Lesbók Morgunblaðsins - 17.11.2007, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 17. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Eftir Ásgeir H Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
Terence Malick var lengi vel JamesDean leikstjóranna, með traust-
an sess í kvikmyndasögunni þrátt fyr-
ir að hafa aðeins leikstýrt tveimur
kvikmyndum
(Badlands, þar
sem Martin Sheen
virðist nánast and-
setinn af áð-
urnefndum Dean,
og Days of Hea-
ven). En eftir að
hann lét okkur
bíða í 20 ár eftir
sinni þriðju bíómynd hefur hann verið
nánast ofvirkur og er nú að fara að
leikstýra sinni þriðju mynd á rúmum
áratug (á eftir The Thin Red Line og
The New World), Tree of Life. Sem
fyrr er honum náttúran afar hugleikin
en umrætt tré lék einmitt stórt hlut-
verk í nýlegri mynd Darrens Aranof-
skys, The Fountain. Þeir Heth Led-
ger og Sean Penn hafa verið ráðnir í
aðalhlutverk en miðað við fram-
leiðslusögur fyrri verka Malicks kæmi
ekki á óvart að það myndi breytast.
  
Fyrir sautján árum virtist KevinCostner vera stærsta stjarna
kvikmyndaheimsins. Hann hafði ný-
lokið við að leikstýra Dances With
Wolves, þriggja tíma löngum vestra
(sem tók málstað frumbyggjanna
aldrei þessu vant)
sem hlaut sjö ósk-
arsverðlaun, þar á
meðal Costner
sjálfur fyrir frum-
raun sína í leik-
stjórastólnum, en
að auki lék hann
aðalhlutverkið í
myndinni. Næstu
ár voru gjöful en eftir að dýrasta
mynd allra tíma (þá), Waterwold,
floppaði hressilega með hann í aðal-
hlutverki þá tók hann loks aftur til við
að leikstýra, en þótt The Postman hafi
kannski ekki verið jafn dýr og Water-
world þá floppaði hún enn verr því
fæstir nenntu að horfa enda dómar
vægast sagt hörmulegir. Svo illa er nú
komið fyrir Costner gamla að þriðja
leikstjórnarverkefni hans, Open
Range, komst ekki einu sinni í bíó hér-
lendis þótt gagnrýnendur hafi al-
mennt verið sammála um að þar væri
hinn ágætasti vestri á ferð. Og nú er
loks verið að gera framhald af Dances
With Wolves – og þótt handritshöf-
undurinn sé hinn sami og áður (Mich-
ael Blake sem einnig skrifaði bókina)
þá virðist ekkert pláss fyrir Costner
og lítt þekktur leikstjóri að nafni Sim-
on Wincer er tekinn fram fyrir hann.
Ekki getur þó ferilskrá Wincers talist
merkileg nema fyrir hörðustu aðdá-
endur Keikós og Pauls Hogans. Það
eru nefnilega Free Willy og þriðja
myndin um Krókódíla-Dundee sem
eru hvað kunnuglegastar á afreka-
skrá Wincers. En framhaldsmyndin
mun heita The Holy Road. Vegurinn
heilagi er járnbrautarlína sem á að
leggja í gegnum Ameríku endilanga,
gott ef ekki bara beina leið yfir tjald
Dunbars liðsforingja og spúsu hans,
Stendur Með Hnefa, en þau hafa
gengið í það heilaga á þeim ellefu ár-
um sem líða á milli myndana.
  
Draugahöfundar (ghost writers)virðast hafa fengið nóg af því að
standa í skugganum og hafa nú stigið
fram á mitt svið. Roman Polanski hef-
ur tekið að sér að leikstýra kvik-
myndagerð myndarinnar The Ghost,
en hún er byggð á nýrri bók breska
rithöfundarins Ro-
berts Harris. Þar
er fjallað um
draugahöfund
ævisögu forsætis-
ráðherra Bret-
lands – sem á sér
mikil líkindi við
Tony nokkurn
Blair. Höfund-
urinn fær það verkefni að reyna að
fegra líf forsætisráðherrans eins og
hann getur en flækist fljótlega í mik-
inn lygavef. Rithöfundurinn mun
skrifa handritið í samvinnu við Pol-
anski.
KVIKMYNDIR
Terence Malick
Roman Polanski
Dansar við úlfa
Eftir Björn Þór Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
Eddu-verðlaunin voru veitt um síðustuhelgi og e.t.v. má segja að athöfninhafi verið meira spennandi en stund-um áður, a.m.k. á kvikmyndasviðinu.
Eins og oft er var ekki ein mynd tilnefnd sem
augljóslega átti eftir að sópa að sér öllum verð-
laununum og gott dæmi um það var flokkurinn
um bestu mynd en þar var að finna þrjú mjög
ólík en frambærileg verk: Foreldrar, Veðramót
og Vandræðamaðurinn, en síðastnefnda myndin
á rætur að rekja til Noregs þótt hún teljist líka
íslensk framleiðsla.
Að þessu sinni var það mynd Ragnars Braga-
sonar og Vesturports, Foreldrar, sem kom best
út en þar var á ferðinni seinni hluti tvíleiksins
sem hófst með Börnum. Foreldrar hlaut sex
viðukenningar í ólíkum flokkum, en þar á meðal
var hún valin besta mynd og Ragnar besti leik-
stjóri. Fjöldi verðlaunanna segir reyndar ekki
alla söguna því myndin eignaði sér flestöll verð-
laun sem kvikmyndum stóðu til boða þetta
kvöld.
Sumir myndu eflaust halda því fram að ein-
mitt þarna hafi dregið til tíðinda, að sjálf úrslit-
in hafi komið á óvart. Veðramót eftir Guðnýju
Halldórsdóttur hlaut jú flestar tilnefningarnar,
ellefu talsins, og gæti samkvæmt því hafa verið
álitin sigurstranglegust. Heilmikill velvilji gerði
í öllu falli vart við sig í garð myndarinnar í und-
anfara verðlaunanna. Auk þess er Guðný Hall-
dórsdóttir af frumkvöðlakynslóð í íslenskri
kvikmyndagerð en nokkuð er um liðið síðan hún
lét að sér kveða á þessum verðlaunavettvangi.
Einhverjum kynni því að hafa fundist að hennar
„tími“ væri runninn upp á nýjan leik með mynd
sem víðast hvar fékk afbragðsdóma.
En svo reyndist þó ekki vera, heldur varð
þetta, eins og Baltasar Kormákur sagði við
verðlaunaafhendinguna, kvöldið hans Ragnars.
Þarna fékk Ragnar Bragason þá viðurkenningu
sem hann hefur lengi átt skilið, en margir
minnast hans fyrstu myndar, Fíaskó (2000),
sem afskaplega skemmtilegs framlags í það sem
á þeim tíma var eilítið stirðbusalegt kvikmynda-
umhverfi.
Í kjölfarið átti Ragnar athyglisvert innslag í
samstarfsverkefnið Villiljós (2001) og heimild-
armynd um útrás Vesturports, Love is in the
Air (2004), en eftir að hafa unnið talsvert í sjón-
varpi má líta á áðurnefndan tvíleik sem end-
urkomu Ragnars að gerð leikinna mynda í fullri
lengd. Þar má segja að hann hafi tekið nokkra
áhættu með því að ráðast í tilraunakennt kvik-
myndaverkefni sem var ekki aðeins fjárhags-
lega erfitt heldur átti vinnuaðferðin sem hann
beitti sér engin fordæmi hér á landi. Verkefnið
var hugsað í tveimur hlutum sem tengjast
þematískt og við gerð myndarinnar var stór
hluti af persónusköpuninni látinn í hendur leik-
aranna sem spunnu sínar persónur og tóku
þannig þátt í þróunarferli og útfærslu sög-
unnar.
Útkoman heppnaðist vel, báðir hlutarnir voru
eftirminnileg kvikmyndaverk, en þarna mætti
líka velta fyrir sér hvort Ragnar og Vest-
urportsfólk hafi ekki fundið nýja leið til að veita
fersku blóði inn í kvikmyndaleik og handrits-
skrif sem hafa kannski ekki verið sterkustu
hliðar íslenskrar kvikmyndagerðar. Síðan er
ekki annað að sjá en Ragnar noti svipaðar að-
ferðir í sjónvarpsþáttunum Næturvaktinni þar
sem leikarar og leikstjóri eru saman skráðir
fyrir handritsskrifum, að einum handritshöfundi
viðbættum. Viðtökur þáttanna hafa heldur ekki
verið af verri endanum og nú þegar Ragnar
hefur hlotið viðurkenningu hjá Íslensku kvik-
mynda- og sjónvarpsakademíunni er óhætt að
segja að hans uppskerutími sé genginn í garð.
Eddan í ár
SJÓNARHORN » Þarna fékk Ragnar Bragason þá viðurkenningu sem hann hefur
lengi átt skilið, en margir minnast hans fyrstu myndar, Fíaskó
(2000), sem afskaplega skemmtilegs framlags í það sem á þeim tíma
var eilítið stirðbusalegt kvikmyndaumhverfi.
Eftir Heiðu Jóhannsdóttur
heida@mbl.is
D
anski leikstjórinn Susanne Bier
sendi nýverið frá sér nýja kvik-
mynd, Things We Lost in the
Fire en hún er sú fyrsta sem
Bier gerir í Bandaríkjunum og
skartar m.a. Hollywood-
stjörnunum Halle Berry, Benicio Del Toro og
David Duchovny í helstu hlutverkum. Hér er á
ferðinni mynd sem minnir um margt á fyrri
verk Biers og má því sjá hana sem athygl-
isverða tilraun til að „þýða“ sumar þær áherslur
sem einkennt hafa danska kvikmyndagerð inn í
bandarískt samhengi. Að sama skapi er ljóst að
margt í leikstjóraferli Biers í gegnum tíðina
gefur ástæðu til að ætla að hefðbundið frásagn-
arumhverfi bandarískrar melódrömu gæti ein-
mitt hentað henni vel.
Kreppan í stásstofunni
Bier vakti fyrst athygli utan heimalandsins með
gamanmyndinni Den Eneste ene (Sá einasti
eini) árið 1999 og fylgdi henni svo eftir með
dogme-myndinni Elsker dig for evigt (Elska þig
að eilífu, 2002) sem einnig hlaut góðar viðtökur.
Það eru hins vegar síðustu tvær myndir Bier
sem hafa fest hana í sessi sem einn þekktasta
leikstjóra Dana nú um mundir, Brødre (Bræð-
ur, 2004) og Efter brylluppet (Eftir brúðkaupið,
2006), en í þeim báðum leitast leikstjórinn við
að færa sjónarhornið út fyrir Norðurlönd og
velsældarlíf Vesturlanda. Hið þægilega öryggi
Norðurlanda er að hluta til tekið til gagnrýn-
innar umfjöllunar í myndunum og þar bent á að
ógnir og eymd umheimsins séu ekki jafn fjarri
nú og þær kunna eitt sinn að hafa virst, fyrir
tíma hnattvæðingar og heimsþorpsins. Þannig
segir Brødre til dæmis frá Mikael (Ulrich
Thomsen), dönskum hermanni sem sendur er til
Afaganistans. Þyrla Mikaels er skotin niður og
hann álitinn látinn. Bróðir Mikaels, Jannik
(Nikolaj Lie Kaas) er drykkjurútur og ræfill, en
sjarmerandi engu að síður og nýkominn úr
fangelsi. Hann tekur upp samband við eig-
inkonu Mikaels, hina bráðhuggulegu Söru (Con-
nie Nielsen) og nær jafnframt afskaplega góðu
sambandi við bróðurbörn sín. Svo kemur hins
vegar á daginn að Mikael lifði hrapið af og hafði
verið í haldi talíbana um langt skeið áður en
hann komst að lokum aftur til Danmerkur.
Sem fangi var Mikael neyddur til að fremja
skelfilegan glæp, verknað sem hann þegir um
en minningin og sektarkenndin leikur hann
grátt. Í kjölfarið skapast litskrúðugt heimilislíf
þar sem Connie reynir að taka vel á móti
sködduðum eiginmanni sínum meðan hún einnig
gerir upp sambandið við bróðurinn Jannik.
Ljóst er að Bier, sem einnig skrifar handritið
(ásamt hinum afkastamikla Anders Thomas
Jensen), er metnaðarfullur kvikmyndagerð-
armaður en eins og söguþráðurinn gefur til
kynna er hún ófeimin að takast á við hitamál
samtímans og sviðsetja árekstur hins persónu-
lega og hins pólitíska. Hins vegar er alltaf sem
andi ástarsöguhöfunda á borð við Danielle
Steele vaki yfir frásögninni. Melódramatíkin
keyrir um þverbak með reglulegu millibili og
ólíkindalæti af ýmsum toga dynja þá jafnframt
á áhorfendum. Auk þess mætti halda því fram
að vægi heimssögulegu atburðanna minnki snar-
lega eftir því sem dregur á myndina, svo mjög
að jafnvel virðist sem svo að merking og vægi
þeirra sé ekki meiri en sú að skapa frekar
frumstætt orsakasamhengi fyrir tilfinn-
ingadramað sem vindur fram bak við luktar
danskar dyr. Samskonar gallar einkenna Efter
brylluppet er þar verða vandamál þriðja heims-
ins, hungursneyð og fátækt, að litríkum bak-
grunni fyrir hádramatískt ástardrama heima í
Danmörku.
Sorg og sektarkennd
Í nýju myndinni segir frá hamingjusömum hjón-
um, þeim Audrey (Berry) og Steve (Duchovny),
sem lifa í vellystingum efri-millistéttar með
börnum sínum allt þar til sá skelfilegi atburður
á sér stað að Steve er myrtur á tilviljunar-
kenndan hátt. Hann verður vitni að misþyrm-
ingu manns á eiginkonu sinni fyrir utan verslun
og blandar sér í málið. Maðurinn reynist vera
með byssu og skömmu síðar eru þau öll látin.
Myndin fjallar um eftirköst þessa atburðar,
hvernig reynt er að taka á og komast yfir hið
óvænta reiðarslag en það gerir Audrey með að-
stoð Jerry (Del Toro), forfallins eiturlyfjasjúk-
lings sem þó var æskuvinur Steve. Samband
Jerry og Steve er rifjað upp í endurliti en Steve
reynist hafa verið eini maðurinn sem aldrei
gafst upp á Jerry. Hann hélt sambandi við
þennan gamla vin sinn jafnvel þótt Audrey væri
meinilla við samneyti þeirra. Þetta reynist
Jerry ómetanlegt og því verður fráfall Steve
mikið reiðarslag fyrir hann.
Í kjölfar fráfalls Steve, býður Audrey Jerry
að flytja heim til hennar og barnanna og búa í
bílskúrnum, svona meðan hann er að koma sér
á réttan kjöl í lífinu. Ástæðan fyrir þessari
ákvörðun er óljós, og þótt fyrirslátturinn sé sá
að gera besta vini Steve greiða, virðist Audrey
hafa þörf fyrir nærveru Jerry. Við tekur flókið
samband þar sem Jerry nær góðu sambandi við
börnin og sorg, ást og örvænting blandast sam-
an í samskiptum hans við Audrey. Líkindin við
söguformgerð Brødre eru umtalsverð, Jerry er
hér í hlutverki Janniks, hinn skaddaði Mikael
verður hinn látni Steve og togstreitan í hjarta
Audrey er svipuð og sú sem Connie gekk í
gegnum í fyrri myndinni. Það sem Things We
Lost in the Fire hefur þó fram yfir danska for-
vera sína er það að þó hún hætti sér út að ystu
nöf tilfinningakláms heldur frásögnin á síðustu
stundu aftur af sér og útkoman verður mun
sterkari fyrir vikið. Oft hefur verið talað um
misjafna velgengni evrópskra og erlendra leik-
stjóra í Hollywood. Susanne Bier virðist hins
vegar hafa fundið sig vandræðalaust í Holly-
wood, og verður forvitnilegt að sjá hvort mynd-
in kemst svo langt að skila leikurunum Ósk-
arstilnefningum.
Danskur leikstjóri í Hollywood
Danski leikstjórinn Susanne Bier virðist hafa
fundið sig vandræðalaust í Hollywood, og verður
forvitnilegt að sjá hvort ný mynd hennar, Things
We Lost in the Fire, kemst svo langt að skila leik-
urunum óskarstilnefningum.
Líkindi Ný mynd Susanne Bier Things We Lost in the Fire sem er framleidd í Hollywood líkist nokk-
uð Brødre sem hún gerði í Danmörku. Halle Berry og Benicio Del Toro í hlutverkum sínum.