Lesbók Morgunblaðsins - 08.12.2007, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. DESEMBER 2007 7
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnareggert@gmail.com
DANIEL Lanois er þekktasturfyrir störf sín sem upp-
tökustjóri, einkanlega fyrir írsku
stórsveitina U2, en meðfram því hef-
ur hann alltaf sinnt eigin tónlist, þó
sá þáttur hafi ekki farið ýkja hátt.
Næsta plata, Here Is What Is, kem-
ur út 15. desember næstkomandi í
stafrænu formi. Skráarsniðið verður
WAV, þannig að gæðin verða þau
sömu og ef þú myndir kaupa geisla-
disk út úr búð (ólíkt síðustu Radio-
head-plötu, sem var bara hægt að
hala niður í 160 bita þjöppun, sem
þykir undir viðunandi mörkum hvað
hljómgæði varðar). Here Is What Is
vinnur Lanois með djasstrymblinum
Brian Blade og Garth Hudson, fyrr-
verandi píanista The Band. Sam-
ræður sem Lanois hefur átt við sam-
starfsfélaga sinn til margra ára,
Brian Eno, eru svo ofnar inn í lögin.
Platan kemur síðan út á efnislegu
formi í mars á næsta ári ásamt heim-
ildamynd sem heitir sama nafni.
Lanois er kátur með möguleika
netsins og finnst sú hugsun aðlað-
andi að hann geti póstað tónsmíð á
vefinn um leið og hún er búin. Þá er
Lanois einnig með í undirbúningi
plöturöð sem hann kallar Omni Ser-
ies en þar verður að finna efni sem
hann á í handraðanum. Sex plötur
voru áætlaðar til útgáfu á þeim tíma
sem blaðið fór í prentun. Annars er
Lanois nú að vinna að næstu U2-
plötu ásamt Brian Eno og kemur
hún út „einhvern tíma á næsta ári“.
  
Döbb- og reggílistamaðurinn Lee„Scratch“ Perry bindur ekki
bagga sína sömu hnútum og sam-
ferðamenn
hans og er
sú lýsing
reyndar æði
tempruð,
sumir halda
því fram að
maðurinn sé
með öllu kol-
bilaður.
Næsta plata
hans heitir
Repentance
og kemur út
hjá Narnack
Records í maí næstkomandi. Platan
mun „sanna að Jesús Kristur var
svartur, þar sem skuggar manna eru
svartir“, segir Perry um plötuna.
Goðsögnin er nú komin á áttræð-
isaldur og val hans á upptökustjóra
þykir athyglisvert – eða kannski öllu
heldur eðlilegt sé mið tekið af því
hversu sérlundaður hann er. Sá sem
snýr tökkum er Andrew WK, part-
írokkarinn eini og sanni, en fyrsta
plata hans, I Get Wet, var blanda af
„sígildu hörðu rokki, Meat Loaf og
stuðlögunum á Footloose-plötunni“,
eins og sagði í dómi um plötuna á
sínum tíma. WK hitti Perry á South
by Southwest-tónlistarhátíðinni í
Austin fyrr á þessu ári þegar hann
var að vinna fyrir sjónvarpsstöðina
DirecTV. Segist hann hafa hrifist
mikið af Perry og hann hreinlega
hefði þurft að tala meira við hann.
Þeir hittust svo aftur á heimavelli
WK, New York, þegar WK var að
vinna að sjónvarpsþáttaröð sinni
Smokeshow, sem fer í loftið von
bráðar. Þar var ákveðið að WK
myndi vinna plötu Perry. Platan var
unnin í LA og New York en WK
vonast til að hún verði hljóðblönduð
á Jamaíka.
TÓNLIST
Daniel Lanois
Lee Scratch Perry
Eftir Jón Agnar Ólason
jonagnar@mbl.is
Rokk. Skon-Rokk. Rokk. Skon-Rokk. Í þádaga sem netsins naut ekki við og tón-list á stafrænu formi var bara fantasíafyrir hinum almenna tónlistaráhuga-
manni var eina gáttin að nýju og spennandi tón-
listarefni vikulegur þáttur á einu sjónvarpsstöð-
inni sem í loftinu var. Sá þáttur hét Skonrokk. Þar
sáust erlend tónlistarmyndbönd – og innlend, eftir
föngum – í kynningu Þorgeirs Ástvaldssonar og
ég missti ekki af þætti fengi ég einhverju um það
ráðið. Það var við áhorf á Skonrokk, líklega vetr-
arkvöld 1979, sem sex ára gutti í Grænuhlíðinni sá
myndband við lag sem breytti því hverju hann
sóttist eftir við að hlusta á tónlist. Um alla framtíð.
Flytjandinn var þýski teknó-kvartettinn Kraft-
werk og lagið var The Model, af plötunni The Man
Machine. Þetta reyndist fyrsti sælustraumurinn
af völdum tónlistar, með gæsahúð og gapandi
munni, og svoleiðis upplifun gleymist ekki svo
glatt. Undirritaður var fjarri því að vera einn um
hrifninguna því plötunni var hvarvetna vel tekið,
jafnt af gagnrýnendum sem öðrum áheyrendum.
The Man Machine er fjórða platan sem Kraft-
werk sendi frá sér með hinni klassísku liðskipan;
forsprakkinn Ralf Hütter og Florian Schneider,
sem hafa verið í sveitinni frá upphafi, ásamt þeim
Karl Bartos og Wolfgang Flür. Þær þrjár plötur
sem þegar höfðu komið út, Autobahn, Radio-
Activity og Trans Europe Express, höfðu vakið
gífurlegan áhuga og athygli á hinni bylting-
arkenndu raftónlist fjórmenninganna frá Düssel-
dorf og með þeirri fjórðu, sem hér er til umfjöll-
unar, var haldið áfram á sömu braut. Tónlistin er
algerlega elektrónísk; hér er hver einasti tónn og
taktur upprunninn í hljóðgervli, hvergi snefil að
finna af lífrænu gítargutli eða ámóta hljóðmyndun
úr náttúrulegu hljóðfæri. Söngur er mestmegnis
leiddur gegnum vocoder (græjuna sem franski dú-
ettinn AIR hóf aftur til vegs og virðingar eftir
langa eyðimerkurgöngu í dægurtónlist) en þó er
að finna tvö lög með „eðlilegum“ söng Hütters,
Neon Lights og áðurnefnt The Model. Það kemur
þó ekki að sök, ef svo má að orði komast, því Hüt-
ter syngur lítið líflegar en meðalvélmenni; mónó-
tónískt og blæbrigðalaust, sem jafnan teldist tón-
list til vansa en gengur hér fullkomlega upp. Það
væri í raun glóruleysi að ætla að syngja í tilfinn-
ingaþrungnu víbratói við þessa tónlist, í raun jafn-
galið og að nota rödd Ralf Hütters eða þá bara
blákaldan vocoderinn við tónlist Bobs Dylans eða
Joni Mitchell, til dæmis.
Yrkisefni Kraftwerk eru hér sem fyrr nútíminn
– nýjasta tækni og vísindi (enda var titillag þess
ágæta sjónvarpsþáttar með Kraftwerk Home
Computer af Computer World frá 1981). Þá er
platan þemabundin eins og undangengnar skífur
sveitarinnar. Lögin á plötunni eru sex talsins og
heita, auk þeirra tveggja sem framangreind eru,
The Robots, Spacelab, Metropolis og The Man
Machine. Af þeim er The Model líkast hefðbundnu
dægurlagi að byggingu, með hefðbundnum sungn-
um erindum, ósungnu viðlagi og hljómborðssólói
um miðbikið, sem er endurtekið sem niðurlag. Það
er því ekki að undra að áhrifa Kraftwerk á dæg-
urtónlist fór verulega að gæta í kjölfar The Man
Machine, er rafskotin nýrómantíkin, sem í dag-
legu tali er kölluð „eitís“, hóf tröllreið sína um
heimsbyggðina. Þeir fjórmenningar gefa meira að
segja tóninn fyrir fatatísku tímabilsins á plötu-
hulstrinu, allir eins klæddir, svipbrigðalausir og
varalitaðir. Rakið eitís.
Af sex ára guttanum í Grænuhlíðinni var það að
herma í framhaldi Skonrokksins að hann heyrði
lagið endrum og sinnum í útvarpi næsta áratug-
inn, án þess að vita hver flytjandinn var því hann
heyrði ekki nógu vel kynninguna hjá Þorgeiri það
kvöldið. Föstudaginn fyrir verslunarmannahelg-
ina 1989 komst hann loks yfir eintak af breiðskíf-
unni eftir ábendingu frá Ása í Gramminu og í
framhaldinu sérpöntun hjá Dóra í Plötubúðinni.
Ferli sem tók vikur eftir að kennsl höfðu verið
borin á hljómsveitina. En það var líka þeim mun
meiri sigur að setja vínylinn loks undir nálina.
Vélar af holdi og blóði
POPPKLASSÍK
Eftir Árna Matthíasson
arnim@mbl.is
Þ
að ER flestum eflaust kunnara en frá
þurfi að segja að úr mikilli þjáningu
sprettur oft fögur list – dæmi um
það eru legíó í öllum greinum lista.
Hér tíni ég til sem dæmi lagið The
Past is a Grotesque Animal af plöt-
unni Hissing Fauna, Are You the Destroyer? sem
kom út í janúar síðastliðnum, en hljómsveitin sem
skrifuð er fyrir þeirri skífu, of Montreal, var ein-
mitt meðal hljómsveita sem léku á Airwaves 2007.
Of Montreal er hugarfóstur Kevins Barnes og
var meðal sveita í Elephant 6-samsteypunni í At-
hens í Georgíuríki í upphafi síðasta áratugar síð-
ustu aldar. Á þeim tíma var sveitin einskonar tón-
listarkommúna og meðal þeirra sem léku með
henni á frumbýlingsárunum voru Bryan Poole úr
Elf Power, Andy Gonzales úr The Music Tapes,
Julian Koster úr Neutral Milk Hotel og The Music
Tapes, Scott Spillane úr The Gerbils og Neutral
Milk Hotel, Peter Erchick og John Fernandes úr
Olivia Tremor Control.
Bítlaleg sýra
Á þeim tíma var tónlistin bítlaleg sýra eins og tíðk-
aðist meðal Elephant 6-sveitanna, en eins og sjá
má á breiðskífum of Montreal, sem eru orðnar
býsna margar, hefur tónmálið orðið skýrara með
tímanum og er svo komið í dag að hljómsveitin er
nánast sólóverkefni Barnes, eins og sannast ræki-
lega á Hissing Fauna, Are You the Destroyer?
Platan sú hverfist um eitt lag, áðurnefnt The
Past is a Grotesque Animal, og er í raun heild.
Fyrri hluti hennar er um það er Barnes tók saman
við norska stúlku og fluttist með henni til Noregs
þar sem þeim fæddist dóttir. Ekki var hann búinn
að dvelja lengi þar þegar á hann sótti óyndi mikið
sem sér stað í lögunum á fyrri hluta skífunnar (sjá
til að mynda lagið A Sentence of Sorts in Kongsv-
inger þar sem finna má þessa línu: „I felt the dark-
ness of the black metal bands“ – varla tilviljun að
slík hending verður til í Noregi.)
Áður en Barnes náði að sigrast á þunglyndinu
hélt hann af stað í ferðalag að fylgja eftir þarsíð-
ustu skífu sveitarinnar, The Sunlandic Twins, sem
varð svo til þess að þau slitu samvistir og barns-
móðir hans fluttist til Noregs með telpuna litlu.
Allt óuppgert
Hann hélt aftur á móti áfram á sinni tónleikaferð
með of Montreal með allar tilfinningar vegna sam-
bandsslitanna óuppgerðar og átti enn eftir að sigr-
ast á depurðinni þótt hann hafi verið farinn að taka
þunglyndislyf. Í ferðinni byrjaði hann að skrifa
sambýliskonu sinni fyrrverandi bréf í stuttum
textahendingum, sem vatt svo upp á sig og endaði
sem þrjátíu mínútna klifunarkennt lag sem hann
síðan tálgaði niður í tæpar tólf mínútur, lagið The
Past is a Grotesque Animal.
Í ljósi þess hvernig lagið varð til kemur ekki á
óvart að það er langt einhliða rifrildi ástvina – deila
sem aðeins annar aðilinn tekur þátt í. Í textanum
kemur vel fram að Barnes kennir ekki síst sjálfum
sér um það hvernig er komið fyrir þeim og um leið
speglar textinn glímuna sem hann á við sjálfan sig,
óþolið gagnvart því að hann skuli ýta því frá sér
sem hann helst þráir: „How can I explain I need
you here and not here too“.
Víða bókmenntatilvísanir
Í textanum eru víða bókmenntatilvísanir, til að
mynda hefst hann með því að Barnes segist hafa
fallið fyrir fyrstu stúlkunni sem hann hitti sem
kunni að meta George Bataille – þau hafi staðið
saman á sænskri rokkhátíð og rætt um Histoire de
l’oeil, Sögu augans, en eins og Barnes rekur það þá
heldur hann upp á Bataille fyrir það hvernig hon-
um tekst að segja það sem ekki má segja og það á
rómantískan hátt. (Til gamans má geta þess að
Barnes sá Bateille fyrst getið í viðtali við Björk
Guðmundsdóttur fyrir nokkrum árum og leitaði
bókina uppi í kjölfarið.)
Fleiri tilvísanir er að finna í laginu og hægt að
dunda sér við að grafa þær upp, til að mynda þessi:
„the mousey girl screams violence, violence / the
mousey girl screams violence / she gets hysterical /
’cause they’re both so mean / and it’s my favorite
scene / oh, the cruelty so predictable / makes you
sad on the stage“. Hér er vitnað í leikrit Edwards
Albees, Who’s Afraid of Virginia Woolf?, sem
snýst meðal annars um hatrömm átök hjóna, en
„músarlega“ stúlkan Honey verður vitni að átök-
unum.
Ekki eru allar tilvísanir í bókmenntir, því hann
nýtir einnig sögulegar samlíkingar og leitar í nátt-
úrufyrirbrigði: „I’ve played the unraveler, the
parhelion“ (líklega frekar úlfur en gíll).
Sættir elskenda
Þegar hér var komið sögu greip Barnes loks í
taumana og leitaði eftir sáttum við barnsmóður
sína sem lukkaðist svo vel að þau tóku saman aft-
ur. Eftir það samdi hann síðan lögin sem eru á
seinni hluta plötunnar.
Of Montreal flutti þetta magnaða lag ekki á tón-
leikum sínum hér á landi um daginn og Barnes
segir reyndar að það sé hálfeinkennilegt að flytja
lagið og rifja upp alla beiskjuna og tilfinningaólg-
una sem það er sprottið úr. Aðalástæða þess að
sveitin tekur það ekki á tónleikum allajafna sé þó
sú að það breyti allri stemningu og erfitt eða
ógerningur sé að finna lag við hæfi á eftir því, en
um leið ómögulegt að enda með því.
Þess má geta til gamans að hægt er að sjá Kevin
Barnes flytja The Past is a Grotesque Animal ein-
an síns liðs á kassagítar á YouTube. Leitið að
Montreal grotesque til að mynda. Kassagít-
arútgáfan er jafnvel magnaðri en sú rafmagnaða,
því þó ekki sé eins mikil spenna á yfirborðinu þá er
hún þeim mun meiri undir (að því er virðist) kyrru
yfirborðinu.
Úr þjáningu sprettur list
Kevin Barnes, höfuðpaur of Montreal, greip til
listarinnar til að lina þjáningu eins og heyra má
á síðustu breiðskífu sveitarinnar, en þar er að
finna langt sendibréf hans til fyrrverandi og nú-
verandi sambýliskonu.
Morgunblaðið/Árni Torfason
Hvað svo? Kevin Barnes og félagar á Airwaves í síðasta mánuði.