Morgunblaðið - 31.03.2007, Qupperneq 45

aðalhlutverki heyrnarlaus ung stúlka
sem flutti með á táknmáli.
Ljúktu nú upp lífsbókinni
lokaðu ekki sálina inni.
Leyfðu henni í ljóði og myndum
leika ofar hæstu tindum.
Svipta burtu svigahulu
syngja aftur gamla þulu.
Líta bæði ljós og skugga
langa til að bæta og hugga.
Breyta þeim sem böli valda
breyta stríði marga alda.
Breyta þeim sem lýgin lamar
leiða vit og krafta framar.
Gull og metorð gagnast ekki
gangir þú með sálarhlekki.
(Laufey Jakobsdóttir.)
Megi það góða lifa og bæta.
Við vottum okkar dýpstu samúð.
Guð blessi minningu Bergþóru, styrki
og verndi Peter, Öllu Möggu, Birg-
ittu, Jón Tryggva og börnin.
Þorvaldur Ingi Jónsson
og fjölskylda.
Lífsljósið hennar Bergþóru Árna-
dóttur er slokknað, en rauður logi
mun vafalítið loga í minningu hennar
líkt og í kvæði Steins um verkamann-
inn. Ef ég rýni í þann rauða loga birt-
ist mér fyrst ung og sérstök kona með
allstóran gítar í fangi. Hún hefur upp
magnaða raust sína og syngur svo að
eftir er tekið. Staðurinn er Hótel
Borg, stundin er vísnakvöld og lagið
svo nýtt að það er eiginlega að verða
til þarna á sviðinu. Brothætt stund og
táknræn fyrir það sem einkenndi
framkomu vísnasöngkonunnar Berg-
þóru alla tíð. Undir skelinni sem hún
brynjaði sig með fyrir óblíðri veröld-
inni sló viðkvæmt listamannshjarta
sem mátti ekkert aumt sjá og þar ólg-
uðu tilfinningar sem oft gat verið erf-
itt að hemja. Kynni okkar Bergþóru
hófust á vísnakvöldi og leiddu fljótt til
vináttu og samvinnu sem reyndist
báðum gefandi. Ég var leitandi ung-
skáld og um leið innanbúðarmaður í
Bókavörðunni á Skólavörðustíg 20, en
Bergþóra sölukona hágæða stálpotta
og eldhúsáhalda í sérverslun sem var
skáhallt á móti. Í kaffiskonsunnni
bakatil í búðinni var hún með tólf-
strengja gítarinn, kaffikönnuna og
ljóðabækurnar sem hún leitaði fanga
í. Hún hafði sérstakt dálæti á Steini
Steinarr og reyndar mörgum öðrum
skáldum, en þegar þarna var komið
sögu fannst henni tilvalið að láta á það
reyna hvort ekki væri allt eins hægt
að semja lög við órímuð ljóð. Ekki leið
á löngu áður en hún var búin að
galdra fram lög við ljóðin mín og fyrr
en varði vorum við farin að stilla sam-
an strengi. Við höfðum það í flimt-
ingum að hún hefði einfaldlega fundið
sér annan stein að glíma við og að sá
gæti allt eins orðið aðalsteinninn. Sú
glíma var hreint ekki átakalaus og gat
tekið á sig ólíkar myndir. Stundum
var skammt á milli gleði og gráts,
ákafinn svo mikill og kveikiþráðurinn
oft í styttra lagi. Það gat auðveldlega
slest upp á vinskapinn en óðar náðust
þó sættir og áfram var haldið.
Rauður logi minninganna. Fallegur
sumarmorgunn og við að verða of sein
í Stúdíó Glóru í Hraungerðishreppi
þar sem Bergmál var í vinnslu. Berg-
þóra vildi samt koma við í litla garð-
inum við Kotstrandarkirkju og vitja
þar leiðis ömmu sinnar, sagðist vilja
sækja sér kraft þangað svo að allt
gengi betur. Þessi morgunstund lifir í
minningunni og kemur upp í hugann í
hvert sinn sem ég á leið framhjá Kot-
strandarkirkju. Minnisstæðar eru
líka margar stundir í eldhúsinu hjá
Bergþóru og Valda á Skólavörðustíg
26. Þar fitjuðum við upp á Nykuræv-
intýrinu sem við æddum út í án þess
að kunna fótum okkar forráð, en það
ævintýri leiddum við endanlega til
lykta síðastliðið haust með útgáfu
þess í nýjum búningi. Þegar Berg-
þóra fluttist búferlum til Danmerkur
hvarf hún af sjónarsviðinu hér heima,
hóf nýtt líf með breyttum áherslum
og var bjartsýn að vanda. Árin þar lit-
uðust því miður af margs konar mót-
læti og má jafnvel líkja við einhvers
konar sjálfskipaða útlegð. Í bréfi frá
síðustu jólum bað Bergþóra mig að
fara út á gamlárskvöld og hvísla að
götunni, Skólavörðustígnum, að hún
elskaði hana. Mér þótti vænt um að
henni skyldi auðnast að koma í stutta
heimsókn í húsið mitt við Skólavörðu-
stíginn fyrir fáeinum vikum þar sem
hún rifjaði meðal annars upp tilurð
lagsins fallega Sumarið sem aldrei
kom.
Ég kveð Bergþóru Árnadóttur með
trega en í þeirri ljúfu vissu að loginn
rauði lýsi upp minningu hennar. Megi
strengirnir sem hún náði að stilla
hvað best í hörpu sinni hljóma lengi.
Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson.
Þegar ég var 10 ára skrapp ég til
Hveragerðis í helgarheimsókn. Leið-
in lá heim til þeirra Öllu Möggu og
Árna Jónssonar sem kallaður var gít-
ar. Sú sem ég man einna best eftir var
ein dætranna á heimilinu, Bergþóra,
sem var þá 14 ára gömul. Hún spilaði
og söng fyrir mig ýmis lög, bæði eftir
sjálfa sig og aðra. Hás röddin heillaði
og gítarleikurinn var mjög sérstakur.
Svo liðu árin. Við, hópur ungs fólks,
stofnuðum árið 1976 félagið Vísnavini
og héldum m.a. vísnakvöld á Hótel
Borg og síðar í Þjóðleikhúskjallaran-
um. Þar kom Bergþóra og varð mjög
atkvæðamikil. Þá rifjuðust upp gömul
kynni og með okkur þróaðist vinátta.
Bergþóra samdi afburðagóð lög og
gerði sér einkum far um að semja lög
við ljóð Steins Steinars. Frægasta
lagið hennar var við kvæðið Verka-
maður og hver einasti maður í Vísna-
vinum kunni þetta lag. Brátt tókst
samstarf með okkur Bergþóru ásamt
Aðalsteini Ásberg Sigurðssyni ljóð-
skáldi. Við stofnuðum Tríó túkall.
Fljótlega sameinuðumst við þremur
ungum piltum og hljóðmsveitin Hálft
í hvoru varð til. Sú hljómsveit ferðað-
ist víða um landið og m.a. fórum við í
tónleikaferðir til Svíþjóðar og Nor-
egs. Það var árið 1983 í desember sem
við fórum til Noregs. Þar sýndi Berg-
þóra hvað í henni bjó. Hún hreif
marga með gítarleik sínum og söng.
Hún var mjög opinská og átti auðvelt
með að mynda tengsl við fólk. Margir
sem hlustuðu á okkur undruðust
hvernig hún lék á gítarinn, bassa-
strengirnir skiptu þar miklu máli og
stundum raddaði hún sönginn með
þeim. Einhver norskur snillingur
sagði í hrifningu sinni að þetta líktist
helst rússneskum gítarleikurum. Það
var aldrei neitt tiltakanlegt vandamál
að vera með Bergþóru, hún var ein af
okkur strákunum. En sennilega hefur
hún liðið fyrir að vera kona, enda stóð
hún fast á sínu og oft þoldum við peyj-
ar það illa. Þá hvessti rækilega. En
alltaf náðust sættir um síðir. Það var
bráðskemmtilegt hvernig Bergþóra
tók sjálfa sig lítið alvarlega á köflum.
Hún gerði óspart grín að sjálfri sér.
Þegar hljómplatan hennar Bergmál
kom út, þá hófst fyrsta lagið á þessum
erindum:
Ég reyndi að syngja. En rödd mín var
stirð og hás.
Einsog ryðgað járn væri sorfið með ónýtri
þjöl.
Bergþóra var ein þeirra listamanna
sem verða að stunda aðra atvinnu
með list sinni. Eitt sinn sagði hún
okkur frá því að hún hefði unnið í ull-
arþvottastöð í Hveragerði. Hún kom
einu sinni heim með ullarhreinsiefni.
Pabbi hennar ákvað að þvo á sér hár-
ið, tók fyrsta brúsann sem hann fann
og þvoði sér um hárið. Svo kom í ljós
að þetta var ullarþvottarefnið, enda
hárið hans Árna gítars mjúkt á eftir.
Ég var svo heppinn að leika með
Bergþóru inn á nokkrar hljómplötur.
Leiðir skildi að mestu þegar hún flutti
út til Danmerkur 1988. En vináttan
var söm og þegar Bergþóra varð
fimmtug var gefinn út diskurinn Lífs-
bókin, sem er með mörgum hennar
bestu lögum. Þau eru eintóm gull-
korn. Á alþjóðabaráttudegi kvenna,
8. mars sl., kvaddi hún Bergþóra
þennan heim. Með henni hvarf héðan
á braut sérstæður listamaður, sem
var lífskúnstner, og var ávallt hún
sjálf allt til hinstu stundar. Ég votta
móður hennar, börnum og öðrum að-
standendum innilega samúð mína og
þakka fyrir að hafa fengið að fletta
hluta lífsbókarinnar með henni.
Blessuð sé minning Bergþóru Árna-
dóttur.
Gísli Helgason blokkflautuskáld.
Við Bergþóra Árnadóttir vorum
samskipa í Þorlákshöfn í rúman ára-
tug. Þetta var á þeim árum er Þor-
lákshöfn var oft í fréttum vegna
margháttaðrar menningarstarfsemi
og átti Bergþóra oftar en ekki þar
þátt að máli. Hún var að músíkölsk
með afbrigðum, sísyngjandi með gít-
arinn og á þessum árum kom út
fyrsta plata hennar, Eintak, þar sem
finna mátti mörg hennar bestu lög
einsog Verkamanninn við ljóð Steins
Steinarrs og eina baráttusönginn, til-
einkaðan Þorlákshöfn, er ég veit til að
hafi komist á plötu; Þorlákshafnar-
veginn við ljóð Ólafs Ormssonar; en
ásamt mér og Þorsteini Marlessyni
rithöfundi, sem er nýlátinn, stóðum
við að útgáfu Lystræningjans sem
hafði þá aðsetur í Þorlákshöfn. Við
Bergþóra lékum mikið saman hjá
Leikfélagi Þorlákshafnar og oftar en
ekki hjón. Þrjú verk eru mér minn-
isstæðust, öll frumflutt af LÞ. Skírn
eftir Guðmund Steinsson og Venjuleg
fjölskylda og Legunautar eftir Þor-
stein Marelsson; var það síðast-
nefnda sérstaklega skrifað fyrir LÞ
og fékk Bergþóra ýmsu ráðið um
mótun þeirrar persónu er hún lék.
Bergþóra átti ekki langt að sækja
hæfileika sína, enda Árni faðir henn-
ar söngvinn og glúrinn gítarspilari og
það sópaði að móður hennar, Aðal-
björgu Margréti, á sviðinu.
Bergþóra setti svip á Þorlákshöfn
og það var alltaf mikið að gerast er
hún hentist einsog hvítur stormsveip-
ur upp tröppurnar á kennarabú-
staðnum á B-götu 7, þar sem ég bjó
ásamt Margréti Aðalsteinsdóttur, þá-
verandi eiginkonu minni. Daginn eft-
ir brúðkaup okkar kom Bergþóra
stormandi með lítinn gulbröndóttan
kettling og sagði: ,,Hér er brúðkaups-
gjöfin!“ ,,Góð er gjöf þín,"“ svaraði ég,
,,en nú ræður Nóra Natasja Andró-
póva hvort þegin verður.“ Bergþóra
leit á heimilishundinn og sagði: ,,Þú
tekur að þér kettlinginn Nóra mín.“
Ekki þarf að orðlengja það að tíkin
hlýddi, enda mat hún Bergþóru mik-
ils og hafði oft verið í fóstri hjá henni
á H-götunni er mikið lá við hjá kenn-
arahjónunum. Mörgum Þorlákshafn-
arbúum þótti við Bergþóra kynlegir
kvistir enda fórum við okkar fram
hvað sem almenningsáliti leið. Afturá
móti nutum við vináttu þeirra og
hvernig var annað hægt en að þykja
vænt um Bergþóru Árnadóttur.
Hjarta hennar var stórt og við brott-
för hennar af þessari lífstjörnu vil ég
endursenda henni gamla kveðju:
,,Þakka þér fyrir allt og þó sérstak-
lega að vera til.“ Hafi Bergþóra haft
rétt fyrir sér í eilífðarmálunum er
hún jafn mikið til nú sem þá. Móður
hennar og börnunum, Birgittu og
Jóni Tryggva og fjölskyldum þeirra
sendi ég hugheilar kveðjur.
Vernharður Linnet.
Bergþóra Árnadóttir vísnasöng-
kona er fallin frá aðeins 59 ára að
aldri. Hún tókst á við sjúkdóm sinn af
æðruleysi eins og henni einni var lag-
ið og kallaði lungnakrabbameinið sem
hún glímdi við „krabbakló að kitla
lungað“. Milli okkar Bergþóru tókst
einlæg vinátta í tengslum við fé-
lagsmál tónlistarmanna en hún var
ein af stofnendum SATT (Samtök al-
þýðutónskálda og tónlistarmanna) ár-
ið 1979 og síðar FTT (Félag tónskálda
og textahöfunda ) árið 1981, sem varð
til í framhaldi baráttu SATT fyrir
réttindum höfunda svokallaðrar
„léttrar tónlistar“, en tónskáld í þeim
geira voru þá utangarðsmenn í
STEFi. Bergþóra var ósérhlífin og
góður bandamaður, alltaf tilbúin að
leggja sitt af mörkum. Síðar urðu
tengsl okkar nánari þegar hún og
sambýlismaður hennar þá, Þorvaldur
I. Jónsson, gerðust meðeigendur
mínir í Gallery Lækjartorgi 1984, síð-
ar Listamiðstöðin hf. Leiðir okkar
Bergþóru hafa ekki legið oft saman
hin síðari ár en ég hef fylgst með
henni í gegn um vin minn Þorvald
sem var ávallt í góðum tengslum við
hana og börn hennar, Birgittu og Jón.
Í tímaritinu Mannlífi birtist í ágúst
2006 viðtal við Bergþóru undir yfir-
skriftinni „Ég hlakka til að deyja“.
Þar kemur fram að Bergþóra hafnar
aðferðum læknavísindanna í barátt-
unni við krabbameinið en velur þess í
stað óhefðbundna leið; að taka inn há-
karlalýsi og -brjósk sem virðist hafa
náð að stoppa framgang meinsins
þannig að í viðtalinu er hún bjartsýn á
sigur. Bergþóra segist ekki hræðast
dauðann og telur sig hafa fullvissu
fyrir framhaldslífi. Æðruleysi, húmor
og gott hjartalag einstakrar konu,
sem oft hefur átt á brattann að sækja
í lífinu, birtist mér í þessu viðtali.
Þannig er sú Bergþóra sem ég kynnt-
ist; kona með heitar tilfinningar sem
ekkert aumt mátti sjá, greind og vel
að sér, frábær íslenskumanneskja og
góður penni. Ég hlustaði fyrir
skömmu á geislaplötuna Lífsbókina,
sem geymir úrval laga Bergþóru frá
árunum 1977–1987, en gamlir vinir og
velunnarar Bergþóru stóðu að útgáf-
unni í tilefni fimmtugsafmælis hennar
15. febrúar 1998. Bergþóra samdi
gjarnan lög við ljóð þjóðskálda; t.d.
Tómasar Guðmundssonar, Jóhannes-
ar úr Kötlum, Halldórs Kiljans Lax-
ness, en Steinn Steinarr var í sér-
stöku uppáhaldi hjá henni. Ljóð
núlifandi skálda urðu einnig tilefni til
lagasmíða; ljóð Hannesar Pétursson-
ar, Aðalsteins Ásbergs Sigurðssonar
og fleiri. Sjálf leggur hún til 2 ljóð á
nefndri plötu; Hveragerði og Sumarið
sem aldrei kom. Tónlist Bergþóru er
einlæg og tilgerðarlaus, full af mann-
legri hlýju. Ég spái því að þjóðin eigi
eftir að uppgötva betur þann fjársjóð
sem lög Bergþóru eru. Um leið og við
Halldóra vottum fjölskyldu Bergþóru
okkar dýpstu samúð við fráfall henn-
ar vil ég ljúka þessari minningargrein
með vísu sem Bergþóra sendi mér í
afmælisgjöf ásamt hlýjum kveðjum í
tilefni sextugsafmælis míns, en mér
finnst vísan einmitt svo lýsandi fyrir
hennar hlýja hjarta, glettni og fallegu
hugsun.
Þér ég óska alls hins besta,
ekkert megni að veikja lund.
Megi gæfa og gengi festa
greipar um þig hverja stund.
B.Á.
Guð geymi þig kæra vinkona.
Jóhann G. Jóhannsson.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. MARS 2007 45
✝
Móðir okkar og tengdamóðir,
STEFANÍA RANNVEIG BRYNJÓLFSDÓTTIR,
andaðist á dvalarheimilinu Hlíð, Akureyri, miðvikudaginn 28. mars.
Jarðarförin auglýst síðar.
Fyrir hönd aðstandenda,
Stefán Tryggvason, Jarmíla Tryggvason,
Brynjólfur Tryggvason, Lilja Jónsdóttir,
Soffía Tryggvadóttir, Magnús Gíslason.
✝
Frændi okkar,
KOLBEINN ÞORLEIFSSON,
Ljósvallagötu 16,
Reykjavík,
er látinn.
Jarðarförin auglýst síðar.
Systkinabörn.
✝
Elskulegur bróðir okkar, mágur og frændi,
LÁRUS HJÁLMARSSON,
fjölskylduheimilinu Lálandi 23,
Reykjavík,
lést á Landspítalanum við Hringbraut föstudaginn
30. mars.
Útförin verður auglýst síðar.
Björg Hjálmarsdóttir, Reimar Charlesson,
Helgi Hjálmarsson, María Hreinsdóttir,
Vilhjálmur Hjálmarsson, Borghildur Óskarsdóttir
og fjölskyldur.
✝
Ástkær móðir mín, fósturmóðir, tengdamóðir
og amma,
ÁSDÍS METÚSALEMSDÓTTIR
frá Glúmsstöðum,
síðast til heimilis
á Dvalarheimili aldraðra
á Egilsstöðum,
lést á Heilbrigðisstofnun Austurlands, Egilsstöðum,
miðvikudaginn 28. mars.
Útför hennar fer fram frá Valþjófsstaðarkirkju þriðjudaginn 3. apríl kl. 14.00.
Helga Hallbjörg Vigfúsdóttir, Friðrik Ingi Ingólfsson,
Jón Þór Þorvarðarson, Margaret Anne Johnson
og barnabörn.
✝
Elsku maðurinn minn og faðir okkar,
GÍSLI RAFN GUÐMUNDSSON,
Gullsmára 5,
Kópavogi,
lést á gjörgæsludeild Landspítala Fossvogi
laugardaginn 24. mars.
Útför hefur farið fram.
Soffía A. Guðmundsdóttir,
Kristín V. Gísladóttir,
Guðmundur Gíslason.