Lesbók Morgunblaðsins - 26.05.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 26. MAÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
!
„Útvarp Reykjavík, klukkan er
tuttugu mínútur gengin í eitt,
nú verða sagðar fréttir. Í frétt-
um er ekkert helst, þær eru
ekkert merkilegar, eiginlega
frekar litlausar, ekkert mark-
vert, fátt frásagnarvert, sami
grautur í sömu skál, þær eru
kannski svolítið sætar og krúttlegar, en
ekkert sérlega dramatískar.“
Mikið hrikalega passar nýja fréttastef
ríkisútvarpsins illa við fréttatímana sem
þjóðin hefur löngum talið þá traustustu
og bestu í íslensku útvarpi. Það er engin
leið að venjast því. Það er svo laust við
fréttakarakter, að manni finnst varla
taka því að hlusta á fréttirnar. Það kall-
ar ekki á mann að koma og leggja við
hlustir og biður mann eiginlega að vera
ekkert að ómaka sig.
Hvernig datt ykkur í hug, kæra út-
varpsfólk, að skipta út góðu fréttastefi,
fyrir stef sem sem hæfir flestu betur en
fréttalestri í ríkisútvarpinu?
Stefið er gott, því er ekki að neita, en
það er ekki fréttastef. Það hvíslar, það
er látlaust og rislítið, það fer lítið fyrir
því, og það vantar þann sterka karakter
trausts og trúverðuglega – að maður tali
nú ekki um myndugleika – sem fyrra
stefið hafði, og endurspeglaði svo sann-
arlega álit almennings á fréttastofu
hljóðvarps. Þess vegna er það svo skelfi-
lega á skjön við það sem það boðar: að
nú muni fréttastofa hljóðvarps, sem hef-
ur notið mikillar virðingar og trausts,
færa þjóðinni ferskar og vel unnar frétt-
ir.
Það er vissulega þörf á að fastir þættir
í útvarpi skipti um stef endrum og sinn-
um, og því er ekki andmælt hér. En
breytingin verður þó að vera til batn-
aðar, skyldi maður ætla.
Stef lúta allt öðrum lögmálum en tón-
list. Þau eru tónlist við fyrstu kynni, en
gegna mjög sértæku hlutverki þar sem
fyrsta krafa er ekki um listrænt gildi.
Hlutverk stefja er að vera eins konar
kennileiti þess sem þau standa fyrir eða
boða. Þau eru áminning og tákn þess
sem þeim er ætlað að minna á. Frétta-
stef verður að geta staðið sem trúverðug
ímynd fréttatímans, eða hljóðrænt ígildi
hans. Þess vegna er nýja fréttastefið,
elskulegt og sætt, í hrópandi mótsögn
við það sem það táknar: fréttirnar.
Annars er það merkilegt hve notkun á
stefjum og uppfyllingartónlist er enn
rysjótt á Íslandi. Enn er verið að búa til
sjónvarps- og útvarpsþætti og heim-
ildamyndir, þar sem tónlistarvalið er í
grundvallaratriðum á skjön við innihald
þeirra. Hér var lengi í tísku að skreyta
heimildaþætti með tónlist Bachs, helst
Brandenborgarkonsertunum. Skipti þá
engu hvort viðfangsefni þáttanna var
sjósókn á Skipaskaga um þarsíðustu
aldamót, eða annað. Tónlist Bachs er
auðvitað falleg, og hefur líka yfir sér –
vegna þess hve lógísk hún er – traust yf-
irbragð sanninda og reglufestu, en hún
gengur ekki hvar sem er, frekar en ann-
að. Þá datt einhverjum í hug að nota
hljómsveitartónlist Jóns Leifs við ís-
lenska náttúruþætti, og vegna karakters
síns og eðlis féll hún auðvitað eins og flís
við rass en var ekki í huglægu stríði við
myndefnið eins og Bach. En Jón Leifs
hefði að sama skapi verið í stórstyrjöld
við myndefni sitt, hefði hann verið not-
aður í mynd um japönsk skrautfiðrildi.
Oftast tekst best til þegar stef og
stemmningsmúsík eru samin sér-
staklega fyrir hvert tilefni, og útvarpinu
á að sjálfsögðu að hrósa fyrir hafa lagt fé
í smíði fréttastefs. Það væri reyndar
gaman að heyra fleiri „nýsmíðar“ í
stefjasafni RÚV. Hlaupanótan á Rás eitt
fékk nýtt stef í fyrra. Vel smíðaðir þætt-
ir með góð nöfn kalla á góð stef, sem
ríma við efni þeirra og innihald.
Hrópað
í hljóði!
UPPHRÓPUN
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
Eftir Kristján B. Jónasson
kbjonasson@gmail.com
F
lesta daga má finna í miðju ís-
lenskra dagblaða sérrit sem
liggja þar í vari fyrir stormum
heimsins, örugg inni í hýsl-
inum. Fasteignasölur skýla sér
á bak við sunnudagsblað
Fréttablaðsins, fjármálamarkaðurinn hlífir sér
með miðvikudags- og fimmtudagsútgáfum
Fréttablaðs og Mogga og Blaðið skýtur skildi
yfir jafnt fróðleik um snyrtingar sem gröfur.
Oft vill fara líkt og þegar maður fær sér epli.
Maður borðar gómsætan ávöxtinn en hendir
svo kjarnanum. En kjarni málsins hlýtur að
vera í miðjunni. Maður brýst jú að honum í von
um skilning á heiminum. Mörg þessara miðju-
blaða eru að því leyti ólík venjulegum fjöl-
miðlum að þar þarf ekki að velkjast í vafa um
„tengslanet“ fréttanna. Þar þarf ekki að hugsa
um hvort tilburðir séu uppi við að fela hags-
munapot, fingraför almannatengslafulltrúa,
eineltinga og spunadoktora. Sérblöðin eru svo
augljóslega bundin ákveðnum hagsmunum og
stefnumiðum að þar þarf ekki að lesa á milli
lína. Blað nemenda við HR er bara málgagn
þeirra. Remax-kálfurinn er bara blað með fast-
eignaauglýsingum. Og blað Samorku er bara
það sem það er. Sannleikurinn í miðju Mogg-
ans um orkumál landsins.
Samorka er samtök orku- og veitufyrirtækja
á Íslandi, stofnuð árið 1995. Samorka er alhliða
hagsmunasamtök fyrir orku- og vatnsveitur
landsins. Félagið stuðlar að frangangi sameig-
inlegra hagsmunamála, það er vettvangur upp-
lýsingagjafar gagnvart stjórnvöldum og al-
menningi, það fræðir og kannar. Ekki er víst
að allir lesendur Morgunblaðsins sem 19. maí
fengu sent blað Samorku, „Íslensk orka“, hafi
litið svo á að þarna væri kjarninn í fréttaflutn-
ingi dagsins kominn. Að mörgu öðru var að
hyggja svo sem. Glannaleg stjórnmálaskýring
Agnesar Bragadóttur á innanhússerjum í
Framsóknarflokknum var hýðið. Ávöxturinn
viðtal við útgerðarmanninn á Flateyri, Hinrik
Kristjánsson, sem kvótakerfið knésetti og seldi
Gvendi vinalausa allt klabbið svo nú er Flateyri
búið spil. Þegar nær dró kjarnanum varð á vegi
manns Lesbókin þar sem konungshjón krútt-
kynslóðarinnar, Kjartan í SigurRós og María
Huld Markan í Anima, veittu áheyrn. En ekk-
ert af þessu var kjarninn, ekkert af þessu var
að segja annað en það sem gerist í skammtím-
anum eða miðtímanum, og er okkur þegar
kunnugt. Sjálfur langtíminn, eins og Einar
Már Jónsson sagnfræðingur og stórsnillingur í
París kallar það, var hins vegar fólginn í blaði
Samorku. Þar voru undir svona ein kannski
300–400 ár. Þar var svo sannarlega komið að
kjarnanum.
Þannig er okkur boðið í tímaferð. Fyrst aftur
á bak, svona 250 ár aftur í tímann, aftur fyrir
iðnbyltingu þegar jarðefnaeldsneytið sem nú
er búið að brenna og sleppa út í andrúmsloftið
var enn bundið í bergi og jörð. Þá var einhvers-
konar jafnvægi við lýði (sem þeirra tíðar fólk
upplifði reyndar ekki þannig, opnið nánast
hvaða bók sem er frá 17. og 18. öld og sá áleitna
hugsun að heimurinn sé í rammri kreppu rís af
síðunum) en iðnbyltingin spillti því. Höfundar
Samorkublaðsins eru hins vegar á því að iðn-
byltingunni sé hvergi nærri lokið. Við megum
ekki nema staðar. Ógnarkraftar Sögunnar hafa
mannkyn á valdi sínu og beita því fyrir sinn
mikla sigurvagn. Það hefur enginn neitt um
það að segja að álþörf heimsins eykst um 4% á
ársgrundvelli. Það er ekki okkar að skilja af
hverju útrás og þekkingaröflun grundvallast á
stöðugt nýjum virkjunum sem útheimta að æ
stærri hluti landsins verði nýttur til orkufram-
leiðslu. En það sem þó skiptir mestu er að
þetta hegelíska sögudrama sem „Íslensk orka“
lýsir er nú þessi misserin að ná áður óþekktu
risi. Fyrir framan augun á okkur á sér stað eitt
stærsta undur í sögu nútímans. Hin mikla
„Aufhebung“ þegar hinar ýtrustu andstæður
jafnvægisleysis iðnbyltingarinnar og jafnvæg-
isins fyrir iðnbyltingu hverfa fyrir framan aug-
un á okkur vegna möguleika íslenskrar tækni.
Flytjum okkur nú svona 50 til 100 ár fram í
tímann. Jafnvægi er komið á orkubúskap hluta
mannkyns. Sérstaklega þar sem endurnýj-
anlegir orkugjafar hafa verið nýttir og end-
urbættir af hinum miklu sögukröftum sem
þrýsta rás viðburðanna stöðugt framávið. Fyr-
ir vikið er komið á sama jafnvægi og fyrir iðn-
byltingu. Fyrir vikið hefur tekist að beisla
loftslagsbreytingarnar ógurlegu. Og þetta er
ekkert grín. Þannig lýsa höfundar greinanna í
Samorkublaðinu sögunni og rás hennar. Á aðra
hönd gríðarlegir frelsandi kraftar sögunnar
sem með vélum og tækni færa birtu og yl í
hvert hús og stefna ávallt fram. Á hina hönd
hræðilegt ójafnvægi (mynd af ísbirni – við sem
horfðum á jarðarþætti BBC fáum sting í hjart-
að) sem iðnbyltingin hefur valdið. Sögulegt
hlutverk orkufyrirtækjanna er að koma skikki
á þessi mál. Beisla krafta sögunnar og ná jafn-
vægi í orkubúskap mannkyns. Og það sem
meira er: Það er mögulegt!
Það borgar sig að skoða kjarnann betur.Þá
sést að við lifum á ótrúlegum tímum. Við erum
vitni mikillar sögu.
Borðum kjarnann!
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
FJÖLMIÐLAR » Sjálfur langtíminn, eins og
Einar Már Jónsson sagn-
fræðingur og stórsnillingur í
París kallar það, var hins veg-
ar fólginn í blaði Samorku. Þar
voru undir svona ein kannski
300–400 ár. Þar var svo sann-
arlega komið að kjarnanum.
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins