Morgunblaðið - 31.08.2007, Síða 4

4 FÖSTUDAGUR 31. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Atla Vigfússon
Þetta eru stór tíðindi í forn-leifarannsóknum sumars-ins,“ segir Adolf Frið-riksson, forstöðumaður
Fornleifastofnunar Íslands, þegar
bátkuml fannst í gær á eyðibýlinu
Litlu-Núpum í Aðaldal. Um tvíkuml
er að ræða því tveir fornmenn hafa
verið heygðir í bátnum og fundust
hauskúpur þeirra beggja auk lær-
leggja og annarra smærri beina.
Bátkuml hefur ekki fundist á Íslandi
í 43 ár og þetta er einungis sjötta
bátkumlið sem finnst í landinu.
Báturinn mun hafa verið 7 metrar
á lengd og 1,8 metrar á breidd.
Fundurinn er einnig merkilegur
vegna þess að þetta er töluvert langt
inni í landi og því mörgum spurn-
ingum enn ósvarað um bátinn.
Rústir eyðibýlisins Litlu-Núpa
eru fyrir margra hluta sakir athygl-
isverðar, en þær eru umluktar
tveimur miklum garðlögum og túnin
sem garðarnir afmarka eru óvenju
stór. Innan túngirðingar er að finna
fjölmargar tóftir og samkvæmt forn-
leifaskráningu sem gerð var sumarið
2003 afmarkar ytri túngarðurinn allt
að 24 ha. svæði. Þar eru a.m.k. 13
tóftir og þrjú stór gerði, en öll þessi
mannvirki eru fornleg og sigin að
undanskildum beitarhúsunum sem
eru mun yngri.
Árið 1915 fannst kuml á Litlu-
Núpum og rannsakaði þáverandi
þjóðminjavörður, Matthías Þórð-
arson, kumlið, sem leiddi í ljós að
þar hefði verið heygð fullorðin kona
með höfuð til norðurs auk þess sem
uppblásin bein úr tveimur hrossum
fundust þar skammt frá.
Adolf Friðriksson fornleifafræð-
ingur kom á Litlu-Núpa árið 2004 og
tókst að staðsetja kumlið frá 1915 og
frekari athuganir leiddu í ljós tvö
önnur kuml fast við götuslóða sem
liggja út úr túninu. Staðsetningin
kemur heim og saman við rann-
sóknir sem gerðar hafa verið sem
hafa sýnt að algengast hefur verið að
fólk hefur verið heygt við reiðleiðir,
ýmist í túnjaðri eða í jaðri land-
areigna. Því má leiða að því líkur að
bæði vallargarður og götuslóðar hafi
þá þegar verið fyrir hendi þegar
kumlin voru sett niður og það bendir
til þess að á Litlu-Núpum sé að finna
búsetuleifar frá fyrstu öldum byggð-
ar.
Sumarið 2006 stjórnaði Howell M.
Roberts rannsóknum á Litlu-
Núpum og gerðir voru tveir könn-
unarskurðir inn í tvær aflangar tóft-
ir í norðurhluta minjasvæðisins og
einnig í rétthyrnda tóft sem tengdist
öðrum túngarðinum. Svo virtist sem
veggir bygginganna hefðu fallið
undan halla landsins en ekki fundust
gólflög sem gjarnan gefa upplýs-
ingar um mannvist. Líklegt er því að
um rústir gripahúsa sé að ræða og
voru þau bæði reist eftir 950 og kom-
in úr notkun löngu fyrir 1477 og er
það samkvæmt gjóskulagagrein-
ingu. Í þriðju tóftinni sem liggur
samsíða túngarðinum kom í ljós vel
varðveittur eins metra þykkur torf-
veggur sem virtist hafa verið lag-
færður þrisvar sinnum. Í tóftinni var
að finna mjúkt gólflag við útveggina
og einnig var þar að finna nokkuð
stórar djúpar stoðarholur sem gefa
til kynna að byggt hafi verið yfir
með viði. Þó er notkun bygging-
arinnar ekki ljós.
Það er Howell M. Roberts sem
einnig hefur stjórnað rannsókn-
unum á Litlu-Núpum nú og segir
hann þetta vera mjög athyglisverð-
an fund fyrir fornleifarannsóknir í
landinu.
Bátkuml finnst við fornleifauppgröft á eyðibýlinu Litlu-Núpum í Aðaldal
Fornmenn
voru heygðir
í bátnum
Morgunblaðið/Atli Vigfússon
Grafa Guðrún Alda Gísladóttir og Freyja Sadarangani fornleifafræðingar
að störfum. Hauskúpan af öðrum fornmanninum sést vel á miðri mynd.
Í HNOTSKURN
»Litlu-Núpar eru eyðibýli ílandi Laxamýrar, vestan í
Hvammsheiði, austan Laxár,
gegnt Aðaldalsflugvelli.
»Sagt er að býlið hafi farið íeyði fyrr á öldum vegna
reimleika.
»Búsetuminjar sýna að mik-il umsvif hafi verið á jörð-
inni og sumir telja að þar hafi
verið stunduð kornrækt til
forna.
PHIL Woolas, umhverfisráðherra
Bretlands, fagnar mjög ákvörðun
Einars K. Guðfinnssonar landbúnað-
ar- og sjávarútvegsráðherra frá 24.
ágúst síðastliðnum, um að úthluta
ekki nýjum hvalveiðikvótum fyrir
næsta ár. Hann segir ákvörðunina
bæði djarfa og viturlega og vonar
,,að þetta jákvæða skref gefi til
kynna endalok hvalveiða í atvinnu-
skyni, sem og í öðrum tilgangi.“
Woolas segir Ísland einn helsta
áfangastað hvalaskoðenda. ,,Þær
þúsundir ferðamanna sem heim-
sækja landið frá öllum heimshornum
til að upplifa þessar mikilfenglegu
skepnur verða himinlifandi vegna
ákvörðunarinnar,“ segir hann og
kveður íslenskan hvalaskoðunariðn-
að nú, ásamt góðu orðspori Íslend-
inga í verndun og nýtingu auðlinda
sjávar, geta haldið áfram að vaxa án
þeirrar smánar sem fylgi hvalveiðum
í atvinnuskyni.
Bretar voru í broddi fylkingar
þegar margar þjóðir mótmæltu
ákvörðun Íslendinga um að hefja at-
vinnuveiðarnar á ný síðasta haust.
Ben Bradshaw, sjávarútvegsráð-
herra Bretlands, sagðist á þeim
tímapunkti ekkert botna í Íslending-
um og umhverfisráðherra Ástralíu,
Ian Campbell, sagði ákvörðunina
harmsefni um allan heim.
Phil Woolas fagnar
ákvörðun Einars K.
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
„Í FYRSTA lagi teljum við frekar
vafasamt að núverandi fyrirkomulag
standist lög, þ.e. að Orkuveitan starfi
á samkeppnismarkaði með ábyrgð
sveitarfélaganna,“ segir Guðmundur
Þóroddsson, forstjóri Orkuveitu
Reykjavíkur, um ástæður þess að
stjórn fyrirtækisins fjallar nú um til-
lögu til hlutafélagavæðingar. „Sú
skoðun ESA, Eftirlitsstofnunar
EFTA, að þetta fyrirkomulag sé
óheimilt hefur þegar komið fram, án
þess að hún hafi þegar úrskurðað um
það, en við viljum sem sagt frekar
bregðast við og fara í breytinguna
áður en við sitjum uppi með úr-
skurð,“ segir Guðmundur.
Aðra ástæðu hlutafélagavæðingar
segir hann vera sveigjanleika og
hraða í ákvarðanatöku hjá hluta-
félögum í samanburði við sameign-
arfélög. „Við teljum að Orkuveita
Reykjavíkur eigi að hafa sömu
möguleika á samkeppnismarkaði og
önnur orkufyrirtæki í landinu, þ.e.
Hitaveita Suðurnesja, Rarik,
Orkubú Vestfjarða og Norðurorka,
sem öll eru hlutafélög. Þau eru mun
sveigjanlegri og fljótari í ákvarðana-
töku heldur en við sem þurfum að
fara með okkar ákvarðanir fyrir alla
okkar eigendur, sem hver og einn
hefur í raun neitunarvald í okkar
málum. Það er mun skilvirkara ferli
að eigendur komi bara að málum í
gegnum stjórn og hluthafafundi en
ekki að einstökum málum.“
Stórmál sem þarfnast umræðu
Dagur B. Eggertsson og Svandís
Svavarsdóttir, fulltrúar Samfylking-
ar og Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs í minnihluta borg-
arstjórnar, gagnrýna skort á um-
ræðu um málið og að þau hafi engin
fundargögn fengið um stjórnarfund
Orkuveitunnar sem fram fór í gær.
Þá segja fulltrúarnir breytinguna
rökstudda með því að krafta einka-
framtaksins þurfi að leysa úr læð-
ingi. Erfitt sé því að skilja atburða-
rásina öðruvísi en sem upptakt að
einkavæðingarferli.
Þetta segja þeir stórmál sem
þarfnist víðtækrar samfélagslegrar
umræðu og þeir muni óska eftir að
rekstrarform Orkuveitunnar verði
sett á dagskrá borgarstjórnarfundar
á þriðjudag.
Afgreiðslu tillögunnar frestað
Frestað var að afgreiða tillöguna
þar til á næsta stjórnarfundi, sem
boðað hefur verið til á mánudag, en
Guðmundur Þóroddsson segir það
ekki í síðasta skipti sem breytingin
verði rædd. Breytinguna þurfi að
taka fyrir hjá öllum eigendum, sem
hafi neitunarvald í málum fyrirtæk-
isins. Málið muni því koma til kasta
Dags og Svandísar að minnsta kosti
þrisvar sinnum í kjölfarið, í borgar-
stjórn, borgarráði og á eigendafundi
Orkuveitunnar.
„Í mínum huga hefur þetta ekkert
með einkavæðingu að gera,“ segir
Guðmundur, rekstrarform Orkuveit-
unnar sé nú þegar einkaréttarlegs
eðlis og breytingin sé í raun smá-
vægileg. „Þú getur í rauninni alveg
eins einkavætt sameignarfyrirtæki
eins og hlutafélag og þú getur hæg-
lega tekið það í einu skrefi,“ segir
Guðmundur.
Stjórnendur OR vilja
hlutafélagavæðingu
„Upptaktur að einkavæðingarferli,“ segir minnihlutinn
Morgunblaðið/ÞÖK
Sameign Orkuveita Reykjavíkur tók til starfa árið 2002 og er sameignar-
félag í eigu Reykjavíkurborgar, Akraneskaupstaðar og Borgarbyggðar.
BJÖRG Thor-
arensen, prófess-
or í stjórnskipun-
arrétti, var í gær
kjörin forseti
lagadeildar Há-
skóla Íslands,
fyrst kvenna.
Björg tekur við af
dr. Páli Sveini
Hreinssyni, sem
skipaður var hæstaréttardómari fyrr
í vikunni. Viðar Már Matthíasson,
sem gegndi starfi varaforseta, gaf
ekki kost á sér í það embætti á nýjan
leik og var Róbert Ragnar Spanó
kjörinn í hans stað. „Ég tek við starf-
inu full bjartsýni fyrir hönd laga-
deildar háskólans og stefni að því að
hún skari áfram fram úr á sínu sviði.
Aðstæður hennar hafa verið bættar
nokkuð með auknum fjárveitingum.
Þetta er því á réttri leið en engu að
síður þurfum við halda áfram að
berjast fyrir því að fá verulega aukn-
ar fjárveitingar með það fyrir augum
að auka enn gæði í kennslu og rann-
sóknum, eins og við stefnum að, og
halda forskotinu,“ segir Björg.
Hún kveðst munu leggja ríka
áherslu á að bæta þjónustu við nem-
endur deildarinnar, enda hafi hún
verið það helsta sem sett var út á í út-
tekt Ríkisendurskoðunar á kennslu í
háskólum landsins. Það skýrist ekki
síst af því að lagadeild hefur hlut-
fallslega langfæsta kennara í föstum
stöðum miðað við nemendafjölda.
„Nú stendur fyrir dyrum endurskoð-
un á stjórnskipulagi háskólans og ég
legg mikla áherslu á að marka laga-
deildinni mjög sterkan sess inni í því
kerfi og trúi því að það gefi henni
svigrúm til þess að eflast ef rétt er
haldið á málum.“
Fyrsti kven-
forsetinn
Björg Thorarensen
SKIPULAGSSTOFNUN féllst ekki á tillögu Leiðar ehf. um matsáætlun svo-
nefndrar Svínavatnsleiðar, vegar við Svínavatn í Húnavatnshreppi og
Blönduósbæ. Er það m.a. gert í ljósi umsagna sveitarstjórna þessara hreppa
– sem lögðust gegn tillögunni.
Tillaga Leiðar gerði ráð fyrir þremur mögulegum veglínum, sem allar
myndu tengjast núverandi hringvegi við Brekkukot að sunnanverðu. Myndu
leiðirnar stytta hringveginn um 12,6-14,6 kílómetra.
       
 
 


   


 


" # 
$ #% " 

$
 !"
"#%



! &
!
 '
" !!"
 #% (


)

"* !
!"

 $

 $

'
" "
+
%, 






       
 










Ekki fallist á tillögu Leiðar