Lesbók Morgunblaðsins - 14.07.2007, Blaðsíða 12

Eftir Ólöfu Arnalds og
Ragnar Ísleif Bragason
olofarnalds@12tonar.is
Þ
að er óhætt að segja að bær-
inn hafi iðað af lífi þá fimm
daga sem Þjóðlagahátíðin
stóð yfir. Á hverju kvöldi
voru tvennir og jafnvel
þrennir tónleikar af ýmsum
toga, allt frá armenskum
sönglagatónleikum til
kvöldstundar í Bræðsluverksmiðjunni Gránu
þar sem Jerry Rockwell frá Ohio í Bandaríkj-
unum söng og seiddi út úr amerísku fjallalang-
spili sínu (mountain dulcimer) alþýðulög frá
ýmsum heimshornum. Miðvikudaginn 4. júlí
var haldin grillveisla á Ráðhústorginu þar sem
boðið var upp á pylsur og svala. Íslensk grill-
veisla af bestu gerð, hálfskýjað og hlýtt í veðri.
Fólk spjallaði og bar saman bækur sínar varð-
andi hvaða atburðir skyldu sóttir meðan á há-
tíðinni stæði. Og ekki vantaði úrvalið. Fjórtán
tónleikar og tíu námskeið auk þess sem Þjóð-
lagaakademía var starfrækt í fyrsta sinn í sam-
starfi við Kennaraháskóla Íslands.
Íslensk þjóðlagahefð á háskólastigi
Fyrsta kennslulota Þjóðlagaakademíunnar var
aðeins upphafið að miklum framtíðaráformum
um kennslu í þjóðtónlistarfræðum hérlendis,
þar sem forsvarsmenn Þjóðlagaseturs og KHÍ
undirrituðu á uppskeruhátíð þjóðlagahátíð-
arinnar samstarfssamning sín á milli, sem mið-
ar að námskeiðahaldi á háskólastigi í íslenskri
þjóðlagatónlist og dansmenningu, í tengslum
við Þjóðlagahátíð. Mun með þessu vera brotið
blað á sviði menntunar sem snýr að þessum
hluta sögu okkar. ,,Það sem var merkilegast við
hátíðina núna var Þjóðlagaakademían sem við
settum á fót. Þarna voru fyrirlestrar allan dag-
inn um þjóðlagatónlist, bæði innlenda og er-
lenda. Henni lauk svo í raun með þessari undir-
skrift þar sem Ólafur Proppé, rektor
Kennaraháskólans, og ég undirrituðum sam-
starfssamninginn. Námskeiðin eru til eininga
við Kennaraháskólann og allir nemendur á há-
skólastigi geta sótt þau, valið sér síðan verkefni
við sitt hæfi og fengið metið til eininga í námi
sínu,“ segir Gunnsteinn Ólafsson aðspurður
hvað honum þótti markverðast á hátíðinni þetta
árið.
Rímur í öndvegi
Frá upphafi hefur tónlistararfur þjóðarinnar
verið í forgrunni á Þjóðlagahátíðinni á Siglufirði
en í ár var sérstök áhersla lögð á rímur og
rímnakveðskap. Yfirskrift hátíðarinnar var
Ríma og voru kvæðamenn gjarnan sérstakir
gestir á tónleikum. Steindór Andersen, formað-
ur Kvæðamannafélagsins Iðunnar, stóð einnig
fyrir námskeiði í rímnakveðskap. Þegar degi
tók að halla mátti heyra óm af rímnasöng víðs
vegar um bæinn, þar sem menn og konur kváð-
ust á og sýndu ef til vill öðrum það sem þau
höfðu lært um daginn á námskeiði Steindórs
eða í Þjóðlagaakademíunni. Gestum hátíð-
arinnar gafst einnig tækifæri til að skoða Þjóð-
lagasetur séra Bjarna Þorsteinssonar í Mað-
dömuhúsi, þar sem séra Bjarni bjó og starfaði á
árunum 1888-1898 en með opnun þess síðasta
sumar varð hugmynd aðstandenda Félags um
Þjóðlagasetur loks að veruleika eftir ötult starf
frá árinu 1999. En á safninu er m.a. hægt að sjá
og heyra myndbands- og hljóðupptökur af
kvæðafólki á öllum aldri. Safnið er tileinkað
séra Bjarna vegna þess mikla hugsjónastarfs
sem hann vann til varðveitingar íslenskra þjóð-
laga, en hann safnaði þeim í aldarfjórðung og
gaf út á árunum 1906-1909. Hið mikla rit hans
Íslensk þjóðlög er ein mikilvægasta heimild
sem til er um íslenska tónlistarhefð og hefur
orðið mörgum innblástur, bæði til rannsókna og
ekki síður nýrrar tónsköpunar í hinum ýmsu
geirum tónlistar hérlendis.
Dagskrá fyrir alla fjölskylduna
Á hátíðinni var miðað að því að hafa fjölbreytta
dagskrá sem hentaði öllum meðlimum fjöl-
skyldunnar. Boðið var upp á leiklistarnámskeið
fyrir börn á aldrinum níu til tólf ára og nám-
skeið í spunatónlist fyrir þrettán til sextán ára
sem lauk með glæsilegum tónleikum í Tónlist-
arskóla Siglufjarðar. Glímunámskeiðið var
hugsað fyrir fólk eldra en tólf ára og eins brúðu-
gerðar- og brúðuleikhúsnámskeið Bernd
Ogrodnik en Bernd sýndi einnig uppsetningu
sína á Pétri og úlfinum við frábærar viðtökur
yngstu kynslóðarinnar sem og hinna eldri. ,,Við
höfum blandað saman tónlist og gömlu hand-
verki og reynt að fara ótroðnar slóðir í nám-
skeiðahaldi þannig að fjölskyldurnar hafa fund-
ið sér eitthvað til dundurs á meðan dagur lifir
en á kvöldin eru tónleikar sem allir geta sótt frá
klukkan átta til miðnættis. Fólk getur verið
þess vegna sex tíma á dag á námskeiði og svo
fjóra tíma á tónleikum þannig að það getur ver-
ið meira en fullur vinnudagur að vera á Þjóð-
lagahátíð,“ segir Gunnsteinn. ,,Bæði saumur og
endurvakið fornt handverk hafa verið á hátíð-
inni frá upphafi og svo hafa bæst við önnur
námskeið eins og glíma og sagnanámskeið. Það
er ákveðinn hópur fólks sem sækir hátíðina allt-
af og þessi hópur er sólginn í ný námskeið. Það
er ákveðin áskorun fyrir okkur sem stöndum að
þessu að vera með ný námskeið á hverju ári fyr-
ir þetta fólk svo það komi aftur.“ Gott andrúms-
loft var á námskeiðunum og virtist fólk
skemmta sér afskaplega vel. Hvort sem það
smíðaði skartgripi eða brúður, lærði á langspil
eða að spila klezmer-tónlist.
Heimstónlist og magadans
Þótt áhersla hafi verið lögð á íslenska þjóð-
menningu var einnig boðið upp á námskeið í
tónlist og dansi frá öðrum heimshornum. Maga-
dans sem upprunalega kemur frá Miðaust-
urlöndum hefur átt vaxandi fylgi að fagna hér-
lendis undanfarin ár og var því ekki úr vegi að
standa fyrir námskeiði í honum. Námskeiðið
var vel sótt og var ekki annað að sjá á uppske-
ruhátíðinni en að þátttakendum hefði tekist vel
að tileinka sér hinar mjúku og tignarlegu hreyf-
ingar magadansins.
Námskeiðið í klezmer-tónlist (gyðingatónlist)
naut einnig vinsælda, en það voru meðlimir hins
víðfræga heimstónlistarkvartetts Andrómeda4,
sem kenndu á námskeiðinu. Meðlimir Andró-
medu4 lifa og starfa í Boston og eru þrír með-
limanna þaðan en Íma Þöll Jónsdóttir, íslensk-
ur fiðluleikari, hefur starfað með bandinu frá
byrjun. Á tónleikum Andrómedu4 í Síld-
arminjasafninu var klezmer-tónlist stór hluti af
dagskránni, en venjulega leikur kvartettinn
fyrst og fremst frumsamda tónlist, undir áhrif-
um frá ýmsum heimshornum, sem er að mestu
samin af harmóníkuleikaranum Evan Harlan.
Meðlimir Andrómedu4 hafa hver í sínu lagi víð-
tæka reynslu í flutningi klezmer-tónlistar og
var kvartettinn því vel til þess fallinn að miðla
henni til áhugasamra nemenda á námskeiðinu,
sem heppnaðist mjög vel. Íma Þöll sagðist taka
eftir því að klezmer-tónlist væri vinsæl hér-
lendis og einnig að áhugi tónlistarmanna og
eins áhersla tónlistarkennara á tónlist sem inni-
héldi spuna og leik eftir eyra hefði vaxið mjög
mikið síðan hún var hér við klassískt fiðlunám
fyrir 14 árum. ,,Mér finnst vera miklu meira af
ungu fólki sem er að prófa eitthvað nýtt, sem er
frábært. Ég tek líka eftir því hjá ungum nem-
endum í klassísku tónlistarnámi að þeir sem eru
hjá kennurum sem láta þá impróvísera [leika af
fingrum fram] eru frjálsari í spilamennskunni.
Sú þróun að tónlistarskólar séu að setja spuna
inn í námið finnst mér mjög jákvæð. Nemend-
urnir geta lært mikið af spuna og hann víkkar
sjóndeildarhringinn sem er mikilvægt, segir
Íma Þöll. Íma Þöll tók líka þátt í Þjóðlagaaka-
demíunni, þar sem hún hélt fyrirlestur um
heimstónlist og hvernig hún er kennd. ,,Ég tók
fyrir indverska tónlist og klezmer-tónlist af því
að það er sú tónlist sem ég hef stúderað mest. Í
báðum þessum tónlistarhefðum er allt kennt
eftir eyranu og fyrirlesturinn fjallaði um það
hvernig með því að syngja allt fyrst og færa það
síðan yfir á hljóðfæri, verður hljóðfærið smám
saman framlenging af röddinni. Þegar maður
fer að hlusta svona mikið þá fer maður ósjálf-
rátt að herma eftir blæbrigðum í röddinni sem
maður er ekki vanur að gera, sérstaklega þegar
maður kemur úr klassísku hefðinni, eins og ég.
Miðpunktur fyrirlestursins var að sýna fólki að
það væri mikilvægt, ef maður vildi þróa sinn
persónulega stíl, að læra alls konar stíla. Með
því að herma eftir öðru tónlistarfólki kemur
maður sér upp orðaforða sem maður getur not-
Þjóðlagahátíð færir út
Á Siglufirði fór fram Þjóðlagahátíð í áttunda sinn dagana 4.-8. júlí. Félag um Þjóðlagasetur
séra Bjarna Þorsteinssonar stendur að skipulagningu hátíðarinnar með Gunnstein Ólafsson í
fararbroddi og er það mál manna að hún hafi verið einstaklega vel heppnuð í ár. Fjöldi lista-
manna, innlendir sem erlendir, voru fengnir á hátíðina til tónleikahalds og kennslu á nám-
skeiðum af ýmsum toga, svo sem í langspilsleik, brúðugerð, keðju- og skartgripagerð, Klez-
mer-tónlist og íslenskri glímu.
Kveðskapur Bára Grímsdóttir, kvæðakona og Chris Foster gítarleikari, stóðu fyrir eft-
irminnilegum tónleikum á Bíó kaffi. Hér sést Cris leika á langspil undir söng Báru.
»Ég held því ekki fram að þetta sé eitthvert æði og æska
landsins heimti að fá að hlusta á rímnakveðskap heima hjá
sér á kvöldin. Ég held að vakningin sé bæði hjá áhuga- og fag-
fólki og að menntaðir tónlistarmenn séu að vakna til vitundar
um gildi þessarar tónlistar. Hún er hluti af sögu okkar og af
hverju ættum við ekki að spila hana eins og aðra tónlist sem við
höfum verið að flytja í gegnum tíðina?
12 LAUGARDAGUR 14. JÚLÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók