Morgunblaðið - 17.01.2007, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 17. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
EIN AF megináherslum velferð-
arráðs Reykjavíkurborgar fyrir árið
2007 er að byggja upp og auka þjón-
ustu við aldraða. Mikilvægt er í því
augnamiði að aldraðir og aðstand-
endur þeirra fái upplýsingar um þá
þjónustu sem þeim stendur til boða í
borginni. Í því tilliti hefur verið gefinn
út bæklingur með
helstu upplýsingum um
þá þjónustu sem eldri
borgurum stendur til
boða. Bæklingurinn
verður sendur heim til
eldri borgara á næstu
dögum og kemur út í
sex útgáfum eftir hverf-
um. Í honum er kynnt
helsta þjónusta borg-
arinnar við aldraða eins
og félagsstarf, félagsleg
heimaþjónusta, dagvist,
akstursþjónusta, þjón-
usta með heimsendan
mat, þjónustuíbúðir, dagvistun og
dvalar- og hjúkrunarheimili o.fl.
Í bæklingnum eru einnig upplýs-
ingar og símanúmer hjá öllum þjón-
ustumiðstöðvum og þar er að finna
lista yfir allar félagsmiðstöðvar í
Reykjavík, með símanúmerum. Sér-
stakur bæklingur er fyrir hvert hverfi
borgarinnar: Breiðholt, Vesturbæ,
Miðborg-Hlíðar, Laugardal-Háaleiti,
Árbæ-Grafarholt og Grafarvog-
Kjalarnes. Þá er einnig gefinn út al-
mennur bæklingur um þjónustu í
Reykjavík sem er óháð hverfum.
Honum verður dreift á heilsugæslu-
stöðvar í Reykjavík.
Félagsleg heimaþjónusta
Í bæklingnum er m.a. að finna upp-
lýsingar um félagslega heimaþjón-
ustu, en þá þjónustu geta þeir fengið
sem búa í heimahúsum og geta ekki
séð um heimilishald eða persónulega
umhirðu án hjálpar. Þjónustan getur
verið í formi félagslegs stuðnings og
hvatningar eða hjálpar við heim-
ilisstörf eða þrif. Sótt er um slíka
þjónustu á þjónustumiðstöð í viðkom-
andi hverfi þar sem umsóknir eru út-
fylltar og skilað inn til þjónustu-
miðstöðvar. Einnig er hægt að prenta
umsóknareyðublöð út af Netinu og
senda til þjónustumiðstöðvar.
Heimsendur matur
Helstu upplýsingar um þjónustu
með tilbúinn mat og heimsendan mat
er að finna í bæklingnum. Fé-
lagsmiðstöðvar eldri borgara í hverju
hverfi fyrir sig bjóða upp á að kaupa
heitan mat í hádeginu. Þar er einnig
hægt að kaupa kaffi og meðlæti. Þeir
sem ekki geta annast matseld sjálfir
og sjá sér ekki fært að
fara í mat á fé-
lagsmiðstöð eiga þess
kost að geta fengið heit-
an mat sendan heim
daglega. Helstu upplýs-
ingar um heimsendan
mat er að finna hjá
þjónustumiðstöðvum í
hverfunum og þar er
hægt að fylla út umsókn
og sækja um.
Klúbbar, spila-
mennska, leikfimi
og skoðunarferðir
Félagsstarf eldri borgara er fjöl-
breytt því þarfir fólks eru ólíkar. Í
fjórtán félagsmiðstöðvum í borginni
ásamt Menningarmiðstöðinni í
Gerðubergi er í boði félagsstarf af
ýmsum toga. Hægt er að fara í hvaða
félagsmiðstöð sem er í Reykjavík
óháð því hvar fólk er búsett í borginni
og þar er hægt að nýta sér fjölbreytta
starfsemi sem snýr m.a. að dansi,
leikfimi, myndlist, spilamennsku og
klúbbastarfi. Í félagsmiðstöðvunum
eru reglulega haldin þorrablót, haust-
fagnaðir, dansleikir og einnig er farið
í leikhúsferðir. Þeir sem hafa áhuga á
að sækja félagsstarf í félagsmið-
stöðvum geta mætt þegar þeir vilja
því óþarfi er að sækja fyrirfram um
þátttöku í félagsstarfi. Lista yfir allar
félagsmiðstöðvar með símanúmerum
er að finna í bæklingnum.
Upplýsingar um dagvist,
þjónustuíbúðir og dvalar-
og hjúkrunarheimili
Dagvist getur hentað mörgum
eldri borgurum. Í Reykjavík er hægt
að fá dagvist á Vitatorgi á Lindargötu
og í Þorraseli við Þorragötu. Aðrir
valkostir í borginni eru: í Múlabæ,
Fríðuhúsi, Eir og Hlíðarbæ. Dagvist
er hugsuð sem stuðningsúrræði fyrir
aldraða sem búa í heimahúsum en
þurfa á meiri þjónustu að halda en
boðið er upp á í félagsmiðstöðvum
s.s. hreyfiþjálfun, hvíldaraðstöðu eða
aðstoð við böðun. Gestir eru sóttir
heim að morgni, þeir fá mat og kaffi
yfir daginn og þeim er ekið heim síð-
degis. Allar nánari upplýsingar um
dagvist er að finna í bæklingnum.
Þjónustuíbúðir eru ætlaðar þeim
sem þurfa á meiri þjónustu að halda
en hægt er að veita í heimahúsum en
heilsufar er ekki orðið það slæmt að
þörf sé fyrir hjúkrunarheimili. Í
þjónustuíbúðum er m.a. félagsstarf,
fæði, heimaþjónusta, þrif á sameign,
og sólarhrings öryggis- og þjón-
ustuvakt.
Dvalar- og hjúkrunarheimili eru
fyrir þá sem ekki geta búið sjálf-
stætt. Þar er sólarhringsþjónusta
ásamt öldrunarlæknisþjónustu. Þeg-
ar sótt er um dvalar- og hjúkr-
unarheimili þarf vistunarmat að
liggja fyrir en það er hægt að sækja
um á nærliggjandi þjónustumiðstöð.
Í bæklingnum er einnig að finna
upplýsingar um akstursþjónustu,
bókasöfn, sundlaugar, heilsugæslu
og kirkjur ásamt gagnlegum upplýs-
ingum og símanúmerum hjá ýmsum
samtökum og félögum. Það er von
okkar að eldri borgarar geti nýtt sér
þá þjónustu sem í boði er og að þessi
bæklingur geti auðveldað leit og val
eldri borgara og aðstandenda þeirra
varðandi þjónustu fyrir eldri borg-
ara.
Þjónusta fyrir eldri borgara
Sif Sigfúsdóttir fjallar um
kynningarbækling varðandi
þjónustu við aldraða
» Það er von okkar að eldri borgarar
geti nýtt sér þá þjón-
ustu sem í boði er og
að þessi bæklingur geti
auðveldað leit og val
eldri borgara og
aðstandenda þeirra
varðandi þjónustu
fyrir eldri borgara.
Sif Sigfúsdóttir
Höfundur situr í velferðarráði
Reykjavíkurborgar fyrir
Sjálfstæðisflokk.
VEGNA greinar sem birtist í
Morgunblaðinu 10. janúar um óvið-
unandi meðferð lækna og rangt
nefndra meinatækna á beiðnum og
svörum í tilfelli stúlku sem nýlega
greindist með sykursýki óskar und-
irrituð, formaður Félags lífeindafræð-
inga, eftir því að skýrt komi fram að
lífeindafræðingar
fengu fullan rétt til
þess að stunda sín
heilbrigðisvísindi eins
og aðrir vísindamenn
með breytingu á lögum
frá Alþingi í apríl 2005.
Fram að þeim tíma
voru lífeindafræðingar
í rauninni hluti af
rannsóknabúnaði á öll-
um helstu rannsókna-
stofum sem stunda
lækningarannsóknir.
Það á víst svo að
heita að hér séu sam-
keppnislög. Það á svo að heita að aðili,
til dæmis ríkisstofnun, eigi ekki að
geta hindrað aðra aðila í að veita þá
þjónustu sem óskað er eftir og óskað
er eftir að veita. Þrátt fyrir lagabreyt-
inguna 2005 hafa lífeindafræðingar
ekki fengið tilskilin leyfi til að reka
rannsóknastofur sem einstaklingar
geta leitað til og fengið þær rannsókn-
ir sem þeir óska eftir á heilsufari sínu,
eins og gert er víða í heiminum, né
heldur geta fyrirtæki sem óska eftir
því að fylgjast með heilsufari starfs-
manna sinna keypt slíka þjónustu
beint af þeim sem geta best gert slíkar
mælingar. Lífeindafræðingar hafa
ítrekað sótt um rekstrarleyfi fyrir
rannsóknastofum til heilbrigðisráðu-
neytisins, sem sendir umsóknirnar til
landlæknis, sem svarar ætíð á sama
veg: Það sé ekki rekstrargrundvöllur
fyrir fleiri rannsóknastofum en eru nú
þegar reknar! Og þar með hafa líf-
eindafræðingar ekki fengið tilskilin
leyfi til að stunda rannsóknir sem
stundum má þó sjá gerð-
ar af hinum og þessum
aðilum, til dæmis á
stórum sýningum, í
lyfjaverslunum og í
verslunarmiðstöðvum.
Slíkar rannsóknir hafa
aldrei verið í boði hjá
þeim sem best kunna að
framkvæma þær, þ.e. líf-
eindafræðingum, heldur
alls konar nemum (ekki í
lífeindafræði) og sölu-
mönnum og hafa þær oft
valdið óþarfa áföllum
þegar „niðurstöður“ hafa
verið óvenjulegar og þá oftast rangar.
Það er einlæg ósk lífeindafræðinga
að fá að veita fullkomna þjónustu öll-
um þeim fyrirtækjum og einstakling-
um sem óska eftir eftirliti og rann-
sóknum á heilsufari án þess að sækja
þjónustu til Bráðamóttöku eða heilsu-
gæslu sem setur fólk á biðlista. Víða
erlendis fær fólk þær mælingar sem
það óskar eftir og finnist eitthvað at-
hugavert snýr það sér þá til þeirra
lækna sem það telur sig hafa þörf fyr-
ir.
Það er óneitanlega þungbært að á
meðan lög landsins kveða skýrt á um
rétt sjúklinga til bestu þjónustu sem
hægt er að veita þeim og á meðan til
er mjög hæft fólk sem vill svo gjarnan
veita slíka þjónustu skuli það vera
„markaðskönnun“ landlæknis sem
ræður því að fólki er neitað um bestu
þjónustu sem það ætti að hafa völ á.
Það er ámælisvert að í velferðarþjóð-
félagi eins og okkar er bannað að
sinna eftirliti og rannsóknamæling-
um að ósk annarra en lækna. Lands-
menn sitja óþarflega löngum stund-
um á biðstofum á sjúkrahúsum og
heilsugæslum vegna þess að þeir fá
ekki þá þjónustu sem hægt væri að
veita þeim, heldur eru þeir í viðjum
heilsumarkaðar sem rekinn er af út-
völdum heilbrigðisstarfsmönnum,
þeirra sem einir hafa rekstrarleyfi
eða leyfi til skrifa beiðnir þær sem
heilbrigðis- og tryggingaráðuneytið
samþykkir á meðan aðrir heilbrigðis-
starfsmenn verða að þjóna leyfis-
höfum og óskum þeirra, en ekki sjúk-
lingunum.
Heilsumarkaðurinn
Kristín Hafsteinsdóttir
skrifar um starfsréttindi
lífeindafræðinga
» Þrátt fyrir laga-breytinguna 2005
hafa lífeindafræðingar
ekki fengið tilskilin leyfi
til að reka rannsókna-
stofur sem einstaklingar
geta leitað til …
Kristín Hafsteinsdóttir
Höfundur er formaður
Félags lífeindafræðinga.
SLYSIN í umferðinni á síðasta ári
eru okkur öllum sorgarefni. Þrjátíu
manns dóu í umferðarslysum og yfir
140 eru alvarlega slasaðir. Við hljót-
um að spyrja: Hvað fór úrskeiðis? Er
hægt að koma í veg fyrir slíkar hörm-
ungar?
Slysaalda sem þessi snertir okkur
öll. Í litlu samfélagi
þekkjum við áreið-
anlega til einhverra
sem syrgja látinn ást-
vin eða þurfa að end-
urskipuleggja líf sitt
vegna meiðsla og ör-
kumla. Við getum
kannski huggað okkur
við að árið 2005 létust
mun færri í umferð-
arslysum eða 19. En
skiptir sá samanburður
einhverju máli? Töl-
fræðin færir okkur
enga huggun.
Skiptir máli af hvaða orsökum
slysin verða? Við vitum að þær eru
margar og getum kennt um vegum,
veðri, aðstæðum, hraða, ölvun, ónóg-
um öryggisráðstöfunum af okkar
hálfu sem ökumanna. Slíkar vanga-
veltur skipta engu máli fyrir þann
sem syrgir. Hann fær enga huggun
með því.
Skipta endurbætur máli? Við vilj-
um betri vegi, færri einbreiðar brýr,
meiri löggæslu, meiri áróður, meiri
fjármuni í vegagerð, heildarstefnu og
forgangsröðun. En þetta skiptir
heldur engu máli þegar slys hefur
orðið. Mannslífin verða ekki bætt.
Allt eru þetta þó þættir sem geta
dregið úr hættu á slysum og þess
vegna berjumst við fyrir slíkum
framförum og forvörnum sem felast í
bættri umferðarmenningu.
Siðferðisvandi
Biskup Íslands, Karl Sigurbjörns-
son, gerði slysaölduna á vegunum að
umræðuefni í nýársprédikun sinni.
Hann sagði ekki aðeins samgöngu-
vanda á ferð þegar slys væru annars
vegar heldur siðferðismein, vaxandi
yfirgangur og æsingur í þjóðfélaginu.
„Fregnir af háttsemi vegfarenda sem
komu þar að sem stór-
slys urðu á þjóðvegum,
og með frekju og óþol-
inmæði trufluðu störf
lögreglunnar og þeirra
sem hlynntu að slös-
uðum, eru ótrúlegar og
skelfilegar,“ sagði bisk-
up og síðar sagði hann:
„Spennufíkn er ein birt-
ingarmynd hraðablind-
unnar og er vaxandi
vandamál og ástæða til
að hafa áhyggjur af því
hvernig hún grípur um
sig meðal ungs fólks,
umfram allt ungra karla.“
Endurskoðum hegðunina
Það sem skiptir máli í þessum efn-
um er að líta í eigin barm. Unglingar
með bílpróf, ungt fólk í blóma lífsins,
miðaldra fólk og roskið; við þurfum
öll að líta í eigin barm. Við þurfum að
endurskoða hegðun okkar í umferð-
inni. Siðferðið í okkar eigin huga
skiptir máli. Hvernig vil ég að sé
komið fram við mig í umferðinni? Vil
ég óvænt mæta bíl á 140 km hraða á
rangri ákrein á móti umferðinni? Vil
ég sjá bílstjóra setjast undir stýri og
aka af stað eftir að hafa setið að
drykkju? Vil ég sjá farþega mína
koma sér hjá því að nota bílbelti?
Við getum öll svarað þessum
spurningum neitandi. Við viljum ekki
svona hegðan. Þess vegna hljótum
við að vilja gera betur sem ökumenn.
Það er eina lausnin sem gagnast okk-
ur á stundinni. Við getum hrint henni
í framkvæmd.
Umferðin, ökumað-
urinn og vegirnir
Sturla Böðvarsson skrifar
um agann og agaleysið
í umferðinni
» Við þurfum að endurskoða hegðun
okkar í umferðinni.
Siðferðið í okkar eigin
huga skiptir máli.
Sturla Böðvarsson
Höfundur er samgönguráðherra.
NÚ STENDUR til að taka frá
Krabbameinsfélagi Íslands eitt aðal-
verkefni þess, sem er skimun eftir
sjúkdómum krabbameina á meðan
þeir eru á byrjunarstigi. Líkur á ár-
angursríkri lækningu – oftast með
skurðaðgerðum, geislum
og lyfjameðferð – eru að
sjálfsögðu meiri því fyrr
sem sjúkdómurinn
greinist. Því er afar mik-
ilvægt að slíkar aðgerðir
fari fram áður en sjúk-
dómurinn hefur dreifst
um líkamann.
Það eru 40 ár frá því
að Leitarstöð Krabba-
meinsfélags Íslands tók
til starfa. Fyrst var at-
hyglinni beint að
krabbameini í leghálsi
kvenna. Það starf hefur
dregið verulega úr dánartíðni kvenna
vegna leghálskrabbameins, en hún er
ein hin lægsta sem þekkist. Fyrir um
20 árum var svo farið að beina athygl-
inni að krabbameini í brjóstum
kvenna, sem er orðin tíðasta dán-
arorsök kvenna. Nú greinast 180 kon-
ur árlega með slík mein. Samt hefur
dánartíðni lækkað síðustu árin. Vissu-
lega hefur meðferð til lækninga batn-
að en undirritaður, sem gamall lækn-
ir, er sannfærður um að greining
sjúkdóms á frumstigi er lykillinn að
árangursríkri meðferð. Þrátt fyrir
þessa staðreynd eru
eldri konur ekki boðaðar
í krabbameinsskoðun,
en vonandi verður bætt
úr því.
Í sumar kom hingað
til lands læknir frá Eng-
landi og hélt fyrirlestur
um starfsemi sérstakrar
þjónustumiðstöðvar fyr-
ir konur. Þjónustu-
miðstöðin hefur það
hlutverk að finna og
lækna krabbameins-
sjúklinga vegna meins í
brjósti. Ekki kom fram í fyrirlestr-
inum hvort þetta fyrirkomulag hafi
skilað góðum árangri. Slík sérhæfing
á vafalítið vel við í stórum sam-
félögum. Við vitum að leitarstarf
Krabbameinsfélagsins hefur skilað
góðum árangri og brýnt er að halda
því góða starfi áfram. Ekki er skyn-
samlegt að dreifa kröftunum í fá-
mennu samfélagi með því að starf-
rækja margar leitarstöðvar, jafnvel
fyrir hvert líffæri líkamans.
Aðför að Krabba-
meinsfélaginu
Páll Gíslason skrifar um
starfsemi Leitarstöðvarinnar
Páll Gíslason
» Við vitum að leit-arstarf Krabba-
meinsfélagsins hefur
skilað góðum árangri og
brýnt er að halda því
góða starfi áfram.
Höfundur er læknir.