Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.2007, Blaðsíða 2

2 LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Hannes Hólmstein Gissurarson
hannesgi@rhi.hi.is
!
Gunnarshólmi er ekki besta
kvæði Jónasar Hallgríms-
sonar. Í mörgum öðrum verk-
um nýtur sín betur sérstakur
hæfileiki skáldsins til að orða
algild sannindi á tæran, þýðan
og einfaldan hátt. En Gunn-
arshólmi er sterkasta kvæði
Jónasar, vegna þess að þjóðin tekur
það beint til sín. Gunnar á Hlíðarenda
er kappinn, sem ákveður að vera um
kyrrt á landinu. Hann er tákn um til-
vistarvon lítillar þjóðar á hjara ver-
aldar.
Í því sambandi veltur ekkert á því,
að með gerðum sínum rýfur Gunnar
sátt, sem er nauðsynlegt skilyrði þess,
að menn geti byggt landið. Því síður
skiptir máli, að Jónas Hallgrímsson
misskilur söguna, sem hann yrkir um:
Auðvitað snýr Gunnar ekki aftur vegna
ættjarðarástar, sem var ekki til á dög-
um hans. Hann er hræddur um, að
kona sín, Hallgerður Langbrók, verði
sér ótrú, á meðan hann sé ytra. Hún
hafði áður verið öðrum manni sem
kona, eins og segir í 41. kafla Njálu.
Sannleikur skáldskaparins er ofar
þessum einstöku atvikum. Hann snýst
um drauminn og valið. Draumurinn er
að vera kappi eins og Gunnar á Hlíð-
arenda, afbragð annarra manna,
stökkva hæð sína í fullum herklæðum.
Forðum virtist sá draumur vera eins og
hugarflótti undan hráköldum veruleika,
óráðshjal á erlendum krám. Á síðmið-
öldum og fram á nítjándu öld voru Ís-
lendingar ein fátækasta þjóð Norðurálf-
unnar. Þeir áttu ekkert nema
þrjóskuna og handritin.
Þetta breyttist í lok nítjándu aldar,
þegar Danir færðu okkur atvinnufrelsi,
og fjármagn varð til í landinu. Eftir
féllu menn ekki úr hor eða hröktust
vestur um haf, heldur fluttust þeir til
Reykjavíkur og annarra blómlegra út-
gerðar- og verslunarstaða. Þó voru Ís-
lendingar aðeins hálfdrættingar í lífs-
kjörum á við Dani fram undir 1940.
Næstu fimmtíu árin nutu þeir að vísu
góðra tekna, en það mátti því miður
rekja til rányrkju á Íslandsmiðum og
stríðsgróða í heitu stríði og köldu.
Eftir 1991 var breytt um stefnu,
festa kom í stað lausungar í fjármálum
og peningamálum og frelsi í stað
skömmtunarvalds í atvinnulífi. Íslend-
ingar skipuðu sér í fremstu röð. Þá má
segja, að draumurinn hafi loks ræst. Á
sama hátt og Gunnar á Hlíðarenda ber
af öðrum mönnum, ber nú íslenska
þjóðin af öðrum þjóðum. Garðar Hólm
er ekki lengur hinn dæmigerði Íslend-
ingur.
Gunnarshólmi Jónasar er líka um
valið, sem við stöndum andspænis.
Hvernig má búa svo um hnúta í sím-
innkandi heimi, að hæfileikamenn verði
um kyrrt á Íslandi, en setjist ekki að
annars staðar? Svarið blasir við: Með
því að fjölga hér tækifærum, sem þess-
ir menn geta gripið sjálfum sér og um
leið öðrum í hag. Brýnast er að halda
áfram að lækka skatta á fyrirtæki og
einstaklinga, eins og gefið hefur góða
raun síðustu sextán ár. Með því fær
lífsandi loft, sköpunarmátturinn er
virkjaður inn í landið, ekki út úr því.
Með lágum sköttum getur Ísland orðið
alþjóðleg fjármálamiðstöð, Sviss norð-
ursins.
Jónas Hallgrímsson á því erindi við
okkur. Sannleikurinn í Gunnarshólma
er, að við megum ekki hrekja snjöllustu
menn þjóðarinnar burt. Til þess að við
getum elskað landið, verður landið að
vera elskulegt. Og elskulegt er það
land, þar sem friður ríkir og frelsi býr.
Erindi
Jónasar
við okkur
Eftir Sigtrygg Magnason
naiv@internet.is
É
g hef stundum velt því fyrir
mér, þegar dagblöð og frétt-
ir dagsins mæta mér, hvern-
ig það sé að vera ungur
strákur og fara í gegnum
þessa hrúgu af hryllings-
fréttum þar sem karlmenn eru oft í hlutverki
hins vonda.
Á síðustu árum hefur hlutfall karla í há-
skólanámi farið niður í 30% og við fáum
stöðugar fréttir af því að strákum líði illa í
skólum. Já. Strákum líður illa í skólum!
öskra fyrirsagnirnar á mann og maður veltir
því fyrir sér hvað réttlæti þessar fyrirsagnir.
Jú, þær eru byggðar á könnunum sem sýna
að hærra hlutfalli drengja en stúlkna líður
illa í skóla. Strákum líður hlutfallslega verr í
skóla en stelpum. Það þýðir hins vegar ekki
að öllum strákum líði illa í skóla. Hversu
margar fyrirsagnir þurfa þeir að sjá sem
benda til annars til að upplifa sig sem fórn-
arlömb við minnstu áföll í skólanum? Og
stundum finnst mér margt benda til að á
lokasprettinum að jafnrétti kynjanna, sem
vonandi kemur að á næstu árum, verði farið
hressilega yfir á hinn kantinn þar sem
drengirnir munu lenda undir. Verulega.
Það er og staðreynd að ungir karlmenn
eiga við ýmis alvarleg vandamál að stríða.
Pétur Tyrfingsson rekur á bloggi sínu,
eyjan.is/peturty, alvarleg vandamál eins og
háa sjálfsvígstíðni, námserfiðleika og brott-
fall úr skólum. Hverjir eru málsvarar
drengjanna í fjölmiðlum? Er ekki ávísun á
nýjan rússibana í ójafnrétti að skipta mann-
kyninu stöðugt upp í tvo hópa og alhæfa um
báða?
Ímynd karlmanna í fjölmiðlum er oftast
ímynd hins grófa og hins sterka. Ungir
strákar horfa upp á karlmenn, vel greidda
eða lítið greidda, akandi um á Range Rover-
jeppum með tugi milljóna í laun á mánuði og
milljarða eignir; karlmenn sem eru íþrótta-
stjörnur með tugi milljóna í laun á mánuði;
karlmenn í rappmyndböndum sem eru
hlaðnir gulli og bling-blingi með dansandi
konur í kringum sig; karlmenn sem drepa;
karlmenn sem nauðga; karlmenn á mót-
orhjólum sem dýrka ofbeldi; eiturlyfjasala;
karlmenn sem ráða. Hvers konar pressa er
lögð á þessa drengi?
Ef litið er yfir fréttaflutning síðusu miss-
era af vinnumarkaði fer mikið fyrir fréttum
af pólskum og litháskum karlmönnum. Þeir
eru ímynd hins fátæka farandverkamanns
sem vinna fyrir lág laun alla vikuna en eru
síðan með óspektir um helgar, drekka mikið,
slást, áreita konur. Það má fá þá almennu
mynd úr fjölmiðlum og heitum pottum þessa
lands að þeir séu hið lægsta á þessu landi
um þessar mundir.
Getur verið að ungir strákar upplifi sig
vanmáttuga gagnvart þessu samfélagi þar
sem peningar eru allsráðandi? Hvað gerirðu
ef þú átt ekki peninga?
Það er almennt talið að sjálfsmynd mótist
meðal annars af þeirri kynímynd sem birtist
í fjölmiðlum og í þjóðfélaginu. Og hver er
ímynd karlmannsins? Mér varð hugsað til
þess þegar ég gekk yfir Skólavörðustíginn
og varð litið til Hallgrímskirkju sem reis á
háholtinu við enda götunnar að þar væri
komið hið mikla reðurtákn Reykjavíkur. Og
þar sem ég gekk niður Klapparstíginn sótti
á mig hin gildishlaðna mynd sem reð-
urtáknið hefur fengið. Reðurtáknið er í nú-
tímanum tákn um feðraveldið og yfirgang
karla í gegnum aldirnar. Ég hugsaði með
mér hvort það væri ekki óæskilegt og óeðli-
legt að gera þetta tákn um frjósemi og fram-
gang lífs á jörðinni að tákni um ógeðfellda
kúgun, ofbeldi og niðurlægingu. Gæti það
ekki haft slæm áhrif á kynímynd drengja?
Um hverja verslunarmannahelgi eru áber-
andi slagorð sem varða unga karlmenn og
nauðganir. Karlmenn segja nei við nauðg-
unum! segja auglýsingarnar eins og það sé
eitthvað nýtt, eins og að inni í hverjum ung-
um manni búi skrímsli sem gæti losnað úr
fjötrunum, eins og maðurinn sé í grunninn
vondur, grimmur.
Á tímum þar sem hraðinn keyrir úr hófi
og pólitíkusar eru með glampa í augunum
yfir því að vera loksins komnir í hóp með
gróðapungunum er nauðsynlegt að stíga var-
lega til jarðar. Hvernig viljum við búa að
strákunum okkar? Hvernig ætlum að rétta
hlut þeirra í skólakerfinu þannig að þeim líði
betur, verði hrósað jafn mikið og stelpum og
hætti ekki í skóla áður en framhalds-
menntun er lokið, þar sem þeir eru einungis
þriðjungur háskólanema? Hvernig ætlum við
að verja þá fyrir því afskræmda gildismati
sem heimur karlmanna í fjölmiðlum sýnir,
heimur þar sem peningar og völd skipta öllu
máli?
Annars er fyrirsögnin fengin úr viðtali DV
við Guðnýju Halldórsdóttur leikstjóra. Hún
segir að við búum í hræðilegri drengjaver-
öld.
Reuters
KARLMENN „Ímynd karlmanna í fjölmiðlum er oftast ímynd hins grófa og hins sterka. Ungir strákar horfa upp á karlmenn, vel greidda eða lít-
ið greidda, akandi um á Range Rover jeppum með tugi milljóna í laun á mánuði og milljarða eignir; karlmenn sem eru íþróttastjörnur með tugi
milljóna í laun á mánuði; karlmenn í rappmyndböndum sem eru hlaðnir gulli og bling-blingi með dansandi konur í kringum sig; karlmenn sem
drepa; karlmenn sem nauðga; karlmenn á mótorhjólum sem dýrka ofbeldi; eiturlyfjasala; karlmenn sem ráða.“
FJÖLMIÐLAR » Það er og staðreynd að
ungir karlmenn eiga við
ýmis alvarleg vandamál að
stríða. Pétur Tyrfingsson rek-
ur á bloggi sínu, eyjan.is/
peturty, alvarleg vandamál
eins og háa sjálfsvígstíðni,
námserfiðleika og brottfall úr
skólum. Hverjir eru málsvarar
drengjanna í fjölmiðlum?
Hin hræðilega drengjaveröld
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins