Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.2007, Blaðsíða 5

Reyndar man ég ekki einu sinni eftir
þessum síðustu mínútum né heldur
hvernig ég fór að því að keyra heim
eftir sýninguna. Næsta dag gat ég
ekki hreyft mig.
Aðstoðarmaður Balanchine átti
skutbíl og mér var rennt inn um aft-
urhlerann og keyrður á Roosevelt-
spítalann. Þar var ég settur í teygju-
vél og læknirinn, sem skoðaði mig,
fullyrti að ég myndi aldrei dansa
framar. Þá kom upp í mér íslenska
þrjóskan og ég sagði við hann að ég
skyldi sanna að hann hefði rangt fyr-
ir sér.
Þetta var í janúar 1976. Tíu dögum
seinna gekk ég út af spítalanum og
heilsaði upp á vinnufélagana þá um
kvöldið. Næstu þrjár vikur var ég í
teygjuvél heima en í júlímánuði var
ég aftur kominn á sviðið og dansaði í
9 ár eftir það. En mér var alltaf illt í
bakinu þegar ég dansaði og stundum
finn ég til þegar ég gleymi mér við að
kenna.
Það er sem sagt sannað mál að ís-
lenska þrjóskan hafði betur og lækn-
irinn hafði rangt fyrir sér.“
Að vera Íslendingur
„Ég fæ ekki oft tækifæri til að tala ís-
lensku. Enskan er allsráðandi en ég
reyni að hringja sem oftast heim og
spjalla. Ég er stoltur af því að vera
Íslendingur og ég er alltaf að segja
kollegum mínum hér hvað Ísland sé
sérstakt. Ég spyr þá hvort þeir viti
um 300.000 manna samfélag eða borg
í Bandaríkjunum sem sé með eigin
sinfóníu, óperu, dansflokk, mörg leik-
hús, fyrsta flokks rithöfunda og list-
málara, skákmeistara. Þessi stutta
upptalning sýnir hvað við Íslend-
ingar erum merkileg þjóð og hvað við
höfum náð langt.
Helgi sýnir mér litprentað antik
Íslandskort í ramma uppi á vegg.
Landvættir og sæskrímsli verja land
og strönd fyrir ósýnilegum óvinum.
Við leitum saman að útgáfuárinu og
finnum það; 1585 Anno Domini. Sem
er um svipað leyti og Don Quixote
var fyrst gefinn út á Spáni, þ.e. bókin
sem samnefndur ballett er byggður
á. Ég missi út úr mér við Helga að ég
hafi aldrei á ævinni séð ballett. Kann
samt ekki við að viðurkenna að ég
hafi reyndar ekki mikinn áhuga. Vil
ekki virka ódannaður ofan á þekking-
arleysið.
„Hvað segirðu, hefurðu aldrei séð
ballet? Þetta er ekki hægt, maður. Þú
verður að sjá Don Quixote.“
Helgi grípur símann og hringir í
Reginu.
„Geturðu bjargað miða fyrir Jón?
Hann hefur aldrei séð ballett.“
Meðan Helgi er í símanum verður
mér litið á völustein á skrifborðinu
hans með áletruninni: „Nothing is
written in stone“ og þrátt fyrir að
löngu sé uppselt á sýninguna þá tekst
Reginu að töfra fram miða.
Talið berst að Íslandsferð og
Listahátíð í Reykjavík. „Ég var beð-
inn um að koma með flokkinn til Ís-
lands í sumar og að verkefnaskráin
yrði eingöngu verk eftir mig. Það
gladdi mig mikið að vera beðinn um
það og mér finnst það mikil viður-
kenning. Yfirleitt blanda ég verkum
saman og hef kannski eitt og eitt eftir
sjálfan mig með. Þetta er í fyrsta
skipti sem ég set saman dagskrá með
eingöngu mínum verkum.“
Þó ég sé enginn sérfræðingur um
ballett þá vissi ég að það er mjög
sjaldgæft að dansarar nái árangri
sem danshöfundar og jafnframt sem
listrænir stjórnendur. Það er svipað
og með leikara sem bæði skrifa og
leikstýra. En Helgi er einn af fáum
dönsurum sem hafa bæði gerst dans-
höfundar og stjórnað listdansflokk
og farist allt þrennt einstaklega vel
úr hendi.
Tomasson 2005
Hvað um álagið sem fylgir því að
reka ballettflokk, kenna ballett,
semja ballett og velja ballettverk fyr-
ir áhorfendur sem gera miklar kröfur
og eiga stundum til að vera miskunn-
arlausir gagnrýnendur? „Já, þetta er
mikið streitustarf en ég nýt mín vel
undir álagi. Kannski fylgir það þess-
um eiginleika mínum að vilja taka
áhættu. Þetta gengur vel og ég ætla
að halda áfram að reka ballettinn
með sama hætti. Ég plana aldrei
langt fram í tímann. Maður tekur
ákvarðanir út frá ástríðu og ball-
ettflokkur þarf ástríðu til að njóta
sín. Dansarar þurfa ástríðu. Dansfer-
illinn er svo stuttur að það er um að
gera að fá sem mest út úr hverju
augnabliki.“
Helgi tekur sér sjaldan frí þannig
að það er lítill tími til tómstunda.
Reyndar á hann sér tvær ástríður
fyrir utan dansinn: „Við hjónin
keyptum okkur hús í Napa-dalnum
fyrir nokkrum árum og þar var smá
vínviðarskiki sem fylgdi. Ég byrjaði
að framleiða vín sem hobbí og bauð
gestum og er núna að undirbúa Tom-
asson 2005 framleiðsluna. Þetta er
Cabernet Sauvignon á tunnum og ég
set það á flöskur í sumar.
Svo finnst mér gaman að veiða en
ég hef ekki haft tækifæri til þess
lengi. Stundum komst ég í laxveiði á
Íslandi hér áður fyrr en það er orðið
langt síðan síðast af því ég kemst svo
sjaldan heim á sumrin.“
Að velja listina sem lifibrauð
Helgi ver miklu af tíma sínum í að
kenna dans og þjálfa. „Besta ráð sem
ég get gefið þeim sem vilja dansa er
að missa ekki sjónar á draumnum.
Það er gífurleg samkeppni úti í hin-
um stóra heimi og kannski nærðu
ekki eins langt og þú vildir. En ef þú
hefur ástríðuna þá hefurðu mögu-
leika. Það er betra að reyna en að
reyna ekki. Ef þú leggur þig fram og
gerir þitt besta þá ertu kannski á
réttum stað á réttum tíma. Það er
ekki alltaf undir þér komið hvort þú
kemst áfram eða ekki. En þú kemst
ekkert áfram nema þú reynir.
Foreldrar barna sem vilja spreyta
sig á þessari listgrein verða að gefa
barninu réttan grundvöll til að
byggja á. Finna rétta skólann og
velja réttan kennara. Ég naut þess að
hafa Bidsted-hjónin sem voru þekkt
fyrir að byggja upp góða karldans-
ara. Þegar ég kom til Bandaríkjanna
þá uppgötvaði ég hvað ég hafði hlotið
gott veganesti frá þeim.
Ég var hálft í hvoru feginn að synir
mínir höfðu ekki áhuga á að gerast
dansarar. Kristinn er bifreiðahönn-
uður og Erik er lærður kvikmynda-
tökumaður. Erik byrjaði fyrir til-
viljun að taka ljósmyndir af dönsur-
unum þegar hann kom að heilsa upp
á mig í vinnunni. Þetta voru það góð-
ar myndir að dansflokkurinn réð
hann til að mynda allt okkar kynn-
ingarefni sem hefur breyst mikið frá
því sem áður var.“
Don Quixote
Það eru liðnir tveir tímar og Helgi er
að verða of seinn á fund. Við göngum
yfir Franklin Street og meðfram
garðinum við óperuhúsið þar sem
leikmunavörður ballettflokksins leið-
ir Rosinante og mórauða asnann að
sviðsinnganginum. „Já, þeir eru fal-
legir reiðskjótarnir okkar,“ segir
Helgi og hlær.
Við kveðjumst og Helgi keyrir út í
umferð San Francisco-borgar. Ég
geng í humátt á eftir Rosinante í átt
að miðasölu óperuhússins. Svei mér,
þá ef ég er ekki farinn að hlakka til að
sjá ballettinn.
Í lok sýningarinnar kemur kona
með pakka og í pakkanum er rauð-
vínsflaska; Tomasson Cabernet Sau-
vignon, 2004. Á miðanum er prentuð
tilvitnun frá víngerðarmanninum
sjálfum: „Life is a dance.“
Lífið er dans.
Ljósmynd/Erik Tomasson
» Besta ráð sem ég get gefið þeim sem vilja dansa
er að missa ekki sjónar á draumnum. Það er gíf-
urleg samkeppni úti í hinum stóra heimi og kannski
nærðu ekki eins langt og þú vildir. En ef þú hefur
ástríðuna þá hefurðu möguleika.
Höfundur er kvikmyndagerðarmaður
í Los Angeles.
Tschaikovsky-stef eftir Bidsted var sýnt í Þjóðleikhúsinu 1958. Á annarri myndinni eru með Helga
Anna Guðný og Sveinbjörg Kristþórsdóttir sem síðar tók um listamnnsnafnið Alexanders.
Á sviðinu í Tívolí á sjötta áratugnum. Við nám í New York 1958.
 8
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2007 5