Morgunblaðið - 03.08.2007, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 3. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
GJARNAN er talað um að hátt
áfengisverð og hár áfengisaldur sé
liður í forvörnum. Að hluta til má
taka undir þessi sjónarmið og þá
sérstaklega þau síðarnefndu. Því
er ekki að neita að mörg haldbær
rök eru fyrir því að lækka ald-
urinn niður í 18 ár. Þeir sem
styðja það nefna
réttilega að á 18 ára
afmælisdaginn fær
einstaklingurinn
hvort sem er stóra
réttindaávísun frá
samfélaginu. Hann
verður sjálfráða, get-
ur flutt að heiman,
fær kosningarétt og
má ganga í hjóna-
band.
Frekari rök þessa
hóps eru þau að þrátt
fyrir 20 ára aldurs-
takmarkið eiga ung-
lingar ekki erfitt með
að útvega sér áfengi
ætli þeir sér það á
annað borð. Það
muni því litlu breyta
þótt aldurinn verði
færður niður. Þeir
sem hins vegar eru
andsnúnir lækkun
áfengisaldurs full-
yrða að þessi hái ald-
ur sé liður í for-
vörnum og virki sem
aðhald á áfeng-
isdrykkju ungs fólks.
Á hvorn veginn sem menn kjósa
að líta á málið má telja ljóst að
mikils ósamræmis gætir milli lög-
gjafarinnar og raunveruleikans.
Ósamræmið liggur ekki hvað síst í
viðhorfum okkar sjálfra. Á sama
tíma og löggjafinn kveður á um að
þeir sem eru yngri en 20 ára megi
ekki kaupa sér áfengi er börnum
allt niður í 12-13 ára leyft að fara
á útisamkomur án eftirlits for-
eldra þar sem fjölmörg þeirra
neyta áfengis og sum auk þess
annarra vímugjafa. Þessi stað-
reynd nær hámarki sínu einmitt
nú á þeirri helgi sem er í vænd-
um, þ.e. verslunarmannahelginni.
Þau börn sem fara á útihátíðir
hafa fengið fararleyfi frá for-
eldrum sínum og mótshaldarar
hafa hingað til boðið eftirlitslaus
börn allt niður í 12 ára velkomin
inn á svæðin. Margir af þessum
foreldrum vita að börnin þeirra
muni bragða áfengi. Aðrir treysta
börnum sínum til að gera það ekki
og ákveða að treysta á að að-
stæður verði þeim vinsamlegar og
engin neikvæð áreiti nái að skaða
þau á meðan á samkomunni stend-
ur. Nú þegar eiturlyf af ýmsu tagi
hafa bæst við vímugjafaflóruna
aukast líkurnar á ofbeldi. Fórn-
arlömbin eru sjaldnast ákveðin
fyrirfram og er því sérhver ein-
staklingur í ákveðinni hættu.
Enn annar hópur unglinga
hafnar boði foreldra sinna um að
fjölskyldan fari saman í útilegu
um verslunarmannahelgi. Þeir
krefjast þess að fara með jafn-
öldrum sínum sem einnig fara eft-
irlitslausir. Ástæðan fyrir því að
sumir unglingar fá vilja sínum
framgengt er jafnvel sú að for-
eldrum þeirra stendur ógn af við-
brögðum þeirra við
banninu og velja því
að gefa eftir.
Á hvorum end-
anum skal byrja?
Eins og sakir
standa lítur út fyrir
að óráðlegt sé að
lækka áfengisald-
urinn. Nær væri að
taka á hinum end-
anum og finna hvar
rót unglingadrykkj-
unnar liggur. Ekki er
um eina lausn að
ræða heldur margar,
sumar með lang-
tímaáhrif en aðrar
með viðbrögðum hér
og nú. Lang-
tímamarkmið er að
verða sér meðvitandi
um að öflugustu for-
varnirnar eru þær
sem byrja snemma og
eru foreldrar í lyk-
ilhlutverki. Markmiðið
á að vera að forvarnir
verði eðlilegur þáttur
í daglegu lífi en ekki
eitthvert átak þegar barnið kemst
á unglingsárin. Ef barn er ekki al-
ið upp við aga, festu, tilheyrandi
umhyggju og góðar fyrirmyndir
er ekki við því að búast að það
hlíti fyrirmælum þegar unglings-
árum er náð. Ef byrjað er að
setja mörk á unglingsárunum er
því miður oft á brattann að sækja.
Það sem hægt er að gera strax
er að setja 18 ára aldurstakmark
á skipulagðar útisamkomur. Yngri
einstaklingar fái eingöngu aðgang
séu þeir í fylgd með fullorðnum
sem staðfesta ábyrgð. Sama að-
gerð gæti gagnast á almennum
tjaldsvæðum. Ástæðan fyrir því
að þetta hefur ekki verið gert eru
m.a. eilífar vangaveltur um hvar
börnin eigi þá að safnast saman.
Skortur á viðeigandi samastað þar
sem börn undir sjálfræðisaldri
geta hist á ekki að vera hvati til
að hleypa þeim á útihátíð um
verslunarmannahelgi. Reglur um
aldurstakmark auðvelda samskipti
milli foreldra og barna. Í kjölfarið
má vænta viðhorfsbreytingar og
foreldrar finna sig öruggari við að
setja börnunum mörk.
Hverjir eru ábyrgir?
Mótshaldarar hljóta að vera
ábyrgir fyrir því sem gerist á
útihátíð sem þeir boða til. For-
eldrar sem veita barni sínu far-
arleyfi án eftirlits bera ábyrgð á
því. Sjálfboðaliðar og grasrót-
arsamtök eru ekki ábyrgðaraðilar.
Fjöldi þeirra á staðnum getur
aldrei tryggt að fullu að ofbeldi
eigi sér ekki stað.
Af þeim útihátíðum sem aug-
lýstar hafa verið leggur rúmlega
helmingur mótshaldara áherslu á
að um fjölskylduhátið sé að ræða.
Nokkrar höfða sérstaklega til
ákveðinnar afþreyingar, s.s. golf-
móts. Af þessu að dæma má ætla
að teikn séu á lofti um breytingar.
Tónninn í umsjónarmönnum tjald-
svæða virðist einnig vera að
breytast. Þeir hafa heldur ekki
farið varhluta af ofbeldi ungra
ölvaðra gesta í sumar.
Áfengisverð,
áfengisaldur
og útisamkomur
Kolbrún Baldursdóttir skrifar
um unga fólkið og versl-
unarmannahelgina
Kolbrún Baldursdóttir
» Á hvorn veg-inn sem
menn kjósa að
líta á málið má
telja ljóst að
mikils ósam-
ræmis gætir
milli löggjaf-
arinnar og raun-
veruleikans.
Höfundur er sálfræðingur.
NOKKURT fjaðrafok hefur staðið
undanfarnar vikur um sölu lyfja á
Netinu. Íslenskur læknir, búsettur í
Svíþjóð, hefur boðið lyf þaðan gegn
lyfseðlum íslenskra lækna – sum fyr-
ir brot af því verði sem sjúklingar
greiða í lyfjaverslunum á Íslandi.
Fljótt á litið er hér um vandaða og
ábyrga þjónustu að
ræða. Læknirinn býður
lyf keypt hjá við-
urkenndum söluaðila.
Hann les lyfseðla og lyf
saman til að koma í veg
fyrir misskilning og
tungumálavanda. Þá út-
vegar hann ekki róandi
lyf og svefnlyf, sterk
verkjalyf og lyf sem eru
viðkvæm fyrir flutningi.
Á vefsíðu sinni – minlyf-
.net – sýnir hann dæmi
um mismunandi verð
sem m.a. ræðst af því
hversu mikinn hlut af verði hvers lyfs
Tryggingastofnun ríkisins greiðir. Á
síðunni nefnir læknirinn verð nokk-
urra lyfja og tekur saman dæmi um
„blandaðan pakka“ sem hann getur
boðið á hálfvirði miðað við verð á Ís-
landi.
Það munar um minna
Það vita allir að sjúklingar og aldr-
aðir eru í flestum tilfellum ekki ríkir
og þeim sem treysta á elli- og örorku-
lífeyri er naumt skammtað. Af-
greiðslufólk í lyfjaverslunum segir
mér dæmi af fólki sem framvísar lyf-
seðli en verður svo að snúa frá þegar
verðið kemur í ljós. Slíkt er sorglegt
og má segja að þar hafi botninum
verið náð í einu ríkasta velferðarþjóð-
félagi veraldar. Lyf á hálfvirði eru því
himnasending fyrir flesta.
Bannað
Nú hafa yfirvöld á Íslandi hins-
vegar fundið lög sem banna lyfjasölu
á Netinu og farið fram á að hinn ís-
lenski læknir leggi þessa starfsemi
niður og loki síðu sinni. Í stað þess að
gera snögga athugun á starfsemi
minlyf.net, setja um hana ramma og
leyfa síðan, er einfaldlega sagt NEI.
Áfram skal greiða tvöfalt verð fyrir
lyf á Íslandi.
Á sama tíma (Mbl. 19.7. 2007) ber-
ast þær fréttir að Landspítali – há-
skólasjúkrahús eigi í viðvarandi van-
skilum við lyfja- og
hjúkrunarfyrirtæki og skuldi þeim
nú um 700 milljónir
króna. Það skyldu þó
ekki fleiri en einstakir
sjúklingar vera að
kaupa of dýr lyf?
Norrænt samstarf
Fyrir rúmu ári skrif-
aði undirritaður grein
um „samnorræn lyfja-
kaup“. Greinin nefndist
„Lyfjaverð – einkavæð-
ing“ og var Morg-
unblaðið svo vinsam-
legt að birta hana 21.5.
2006. Greinina má einn-
ig finna í greinasafni á vefsíðunni –
landsmenn.is . Í þessari grein er rifj-
uð upp athyglisverð saga og starf-
semi Lyfjaverzlunar ríkisins. Lyfja-
verslunin var í eigu þjóðarinnar í tæp
50 ár. Hún flutti inn lyf og framleiddi
bæði töflulyf og stungulyf og seldi
sjúkrahúsum og öðrum heilbrigð-
isstofnunum – á kostnaðarverði. Skv.
lögum og reglum var hún til þjónustu
við þjóðina og leyfðist ekki að hagn-
ast á starfseminni. Illu heilli var
Lyfjaverzlun ríkisins lögð niður eftir
1990.
Undirritaður leggur til í nefndri
grein að öll Norðurlöndin taki nú
höndum saman og framleiði lyf, eða
geri sameiginleg magninnkaup, til að
ná hagstæðasta verði. Lyfin verði
með merkingum á öllum Norður-
landamálunum þannig að flutningur
birgða milli landanna sé öruggur og
einfaldur hvenær sem aðstæður gera
slíkt æskilegt t.d. ef upp kemur far-
aldur í einhverju landanna eða þurrð
verður á einstökum lyfjum.
Hvorki sjúklingar né heilbrigðisyf-
irvöld mega vera háð „einokun“ og
ofurvaldi einstakra lyfjaframleið-
enda.
Nýr heilbrigðisráðherra
Um leið og Guðlaugi Þór Þórð-
arsyni er óskað til hamingju með
traust kjósenda í nýafstöðnum kosn-
ingum og ábyrgðarmikinn ráðherra-
dóm vill undirritaður hvetja hinn
unga ráðherra til dáða á sviði lyfja-
innkaupa. Þörfin er brýn og það er
löngu tímabært að samstarf Norð-
urlanda snúist um fleira en heim-
sóknir, veislur og bókmenntaverð-
laun.
Það þarf kjark og frumkvæði til að
fara ótroðnar slóðir en aðeins þannig
verða framfarir. Kjark sem þjóðin
treystir að ráðamenn hafi.
„Lyfjasamstarf“ er eitt af mörgu
sem þjónað gæti hagsmunum allra
Norðurlandabúa og orðið áþreifanleg
framför.
Að lokum
Við Íslendingar berum okkur
stundum saman við nágrannaþjóðir
okkar og kjör þeirra. Það er reyndar
ekki alltaf auðvelt, en eitt dæmi skal
nefnt: Í Bretlandi fá allir sem orðnir
eru sextugir ókeypis lyf. Hvað sem
heimilislæknirinn skrifar á lyfseðilinn
er afhent án þess að nokkur greiðsla
komi fyrir. Sama gildir um lyf handa
þeim sem yngri eru og haldnir
ákveðnum alvarlegum sjúkdómum.
Þann dag verður fagnað er sjúk-
lingar á Íslandi geta kvíðalaust lagt
inn lyfseðil án þess að óttast að fara
lyfjalausir heim.
Ódýr lyf
Baldur Ágústsson skrifar um
lyfjaverð og lyfjainnflutning » Lyfjasamstarf ereitt af mörgu sem
þjónað gæti hags-
munum allra Norð-
urlandabúa og orðið
áþreifanleg framför.
Baldur Ágústsson
Höf. er fv. forstjóri og frambjóðandi
í forsetakosningum 2004.
baldur@landsmenn.is
ÉG hélt í barnaskap mínum að sig-
ur Samfylkingarinnar í sveitarstjórn-
arkosningunum í Hafnarfirði í fyrra
myndi hnekkja því of-
urvaldi sem verktakar
og aðrir peningamenn
höfðu náð á skipulags-
málum bæjarins. En
því miður kom annað í
ljós.
Á Norðurbakkanum
er risin byggð stein-
geldra íbúðablokka
sem setur austur-
evrópskan svip á bæinn
og öskrar á gömlu
byggðina, sem myndar
einhverja fegurstu
heild gamalla íbúðar-
húsa á landinu.
Í miðbænum þar sem hefur þegar
orðið hörmulegt skipulagsslys með
verslanamiðstöðvarkumbaldanum
Firðinum er annað sýnu verra í upp-
siglingu. Þar sem áður voru Hafn-
arfjarðarbíó og Kaupfélagið á að rísa
mikil níu hæða bygging með tveimur
„turnum“, sem áttu að vera enn
hærri en hafa þó fengist lækkaðir
nokkuð. Samt verður þessi óskapnað-
ur það hár að Strandgatan verður lík-
ust gljúfri þar sem sólar nýtur ekki
nema um miðjan dag um hásumar.
Og það sem verra er: Þar verður
svipvindasamt, jafnvel svo að fólki
getur stafað hætta af.
Ellert Gissurarson heitir maður,
sem hefur nýverið reist sér dáfallegt
hús við Austurgötu, næstu götu við
Strandgötu, norðaustan við fyrirhug-
aðan óskapnað. Hann tók sér fyrir
hendur að afla gagna um fyrirhug-
aðar framkvæmdir en var neitað í
fyrstu um niðurstöður rannsókna og
kannana. En hann gaf sig ekki og
hefur meðal annars
komist yfir niðurstöðu
rannsóknar Hanza ehf.
á vindafari við Strand-
götu.
Þar segir meðal ann-
ars: „Áhrif turnbygg-
inga á vindafar í næsta
nágrenni þeirra eru
mikil. Stór hluti þess
vindprófíls sem lendir á
turnunum skrúfast nið-
ur og fer fyrir hornin á
auknum hraða og
myndar hvirfla og
strengi sem valdið geta
óþægindum eða í versta falli hættu
fyrir þá sem leið eiga hjá eða eiga er-
indi í næsta nágrenni. Einkum er
þetta áberandi í Strandgötunni og
norðan við Fjörð en áhrifanna gætir
jafnvel inn á Thorsplanið.“
Þrátt fyrir þetta hyggst meirihluti
Samfylkingarinnar í bæjarstjórn
leyfa að þessum framkvæmdum
verði haldið áfram en hefur þó lengt
frest íbúanna til að segja álit sitt til
22. ágúst. Ég hvet Hafnfirðinga til að
mótmæla þessum bygging-
aráformum, mótmæla því að lífsgæði
okkar verði skert til þess að verktak-
ar hafi að eigin dómi viðunandi arð af
byggingarlóðum sínum. Þegar
miðbæir eru skipulagðir er fráleitt að
það sé gert einvörðungu með hag
húsbyggjenda í huga. Þar vega hags-
munir íbúa þungt, ef til vill þyngst,
hvað sem eignarrétti peningamanna
á byggingalóðum líður.
Það er sárt til þess að vita að Sam-
fylkingin i Hafnarfirði, arftaki Al-
þýðuflokksins, sem byggði þennan
bæ upp mest í þágu alþýðufólks, skuli
nú láta peningamenn valta yfir hann.
Er ekki nóg að þeir hafa þurrkað út
flestar minjar um mestu uppgangs-
tíma Hafnarfjarðar, byggingar Bæj-
arútgerðarinnar, til þess að þar yrðu
reistir þessir líka kumbaldarnir, þótt
þeir fái ekki líka að rústa því litla sem
eftir er af miðbænum?
Vitanlega hefði í upphafi átt að
skipuleggja miðbæinn í heild sinni og
gæta við það verk fullrar virðingar
fyrir þessum gamla bæ og fá til þess
verks hæfustu arkitekta og skipu-
lagsfræðinga. Þannig hefði mátt
koma í veg fyrir það skelfilega krað-
ak og þann stílhrærigraut sem hann
er nú. Við Hafnfirðingar höfum feng-
ið nóg af skipulagsslysum og viljum
eignast manneskjulegan og fallegan
miðbæ, ekki miðbæ sem er lagaður
að gróðaþörf peningaháaðals lands-
ins. Forðum bænum úr greipum
þessa aðals.
Bjargið Hafnarfirði
frá peningaháaðlinum
Þorgrímur Gestsson skrifar
um skipulagsmál í miðbæ
Hafnarfjarðar
» Það er sárt til þessað vita að Samfylk-
ingin í Hafnarfirði skuli
láta peningamenn valta
yfir bæinn.
Þorgrímur Gestsson
Höfundur er blaðamaður
og rithöfundur.