Morgunblaðið - 25.04.2007, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 25. APRÍL 2007 25
ömu
du, drógu
pp og
st vini í
la.“
fullyrða
sam-
a. „En
lvör-
segja
arnirnar
ð í ljós.
nast vini,
besta vin
sam-
au sáu
egan kost
ærustu
viðkom-
um né
t sé að fá
lega ein-
n í hóp.
örn, sem
eika í
in-
orðnu
að það
egu
vandamálin sem sigri í keppninni
um tíma þeirra,“ segir Arnar um
það hvernig tekið sé á vandanum í
skólum. „Fólk innan skólanna hef-
ur miklar áhyggjur af þessum
krökkum en við vitum ekki al-
mennilega hvað við eigum að gera
og við höfum ekki tíma til að sinna
þeim. Hættan er sú að það verði
einhvers konar náttúrulögmál, að
þessi börn séu ein. […] Við þurf-
um að sinna þessu krökkum miklu
betur. Þau leita ekki sjálf eftir að-
stoð. Frumkvæðið þarf að koma
frá okkur. Það er erfitt að ná til
þeirra en við verðum að gera það.“
Hann kallar eftir víðtækara
samstarfi þeirra sem koma nálægt
málefnum barna, t.d. heilsugæslu,
ÍTR, skóla og þjónustumiðstöðva.
„Með mjög litlum tilkostnaði gæt-
um við gert alveg rosalega mikið
fyrir þennan hóp einmana, vina-
lausra og kvíðinna krakka.“
Æfingaleysi í samskiptum
Þórunn Ó. Óskarsdóttir, for-
stöðumaður Traðar, segir ljóst að
einangruð börn séu einmana í
skólanum þó þau viðurkenni það
ekki. „Þar sem enginn talar við
þau og amast er við þeim ef þau
opna munninn. Eða þau verða fyr-
ir stríðni og aðkasti, andlegu eða
líkamlegu.“
Þórunn segir félagslega ein-
angruð börn „klaufaleg í sam-
skiptum, ekki síst vegna langvar-
andi æfingaleysis og félagsfærni
þeirra verður slök.“
Oft búi þau til flókna röksemda-
færslu til að „réttlæta“ einangr-
unina. Einn lýsti því svo fyrir Þór-
unni: „Ef ég eignast vin, þá verð
ég að fara í partí. Ef ég fer með
honum í partí og hann drekkur, þá
verð ég að drekka líka. Og ef ég
drekk, þá verð ég alkóhólisti. Þess
vegna borgar sig alls ekki að eign-
ast vin því þá verð ég alltaf fullur.“
Þessi börn kvíði því bókstaflega
að þurfa að eiga samskipti við
aðra. „Mjög mörgum þessara
kvíðnu og döpru krakka gengur
illa í skóla af tilfinningalegum
ástæðum.“
Þórunn bendir á að langtíma-
árangur af hópavinnu, líkt og
þeirri sem stunduð er í unglinga-
smiðjunni Tröð, sé oftast mun
meiri en af einstaklingsmeð-
ferðum.
„Sjálfstyrking ber árangur,“
segir Þórunn.
Netið áttunda heimsálfan
Ólöf Ásta Farestveit, uppeldis-
og afbrotafræðingur sem starfar
sem ráðgjafi hjá Barnahúsi, segir
vini skipta unglinga öllu máli og
eigi þau ekki vini skorti þau
ákveðna fótfestu í lífinu.
„Að mynda tengsl við annað fólk
er hluti af þroskaferli. Börn sem
eru ein og einmana draga sig í hlé
frá umhverfinu. Þetta eru börn
sem við gleymum. Þessum hópi
barna hef ég miklar áhyggjur af
þegar kemur að kynferðisofbeldi,
vegna þess að það sést oft ekki á
þeim hvað þau ganga í gegnum.“
Ólöf segir einmana börn ekki
taka þátt í tómstundum innan
skóla eða utan. Þau hafi því oft
meiri tíma en önnur börn og leita
inn í tölvuheiminn. Tölvurnar
verða þeirra vinir. „Félagsleg
samskipti eru allt annars eðlis á
netinu en augliti til auglitis,“ segir
Ólöf. Þar búi börnin til ákveðna
ímynd, séu ekki lengur einangr-
uðu börnin sem þau eru í skól-
anum. „Netið er áttunda heims-
álfan. Þar gilda engin lög og engar
reglur. Þar er hægt að nálgast
allt. Þar er allt opið fyrir börn-
unum. Í þessari heimsálfu eiga
foreldrar erfitt með að vernda
börnin sín fyrir óæskilegum hlut-
um. Við erum komin inn í heims-
álfu þar sem við foreldrar ráðum
engu.“
Á netinu er það tvennt sem
börnin sækja aðallega í: Blogg-
síður og MSN samskipti. Inni á
bloggsíðunum gefa þau upp öll sín
persónulegu númer, m.a. MSN-
netföng. „Þetta er vaxandi vanda-
mál í dag og góð leið fyrir þá sem
eru haldnir barnahneigð,“ segir
Ólöf. „Þeir leita þessar síður uppi.
Við sjáum inni í Barnahúsi vax-
andi hóp af börnum sem hafa orðið
þolendur kynferðisofbeldis í gegn-
um netið.“
Hættulegur heimur
En hvað er til ráða? Ólöf segir
foreldra oft skorta þekkingu á net-
heiminum sem bæta þurfi úr. Þá
segist hún vilja sjá fræðslu um
netið í skólum. „Uppbygging
sjálfsmyndar hjá börnum er
grunnþáttur til að börnum líði vel
og þori að taka erfið skref í lífinu,“
segir Ólöf og er sannfærð um að
betra sé að vinna með börn í hóp-
um þar sem tekið er á einmana-
leikanum og sjálfsmyndin byggð
upp. Hún segir ábyrgðina liggja
hjá öllu samfélaginu. „Netheim-
urinn er hættulegur heimur sem
auðveldar enn frekar aðgang að
börnum og því verður samfélagið
að bregðast við.“
k.“ Ég
ð en þá
em ég
ess að ég
linga og
segja
vona:
feiti?“
em hafði
r, ekkert
rt tiltak-
kki einu
í horni
lega
tekið
ndaði
r frá sinni
ar ekki
einangrun
fstyrkingu
Morgunblaðið/G.Rúnar
lar mestum árangri. Ólöf Ásta Farestveit, ráð-
Náum áttum um einmana börn.
Í HNOTSKURN
»Unglingasmiðjurnar Tröðog Stígur eru félagsleg úr-
ræði á vegum Reykjavík-
urborgar. Þær eru ætlaðar
unglingum á aldrinum 13-18
ára.
» Í báðum smiðjunum ergert ráð fyrir tveimur hóp-
um og eru allt að átta ungling-
ar í hvorum hópi.
»Markmið unglingasmiðj-anna er að gefa ungling-
unum tækifæri til að takast á
við erfiðleika og leita upp-
byggjandi lausna, styðja þá til
jákvæðra, félagslegra sam-
skipta, draga úr einangrun,
styrkja sjálfstraust þeirra og
stuðla að jákvæðri sjálfsmynd.
» Í smiðjunum vinna ung-lingarnir saman í hópum
að ýmsum verkefnum og
áhersla lögð á útivist.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Ólaf Þ. Stephensen
olafur@mbl.is
NORSKUR og danskurherafli, þar á meðal orr-ustuflugvélar, herskipog sérsveitir, mun taka
þátt í heræfingum hér á landi og
fjölga einnig öðrum heimsóknum
sínum hingað, samkvæmt sam-
komulagi Íslands við Noreg annars
vegar og Danmörku hins vegar, en
þessi plögg eru tilbúin til undirrit-
unar og utanríkisráðherrar
ríkjanna munu skrifa undir þau í
Ósló á morgun.
Heræfingarnar, sem gert er ráð
fyrir að fari fram með reglubundn-
um hætti, eru mikilvægasti þáttur
þessara samkomulaga og þjóna
fyrst og fremst þeim tilgangi að
undirstrika að á Íslandi hafi ekki
orðið til neitt tómarúm í öryggis-
málum eftir brottför varnarliðs
Bandaríkjanna síðastliðið haust.
Pólitískar viljayfirlýsingar
Formið á plöggunum, sem und-
irrituð verða í Ósló, er ólíkt. Sam-
komulagið við Norðmenn er meira
að vöxtum en telst þó ekki form-
legur milliríkjasamningur og hefur
heldur ekki lagagildi eins og varn-
arsamningurinn við Bandaríkin
hefur. Íslendingar og Danir munu
hins vegar undirrita stutta yfirlýs-
ingu um öryggis- og varnarsam-
starf, sem helgast af því að þegar er
í gildi samkomulag ríkjanna um
samstarf á sviði landhelgisgæzlu,
leitar og björgunar, fiskveiðieftir-
lits og fleiri þátta.
Bæði plöggin eru því fyrst og
fremst pólitískar viljayfirlýsingar
um samstarf í öryggis- og varnar-
málum, björgunarmálum, almanna-
vörnum og fleiri málum, sem lúta að
ytra og innra öryggi ríkjanna.
Í báðum samkomulögunum er
vísað til stofnsáttmála Atlantshafs-
bandalagsins og aðildar ríkjanna að
bandalaginu. Þar er jafnframt í
undirstrikað að samkomulagið
byggist á sameiginlegum hagsmun-
um á N-Atlantshafssvæðinu, þar
sem ríkin vilja stuðla að öryggi og
stöðugleika. Lýst er yfir vilja til að
þróa samstarfið frekar í samstarfi
við önnur NATO-ríki á svæðinu.
Samstarf á friðartímum
Samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins er í samkomulaginu við
Noreg skýrt kveðið á um að um sé
að ræða tvíhliða samstarf á friðar-
tímum. Með öðrum orðum eru það
áfram Bandaríkin, sem tryggja ör-
yggi og varnir Íslands á stríðs- eða
hættutímum, í samræmi við varn-
arsamninginn sem enn er í gildi.
Ekki hefur komið til tals að Norð-
menn eða Danir hafi hér herlið var-
anlega eða starfræki sjálfir neinar
bækistöðvar hér á landi. Þessi ríki
koma því ekki í stað bandaríska
varnarliðsins og taka ekki að sér
sambærilegt hlutverk.
Í samkomulaginu við Noreg
kemur fram að fjölga eigi heim-
sóknum og æfingum norskra orr-
ustuflugvéla, eftirlitsflugvéla, skipa
og sérsveita hér á landi eða í ís-
lenzkri loft- og landhelgi. Hversu
oft þessar heimsóknir verða kemur
ekki fram samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins. Það verður útfært
í framhaldinu.
Eftirlit, þjálfun, upplýsingar
Í tengslum við flugheræfingar
munu Norðmenn þjálfa sérstaklega
íslenzka starfsmenn við flugum-
ferðarstjórn og -eftirlit, en sér-
á auknu samstarfi í alþjóðlegum að-
gerðum, til dæmis vegna friðar-
gæzlu á vegum NATO.
Síðast en ekki sízt er í yfirlýsingu
Íslands og Danmerkur lögð áherzla
á gagnkvæmar heimsóknir og æf-
ingar skipa, flugvéla og sérsveita,
innan ramma NATO. Rétt eins og í
samkomulaginu við Noreg er ekki
útfært hversu oft þessar æfingar
eða heimsóknir eigi að fara fram.
Það verður væntanlega næsta
skref.
Engin tenging við deilumál
Í norskum fjölmiðlum hafa ýms-
ir, m.a. Jan Pettersen, fyrrverandi
utanríkisráðherra og talsmaður
Hægriflokksins í utanríkismálum,
kallað eftir því að tengja samkomu-
lagið um öryggis- og varnarmál við
deilumál Íslands og Noregs á sviði
fiskveiða og auðlindanýtingar.
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins eru engar slíkar tengingar
nefndar í samkomulaginu við Nor-
eg og ekki heldur yfirlýsingunni um
samstarf við Dani.
Ríkisstjórnin fjallaði um sam-
komulögin á fundi sínum í gær-
morgun. Að þeim fundi loknum var
málið kynnt fyrir utanríkismála-
nefnd Alþingis. Samkvæmt heim-
ildum Morgunblaðsins var Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstri grænna, eini nefndarmað-
urinn sem lýsti efasemdum.
hæfða flugumferðarstjórn þarf við
heræfingar. Bandaríkin sáu um
hana eins og annað við heræfingar
hér á landi áður fyrr, en nú færast
þessi verkefni í hendur Íslendinga.
Starfsmenn greiningardeildar
þeirrar, sem heyrir undir utanrík-
isráðuneytið og mun hafa það verk-
efni að halda utan um og greina
hernaðarlegar upplýsingar, sem
berast frá nágrannaríkjunum, hafa
fengið þjálfun í Noregi og gert er
ráð fyrir að svo verði áfram.
Ríkin vilja jafnframt auka sam-
starf á sviði landhelgisgæzlu og
varðandi eftirlit herskipa og flug-
véla á hafsvæðinu umhverfis Ís-
land. Þar mun vera horft til þess að
ná fram samlegðaráhrifum, sem
auðvelda báðum ríkjum að fylgjast
t.d. með skipaumferð um hafsvæðið
á milli Íslands og Noregs.
Gert er ráð fyrir að sú umferð
fari vaxandi, meðal annars vegna
stóraukinnar olíu- og gasvinnslu í
Barentshafi. Áhugi á að tryggja ör-
yggi þeirra flutninga er megin-
ástæða þess að Norðmenn eru
reiðubúnir til jafnvíðtæks sam-
starfs við Ísland og raun ber vitni.
Ísland og Noregur ætla að efla
tengsl á milli löggæzluyfirvalda.
Ennfremur er gert ráð fyrir auknu
samstarfi um leit og björgun og al-
mannavarnir. Þar á meðal eru
skipti á upplýsingum um skipaferð-
ir og hugsanleg sameiginleg kaup á
björgunarþyrlum.
Aukið samstarf í friðargæzlu
Yfirlýsingunni, sem Ísland og
Danmörk munu undirrita, svipar
efnislega að flestu leyti til sam-
komulagsins við Noreg.
Lögð er áherzla á að ná fram
samlegðaráhrifum, báðum til hags-
bóta, með því að efla samstarf um
öryggis- og varnarmál og almanna-
varnir. Gert er ráð fyrir skiptum á
trúnaðarupplýsingum. Danir munu
þjálfa íslenzka starfsmenn, til dæm-
is frá landhelgisgæzlu eða lögreglu.
Í samkomulaginu er, samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins,
ákvæði um að skoða eigi möguleika
Flugvélar, herskip
og sérsveitir
Ljósmynd: Fjölmiðlamiðstöð norska hersins
Tíðir gestir Gera má ráð fyrir að norskar F-15-orrustuflugvélar og P3
Orion-eftirlitsvélar sjáist oft á Keflavíkurflugvelli næstu ár.
Norskur og
danskur herafli
mun taka þátt í
æfingum á Íslandi
„Þetta snýst fyrst og fremst um öryggismál á frið-
artímum,“ segir Valgerður Sverrisdóttir utanrík-
isráðherra um samningana við Noreg og Danmörku.
„Með þessu skrefi hafa þjóðirnar staðfest sameig-
inlega hagsmuni og framtíðarsýn í N-Atlantshafi.“
Valgerður segir af og frá að um verði að ræða
norska eða danska hersetu á Íslandi. „Það er fyrst og
fremst verið að formfesta ákveðið samstarf sem hefur
að talsverðu leyti verið fyrir hendi. Það má halda því
fram að við hefðum átt að vera búin að vinna þessa
vinnu fyrr.“
Ekki herseta
Valgerður
Sverrisdóttir
Í HNOTSKURN
»Samkomulögin við Noregog Danmörku eru fyrstu
tvíhliða samningar um varn-
armál sem Ísland gerir við
önnur ríki en Bandaríkin.
»Viðræður fara einnigfram við Bretland og
Kanada og eru fundir áform-
aðir á næstunni.
»Vonazt er til að nánarasamstarf takist með öll-
um ríkjunum um öryggi og
eftirlit á Norður-Atlantshafi.