Lesbók Morgunblaðsins - 12.05.2007, Blaðsíða 12

Kennari, uppalandi, höfundur.
Ein bending frá Helga. Hópurinn
hlustar, hlýðir. Hann hefur líf þessa
fólks í hendi sér.
Helgi hefur ekkert breytzt. Hárið
hefur hvítnað. Það er allt og sumt.
Ennþá sami lítilláti, feimni dreng-
urinn, sem ég minnist frá æskuár-
unum.
Augun loga, þegar talið berzt að
San Francisco ballettinum. Aðeins
það bezta er nógu gott. Aðeins fær-
ustu dansarar heims komast að. Með
fullkomna tækni og þroska til að
fylgja henni eftir. Frá Rússlandi,
Úkraínu, Frakklandi, Spáni, jafnvel
Kína. Hann ferðast um allan heim.
Velur þá beztu. Allir vilja vinna með
Hr. Tomasson.
Samkvæmt kirkjulegri tilskipun
var dans bannaður á Íslandi fram á
síðustu öld. Íslenzkt málverk verður
ekki til fyrr en á 20. öld. Tónlistar-
hefðir okkar voru takmarkaðar við
fátæklega hljóðfæraeign. Íslenzk list
var fyrst og fremst orðsins list. Þeim
mun merkilegra er, að tónlist og
sjónlistir hafa náð að blómstra á
ótrúlega skömmum tíma. Það er eins
og þjóðin hafi viljað bæta sér upp fá-
tæklegt listalíf fyrri tíðar.
Þess vegna var það eins og op-
inberun, að maður sem runninn er af
þessum rótum, skuli ávinna sér
heimsfrægð sem einn af fremstu
dansahöfundum samtímans. Og
meira en það, skapandi stjórnandi
og listrænn innblástur „Corps de
ballet“, sem trúlega á ekki sinn líka í
heiminum.
Fólk af öllu þjóðerni, frá þjóðum,
sem eiga sér ríkar og ævafornar
danshefðir, lúta listrænni leiðsögn
Helga. Þetta er eitt stórkostlegasta
ævintýri íslenzkrar nútímalistar.
Og þegar týndi sonurinn snýr
heim til Íslands á hátíð lista, verða
miklir fagnaðarfundir.
blés okkur gleðinni í brjóst. Dans-
gleðinni. Á örskömmum tíma tókst
honum að laða fram það bezta í
hverjum og einum, búa til heild-
stæðan hóp, setja á svið balletta:
Dimmalimm, Bið að heilsa, Tchai-
kovsky stef; semja dansa fyrir söng-
leiki og óperettur; Kátu ekkjuna,
Sumar í Týról, Kysstu mig Kata,
„My Fair Lady“.
Bidsted var líka frumkvöðull,
kraftaverkamaður. Hann sáði fræj-
um. Helgi Tómasson óx upp af þess-
um fræjum. Við megum ekki gleyma
því.
Þetta voru yndislegir tímar. Að
dansa frá sér vandamál unglings-
áranna, óþreyjuna, vanmetakennd-
ina. Að upplifa alsælu í svörun við
stórkostlegri tónlist. Ég var bara
tólf ára, þegar ég gekk inn í þessa
töfraveröld. Á þessum árum var ég
svo lokuð í eigin heimi, að ég tók lítið
eftir fólki í kringum mig. Ég var sem
í álögum. Tónlistin fór aldrei úr huga
mér. Dansinn hafði heltekið mig.
Ég man samt eftir litlum strák.
Hann hefur verið átta eða níu ára.
Fimur. Hafði fallegar hreyfingar.
Vestmannaeyingur. Mamma hans
kom stundum með honum. Lágvax-
in, svört á brún og brá. Fædd í Vík í
Mýrdal, heyrði ég. Strákurinn líktist
henni. Sami augnsvipurinn. Þykkar
augabrúnir. Einbeitni í svipnum.
Ástríða í hreyfingunum. Hann sagði
ekki margt. Brosti ekki oft. En hann
lagði hart að sér. Eini strákurinn í
hópnum. Hann hlaut að hafa sterk
bein, sterkan vilja.
Bidsted tók ástfóstri við þennan
strák. Líklega séð, hvað í honum bjó.
Ég man, að ég öfundaði strákinn.
Bidsted tók hann með sér til Dan-
merkur á sumrin. Hann fékk að
dansa allt árið um kring. Bidsted
gekk honum í föðurstað.
Nokkrum árum seinna tók annar
maður ástfóstri við Helga. Það var
Jerome Robbins, einn mesti dansa-
höfundur aldarinnar. Hann tók
Helga með sér til New York. Það var
upphafið að glæstum ferli, sem enn
sér ekki fyrir endann á.
Svo hitti ég þennan sama strák
aftur hér. Mörgum, mörgum árum
seinna. Í einni helztu listamiðstöð
hins vestræna heims. Að vísu dansar
hann ekki lengur. En hann stýrir
einum fremsta listdanshópi ver-
aldar. Hann er andlegur leiðtogi.
Eftir Bryndísi Schram
disschram@yahoo.com
F
agnaðarlátunum
ætlaði aldrei að
linna. Dans-
ararnir voru
kallaðir fram á
sviðið aftur og
aftur. Kysstu á
fingur sér, veif-
uðu til mannfjöldans. Blómum rigndi
yfir þá. Áhorfendur æptu af fögnuði.
Ég hafði staðið upp eins og hinir.
Tárin streymdu niður kinnar mínar.
Ég náði varla andanum af geðshrær-
ingu. Fullkomnun – það var orðið.
Sannleikurinn birtist í algerri full-
komnun. Ég hafði aldrei upplifað
neitt þvílíkt í leikhúsi.
Ég sneri mér að Helga, vafði hann
örmum. Gat ekkert sagt. Fann engin
orð.
Sýningu var lokið. Við gengum
saman út í haustnóttina.
San Francisco ballettinn var í
heimsókn. Helgi Tómasson í borg-
inni.
Þetta kvöld var upphafið að
tveggja ára samfelldri hátíð í Ken-
nedy Center. Hátíð danslistarinnar.
Helgi Tómasson reið á vaðið. Auðvit-
að. Í augum Bandaríkjamanna er
Helgi frumkvöðull, kraftaverkamað-
ur. San Francisco ballettinn er hans
sköpunarverk. Þessi flokkur á fáa
sína líka, hvort sem litið er til Evr-
ópu eða Rússlands, þar sem hefðin
er sterkust.
Satt að segja hafði ég ekki áttað
mig á þessu. Ég hafði reyndar aldrei
átt þess kost að sjá San Francisco
ballettinn. Ég hafði fylgzt með
Helga úr fjarska. Vissi, að honum
gekk vel. Gladdist með honum við
hvern nýjan sigur úti í hinum stóra
heimi. En að ég skildi, hvers konar
mann hann hefði að geyma, hvers
konar snilligáfu guð hefði gefið hon-
um!
Það rann ekki upp fyrir mér fyrr
en þetta kvöld í leikhúsinu.
Ég er að reyna að rifja upp, hve-
nær ég sá Helga fyrst. Við vorum
bara börn. Þjóðleikhúsið var ný-
stofnað. Guðlaugur Rósinkranz lét
verða sitt fyrsta verk að ráða ball-
ettmeistara. Erik Bidsted var
óvenjulegur maður. Hann leitaði
ekki fullkomnunar.
Til þess var enginn tími.En hann
Týndi
sonurinn
Ekkert breyst „Helgi hefur ekkert breytzt. Hárið hefur hvítnað. Það er allt og sumt. Ennþá sami lítilláti, feimni
drengurinn, sem ég minnist frá æskuárunum.“
Greinarhöfundur nam dans með Helga Tómassyni í listdansskóla Þjóðleik-
hússins og steig því með honum fyrstu sporin. Nokkrum árum síðar sá hún
dansflokk hans frá San Francisco sýna við upphaf tveggja ára danshátíðar
í Kennedy Center í Washington borg í Bandaríkjunum. Og fagnaðarlát-
unum ætlaði aldrei að linna.
Höfundur var dansari við Þjóðleikhúsið á
tuttugu ára tímabili.
Ótal greinar birtust um Helga á meðan hann dansaði við New
York City Ballettinn.
12 LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók| Helgi Tómasson
Ásamt Jerome Robins (aftast) og Leonard Bernstein. Ballett-
inn Dybbuk eftir Robins var frumsýndur 1974.