Morgunblaðið - 31.08.2007, Síða 24

24 FÖSTUDAGUR 31. ÁGÚST 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
ÍSLAND OG NATÓ
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir ut-anríkisráðherra sagði í ræðu ámálþingi um norðurpólssvæðið
í fyrradag að Ísland yrði að axla
nýja ábyrgð innan Atlantshafs-
bandalagsins og taka aukinn þátt í
nýjum verkefnum innan þess.
Þetta eru athyglisverðar yfirlýs-
ingar hjá hinum nýja utanríkisráð-
herra og munu efalaust vekja at-
hygli fólks á vinstri kanti
stjórnmálanna, bæði innan og utan
Samfylkingar. Öðrum mun koma á
óvart að formaður Samfylkingar
gerist talsmaður aukinnar þátttöku
í starfi Atlantshafsbandalagsins.
En hvað sem því líður fer ekki á
milli mála að Ingibjörg Sólrún vek-
ur hér máls á veigamiklum þætti í
utanríkispólitík okkar sem er breytt
staða okkar innan Atlantshafs-
bandalagsins.
Á tímum kalda stríðsins var staða
okkar þar mjög skýr. Framlag okk-
ar til sameiginlegra varna banda-
lagsþjóðanna hafði frá árinu 1951
verið aðstaða fyrir bandarískt varn-
arlið á Keflavíkurflugvelli sem hafði
á þeim tíma gífurlega þýðingu fyrir
bandalagið. Nú er kalda stríðinu
lokið og Bandaríkjamenn farnir
heim.
Hvert er þá hlutverk Íslands inn-
an Atlantshafsbandalagsins? Utan-
ríkisráðherra er greinilega að búa
sig undir að svara þeirri spurningu.
Fyrsta álitamálið er auðvitað, hvort
við þurfum á aðild að Atlantshafs-
bandalaginu að halda við breyttar
aðstæður og þá ekki sízt í ljósi nýrr-
ar kröfugerðar á hendur okkur um
framlag til starfsemi bandalagsins.
Svarið við þeirri spurningu er
augljóslega að eftir sem áður er
ákveðið öryggi fólgið í því fyrir okk-
ur að vera áfram aðili að bandalag-
inu og að það væri lítið vit í því að
hverfa frá þeirri aðild.
Næsta álitamál er þá hvað við
getum yfirleitt lagt af mörkum til
bandalagsins og hvernig við getum
mætt kröfum annarra bandalags-
þjóða um ný framlög af okkar hálfu.
Atlantshafsbandalagið er nú
beinn aðili að átökunum í Afganist-
an. Það má spyrja hvort það hafi
verið skynsamleg ákvörðun en hún
hefur verið tekin og við Íslendingar
erum jafn ábyrgir fyrir þeirri
ákvörðun og aðrar bandalagsþjóðir.
Fréttir frá Afganistan benda til
þess að Talíbanar eflist og að her-
sveitir Atlantshafsbandalagsins,
sem fyrst og fremst koma frá
Bandaríkjunum, Bretlandi, Kanada,
Hollandi og að einhverju leyti frá
Þýzkalandi eigi í erfiðleikum. Ekki
er ólíklegt að kröfur komi fram um
fleiri hermenn á sama tíma og sum-
ar þeirra þjóða, sem sent hafa her-
menn sína til Afganistans hugsa um
það eitt að kalla þá heim.
Þegar utanríkisráðherra Íslands
talar um að við öxlum „nýja ábyrgð“
og tökum aukinn þátt í „nýjum
verkefnum“ innan bandalagsins
hlýtur hún með einum eða öðrum
hætti að vera að tala um Afganistan.
Hver er reynsla okkar af því að
senda fólk til Afganistans? Hún er
hörmuleg. Enn sitjum við uppi með
þá ævarandi skömm að sorglegir at-
burðir í Kjúkingastræti í Kabúl, þar
sem tólf ára gömul stúlka frá Afgan-
istan og rúmlega tvítug kona frá
Bandaríkjunum misstu lífið í
sprengjuárás, urðu vegna vanhugs-
aðra teppakaup Íslendinga.
Ekki varð það okkur til fram-
dráttar þegar nota átti rómaða
þekkingu okkar Íslendinga á
breyttum jeppum (!) til þess að
senda Íslendinga í eftirlitsferðir á
slíkum jeppum um norðurhluta Afg-
anistans. Í ljós kom að vopnabún-
aður þeirra var margfalt meiri en
skýrt hafði verið frá hér heima og
Geir H. Haarde, þáverandi utanrík-
isráðherra, tók þá skynsamlegu
ákvörðun að kalla mennina heim
enda voru þeir augljóslega í lífs-
hættu.
Það eru allir í lífshættu í Afgan-
istan. Fréttir síðustu vikna um
gíslatöku þar í landi sýna hvernig
ástandið er. Það er stjórnlaust.
Atlantshafsbandalagið ræður ekki
við það frekar en aðrir. Og í ljósi
fenginnar reynslu af árangri
Bandaríkjamanna í þeim heims-
hluta eru engar líkur á því að her-
sveitir Atlantshafsbandalagsins eigi
eftir að ná nokkrum árangri sem
máli skiptir þar.
Erum við Íslendingar tilbúnir að
taka á móti Íslendingum, sem þang-
að yrðu sendir, í líkkistum? Utan-
ríkisráðherra kallar eftir lýðræðis-
legum vinnubrögðum um mótun
stefnu okkar í öryggismálum og um-
ræðum um þau mál. Í ljósi ummæla
hennar í fyrradag hljóta þær um-
ræður m.a. að snúast um þetta.
Aðild að hernaðarlegum átökum í
Afganistan er aðalverkefni Atlants-
hafsbandalagsins um þessar mund-
ir. Utanríkisráðherra er vissulega
ekki að leggja til að við sendum
þangað hermenn enda höfum við
engum slíkum á að skipa. En hún
talar um að senda sérfræðinga til
verka, þegar byssurnar þagni. Hve-
nær þagna byssurnar í Afganistan?
Þær hafa ekki þagnað frá innrás
Sovétmanna árið 1979 og frá því eru
bráðum liðin þrjátíu ár. Dettur ein-
hverjum í hug að byssurnar fari að
þagna í Afganistan?
Það er vissulega tímabært að taka
þessi mál til opinberrar umræðu og
því ber að fagna að Ingibjörg Sól-
rún Gísladóttir hefur gert það. En
þá er líka mikilvægt að við ræðum
hreint út um það sem um er að ræða
en felum umræðuefnið ekki í ein-
hverju almennu orðagjálfri.
Eru íslenzkir stjórnmálamenn til-
búnir að taka þá ákvörðun að senda
íslenzka sérfræðinga til Afganist-
ans til þess að veita hersveitum
Atlantshafsbandalagsins þar ein-
hvers konar liðsinni?
Ef ekki hvernig ætlar utan-
ríkisráðherra þá að „axla nýja
ábyrgð“ innan bandalagsins og
verður það á einhvern þann hátt
sem aðrar bandalagsþjóðir geta
sætt sig við?
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Davíð Loga Sigurðsson
david@mbl.is
Óhætt er að fullyrða aðmargir helstu sérfræð-ingar heimsins á sviðilandgræðslu sæki alþjóð-
lega ráðstefnu sem hefst í dag á Sel-
fossi um vandamál gróðureyðingar
og eyðimerkurmyndunar en það er
Landgræðsla ríkisins sem stendur
fyrir ráðstefnunni í samvinnu við
ýmsar fleiri stofnanir, bæði innlend-
ar og erlendar. Ráðstefnugestir
koma víða að: frá Ísrael, Argentínu,
Ástralíu og Namibíu svo dæmi séu
tekin og fulltrúar stofnana eins og
Matvælastofnunar Sameinuðu þjóð-
anna (FAO), Samnings SÞ um varn-
ir gegn myndun eyðimarka
(UNCCD), Samnings um vernd líf-
fræðilegrar fjölbreytni (CBD), Um-
hverfisstofnunar SÞ (UNEP) og
Evrópusambandsins verða ennfrem-
ur viðstaddir.
Tilefni ráðstefnunnar er 100 ára
afmæli landgræðslustarfs á Íslandi
en í kynningargögnum vegna ráð-
stefnunnar segir að svo virðist sem
engin þjóð hafi starfað lengur sam-
fellt að landgræðslu og stöðvun jarð-
vegseyðingar.
Andrés Arnalds, aðstoðarforstjóri
Landgræðslu ríkisins og formaður
undirbúningsnefndar ráðstefnunn-
ar, segir ráðstefnuna óvenjulega að
því leytinu til að hún fjalli ekki að-
eins um landeyðingu og landvernd
heldur verði reynt að beina sjónum
að því grundvallarhlutverki sem um-
sjón lands og landgræðsla gegna í
loftslagsbreytingum, líffræðilegum
fjölbreytileika, fæðuöryggi og vatns-
málum. Hér sé jafnvel samhengi við
baráttuna gegn fátækt í heiminum
og stríð og frið – sá möguleiki sé jú
fyrir hendi að stríð verði í framtíð-
inni háð um aðgang að vatni.
Markmiðið sé að horfa til raun-
verulegra lausna á þeim vanda sem
við blasi. Hvernig eigi að rækta land-
ið rétt, vissulega þurfi að framleiða
matvæli en menn þurfi að hafa skiln-
ing á mikilvægi jafnvægisins og ekki
megi ganga á landgæði, raunar þurfi
að endurheimta land með land-
græðslu.
Er meiningin að kynna helstu nið-
urstöðu ráðstefnunnar með því að
tengjast annarri ráðstefnu, fundi að-
ildarríkja sáttmálans um varnir
gegn eyðimerkurmyndun, sem hefst
í Madríd á mánudag.
Fjölgun íbúa jarðar kallar á
aukna matvælaframleiðslu
Nákvæmar upplýsingar um stöðu
alþjóðlegra jarðvegsauðlinda liggja
ekki fyrir. Menn vita þó, að sögn
Andrésar, að jarðvegur eyðist og
tapast hratt á mörgum svæðum.
Sumar tölur sýni raunar að land á
stærð við Ísland missir jarðvegs-
þekju sína á hverju ári.
Samhliða því sem mannfjöldi jarð-
ar hefur aukist úr 4,4 milljörðum í
6,1 milljarð á tímabilinu 1980 til 2000
hefur matvælaframleiðslan að sama
skapi aukist um 50%. Spár Samein-
uðu þjóðanna gera ráð fyrir að jarð-
arbúum fjölgi um 3 milljarða fyrir
árið 2050 og því er ljóst að framleiða
þarf meira af matvælum á næstu 50
árum en undanfarin tíu þúsund ár
samanlagt ef jafnræði á að ríkja með
jarðarbúum.
Þessar stóru breytur eru til
grundvallar á ráðstefnunni á Selfossi
og Andrés segir því engan vafa á að
um merkilega ráðstefnu verði að
ræða. Heildarárangur af henni muni
þó ráðast af vinnu nokkurra vinnu-
hópa sem starfa munu á meðan ráð-
stefnunni stendur.
Jarðvegsvísindi víða
ekki kennd lengur
Andrew Campbell, þekktur um-
hverfisverndarsinni í Ástralíu, tekur
í sama streng og Andrés og segir
ráðstefnuna á Selfossi mjög mikil-
væga. „Fólk virðist hafa gleymt því
grundvallarhlutverki sem jarðvegur
gegnir. Takist okkur ekki að tryggja
að nýtingu jarðvegar sé rétt stýrt þá
verður afar erfitt að framleiða öll
þau matvæli sem við þurfum í fram-
tíðinni og takast á við loftlagshlýnun,
jafnframt því að vernda fjölbreytni í
vistkerfinu og tryggja vatnsbirgðir,“
segir Campbell.
Mikilvægt sé að reyna að stuðla að
vitundarvakningu, öðruvísi náist
ekki árangur. Það sé þó hægara sagt
en gert, samkeppnin um athyglina
sé mikil og ekki alltaf erfitt að vekja
áhuga fólks með tali um jarðveg.
„Það eru of fáir áhugasamir um
mold,“ skýtur Andrés hér inn.
„Við öfundum ykkur Íslendinga
mjög mikið fyrir að eiga enn sér-
staka Landgræðslustofnun
Campbell en hann fer fyrir
um sem kallast Landcare
landi sínu. „Í flestum ríkju
alíu, raunar öllum ríkjunum
ekki til að dreifa lengur.
ingin hefur verið sú að tak
sjónarhorn á nýtingu nát
og flestir háskólar hafa t
hætt að kenna jarðvegsvís
stöndum því frammi fyrir
að við höfum ekki aðgang
með þá þekkingu á jarðvegs
sem þarf, ef frá eru taldir a
Íslendingar öfu
af Landgræðslu
Vatn og þurrkar Ung stúlka í öngum sínum vegna skorts á drykkj
Myndina tók Kushal Gangopadhyay. Uppblástur og vatnsstaða ve
Gróðureyðing og eyði-
merkurmyndun eru
hægfara umhverfisógn,
stuðla að loftslagsbreyt-
ingum og valda um 30%
af losun gróðurhúsaloft-
tegunda.
 Jarðvegsmál verða í forgrunni á alþjóðlegri ráðstefn
er m.a. að beina sjónum að því grundvallarhlutverki se
Í KYNNINGARGÖGNUM vegna ráðstefnunnar á Selfossi segir a
ureyðing og eyðimerkurmyndun séu hægfara umhverfisógn sem
hafi á líf um þriðjungs jarðarbúa í dag og fari versnandi vegna áh
hækkandi hitastigs. Landhnignun, gróðureyðing og eyðimerkur
valdi raunar í sjálfu sér loftslagsbreytingum og beri ábyrgð á um
losun gróðurhúsalofttegunda á jörðinni, jafnframt því að valda b
ingum á vatnsstöðu, hitastigi og orkubúskap jarðar. Til að mæta
hratt vaxandi mannfjölda þurfi jörðin að gefa af sér meiri fæðu á
50 árum en hún hefur gert undanfarin 10.000 ár samanlagt. Varð
og endurheimt jarðvegs sé nauðsynleg til þess að brauðfæða heim
koma í veg fyrir loftslagsbreytingar.
Þá kemur fram í kynningargögnunum að Íslendingar standi fr
arlega á heimsvísu í vernd og endurheimt landgæða, enda hafi þe
þola mikla landeyðingu á liðnum öldum. Íslendingar búi yfir þek
sem verði sífellt mikilvægari í ljósi þess að stóraukin vatns- og m
stórborga þriðja heimsins verði eitt af meginviðfangsefnum stjór
anna á 21. öldinni.
Hægfara umhverfisógn
Í HNOTSKURN
»Ráðstefnan um vandgróðureyðingar og
merkurmyndunar hefst
fossi í dag og stendur ti
þriðjudags.
»Tilefnið er 100 ára amæli landgræðslust
Íslandi.
»Ráðstefnuna sækja heimsþekktir sérfræ
ingar á þessu sviði, fullt
alþjóðastofnana og land
enda.
»Gert er ráð fyrir að stefnugestir verði u
og munu þeir flestir dve
Selfossi meðan á ráðste
unni stendur. Farið ver
með ráðstefnugesti í ve
vangsferðir sem tengja
fangsefni ráðstefnunna