
Höfundur er varaformaður FEB í
Reykjavík.
BRÉF TIL BLAÐSINS
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
GUÐNI Ágústsson, varaformaður
Framsóknarflokksins og landbún-
aðarráðherra, lýsti yfir því í við-
tali í Spegli Rásar eitt Rík-
isútvarpsins á fimmtudaginn var
að hann teldi Íslendinga þurfa
sterkt og öflugt ríkisútvarp í sam-
eign þjóðarinnar. Stjórn Hollvina-
samtaka ríkisútvarpsins fagnar
þeirri yfirlýsingu ráðherrans. En
Guðni hélt áfram og sagði að þó
þyrftum við „kannski að breyta
um rekstrarform til þess að út-
varpið geti fylgt þeirri öru þróun
sem er á markaðnum og keppt við
það sem er að gerast. Þetta hafa
Norðmenn gert, þetta hafa Danir
gert, þetta hafa Finnar gert.“
Stjórn Hollvinasamtakanna
bendir á að þarna hallar ráð-
herrann réttu máli. Danska út-
varpið, DR, er ríkisútvarp eins og
það hefur alltaf verið, þar hefur
engin breyting verið gerð.
Finnska útvarpið hefur allt frá
upphafi verið opið hlutafélag í
eigu ríkisins, sem þýðir að allar
upplýsingar um rekstrarþætti
þess eru aðgengilegar almenningi.
Norska ríkisútvarpið, NRK, er
eina ríkisútvarp Norðurlanda sem
hefur verið breytt í hlutafélag og
það var mjög umdeild gjörð á sín-
um tíma. Sænska útvarpið, SR,
hefur frá 1997 verið í eigu sér-
staks félags, sem á og rekur út-
varp, sjónvarp og kennsluútvarp.
Þessi breyting var gerð til þess að
auka sjálfstæði þessara stofnana
og undirstrika almannahlutverk
ríkisútvarpsins. Sænska þingið,
Riksdagen, skipar 11 manna
stjórn þessa félags.
Á Íslandi er hugmyndin einfald-
lega að gera útvarpið að hluta-
félagi svo unnt sé að gera það
„straumlínulagað“ til að standast
villta og tryllta samkeppni á ljós-
vakanum.
Hollvinasamtökin hafa áður
spurt hvað það sé í núverandi
rekstrarformi sem hindri að út-
varpið geti fylgt eftir hinni öru
þróun á markaði en engin svör
fengið önnur en að ríkisútvarpið
verði að geta brugðist við sam-
keppni, án þess að það sé skýrt
nánar. En Páll Magnússon út-
varpsstjóri hefur á hinn bóginn
sýnt að unnt er að bregðast við
aðstæðum á markaði fljótt og vel,
meðal annars með mannaráðn-
ingum, þegar keppinautarnir
kræktu í nánast alla áhöfn Kast-
ljóssins. Enda þarf ekki annað en
virða fyrir sér mikla velgengni
ríkisútvarps frænda okkar Dana
undanfarin ár til að sannfærast
um að engu skiptir hvert rekstr-
arformið er.
En hvað sem öðru líður er gott
að vita að varaformaður Fram-
sóknarflokksins vill standa vörð
um íslenska Ríkisútvarpið. Ekki
mun af veita ef svo fer fram sem
horfir, að með haustinu verði það
leitt til slátrunar í sláturhúsi
hægri arms Sjálfstæðisflokksins.
F.h. stjórnar Hollvinasamtaka
Ríkisútvarpsins.
ÞORGRÍMUR GESTSSON og
MARGRÉT SVERRISDÓTTIR,
í stjórn Hollvinafélags
Ríkisútvarpsins.
Guðni fór með
rangt mál
Frá Þorgrími Gestssyni og Margréti
K. Sverrisdóttur:
ÞAÐ er ljóst að meirihluti þjóð-
arinnar hefur tjáð sig um að áfeng-
isneysla ung-
menna sé
óviðunandi. Það
kemur því á
óvart hve áber-
andi það hefur
verið að ung-
menni séu að
lenda í vandræð-
um vegna áfeng-
isneyslu. Eftir
tvær fyrstu helg-
arnar í júlí hafa verið fyrirsagnir í
blöðunum um áberandi ölvun ung-
menna á stórum uppákomum. Lýsti
einn forsvarsmaður Írskra daga á
Akranesi yfir undrun sinni á af-
stöðu foreldra sem gáfu fimmtán og
sextán ára börnum sínum leyfi til
að sækja þá skemmtun einsömul.
Það er ekki til fyrirmyndar. For-
eldrar þurfa að taka höndum sam-
an þar sem börnin okkar þurfa okk-
ar vernd og umhyggju. Það er á
ábyrgð foreldra að sjá til þess að
börn fari ekki eftirlitslaus á útihá-
tíðir og lendi þar í aðstæðum sem
þau hafa ekki þroska til að ráða
fram úr. Eðlilegra er að fara með
börnunum sínum á skemmtanir til
að kenna þeim hvernig á að
skemmta sér án vímugjafa.
Samfélagið í heild þarf að standa
saman með skýr skilaboð um að
áfengisneysla ungmenna sé ekki
samþykkt. Þetta er hægt að gera
með því að vera góðar fyrirmyndir
og hafa ekki áfengi um hönd þar
sem börn eru. Þeim fer fjölgandi
sem viðurkenna að áfengi á ekki við
öllum stundum alstaðar og allra síst
innan um börn en betur má ef duga
skal.
Þetta er áskorun til samfélagsins,
það má ekki gerast að samfélagið
samþykki unglingadrykkju.
AÐALSTEINN
GUNNARSSON,
formaður Barnahreyfingar IOGT.
Áfengisneysla
ungmenna er að
fyrirmynd fullorðinna
Frá Aðalsteini Gunnarssyni:
Aðalsteinn
Gunnarsson
Fréttir á SMS