Morgunblaðið - 31.08.2007, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 31. ÁGÚST 2007 25
n,“ segir
r samtök-
í heima-
um Ástr-
m, er slíku
Tilhneig-
ka víðara
ttúrunnar
til dæmis
sindi. Við
því núna
g að fólki
sstýringu
aðilar sem
áður störfuðu að landgræðslumálum
og eru nú sestir í helgan stein.“
Campbell er spurður hvers vegna
menn hafi snúið baki við jarðvegsvís-
indunum með þessum hætti. Hann
svarar því til að málaflokkurinn sé
ekki nægilega „sexí“. Auðveldara sé
að fá fólk til að taka höndum saman
um að berjast gegn loftslagsbreyt-
ingum, bjarga Amazon-regnskógun-
um í Brasilíu eða kóralrifunum í
Kyrrahafi.
„Vandinn sem jarðvegseyðing
skapar er kannski svo augljós á Ís-
land, eða kannski eru þeir sem veitt
hafa málaflokknum forystu bara svo
miklu snjallari, en það er í öllu falli
mikið afrek að hafa haldið lands-
græðslustofnun eins og þeirri ís-
lensku starfandi í hundrað ár,“ bætir
Campbell við.
Hækkandi hitastig hefur
stuðlað að grænna Íslandi
Andrés segir að mikill árangur
hafi náðst í landgræðslumálum á Ís-
landi undanfarinn áratug eða svo.
Menn nýti landið nú með mun skyn-
samlegri hætti en áður og dregið
hafi úr beitarálagi. Eitt hundrað ára
saga landgræðslu á Íslandi skipti
líka máli. Loftslagsbreytingar hafi
líka haft jákvæð áhrif á Íslandi, eins
þversagnarkennt og það kann að
hljóma í ljósi þess að loftslagsbreyt-
ingar eru litnar mjög alvarlegum
augum og mikið kapp er lagt á að
bregðast gegn þeim á alþjóðavísu.
Andrés segir að hann hefði ekkert
á móti því að hitastig hér hækkaði
um eitt til tvö stig. Það sé hins vegar
mikil einföldun að tala um að lofts-
lagshlýnun hafi jákvæð áhrif á Ís-
landi. Hafa beri í huga að hitastig
hafi alltaf sveiflast til, loftslagsbreyt-
ingarnar stuðli hins vegar að því að
þær sveiflur verði enn öfgakenndari.
Slíkt geti valdið því að sjávarstraum-
ar breytist og veðurlægðir fari í ann-
an farveg. Ef litið sé til annarra
heimshluta þá gætu frekari lofts-
lagsbreytingar t.d. í Afríku haft þær
afleiðingar að fjöldi manna legði á
flótta frá heimilum sínum, bæði inn-
an þjóðríkja og einnig yfir landa-
mæri, með tilheyrandi vandamálum.
Campbell segir í þessu samhengi
að mikill mismunur geti verið á
breytingum samfara loftslagshlýnun
frá svæði til svæðis. Í norðvestur-
hluta Ástralíu séu rigningar nú meiri
en áður en í suðurhlutanum finni
menn hins vegar skýrt fyrir áhrifum
loftslagshlýnunar.
„Ef maður horfir á stað eins og
borgina Perth í Suðvestur-Ástralíu
og skoðar meðaltalstölur um aukn-
ingu af völdum rigninga í vatnsforða
hennar frá 1900-1970 og ber svo
saman við nýrri tölur þá kemur í ljós
að frá 1970 hefur ekki jafn mikið
regnvatn safnast í vatnsforðann eitt
einasta ár. Hvert einasta ár frá 1970
hefur því verið mun þurrara en sem
nemur meðaltalinu sjötíu árin þar á
undan. Og meðalið sl. tíu ár er nú
25% af þessu meðaltali áratuganna
sjö til 1970. Þar hafa menn því tapað
3/4 af vatninu í forðabúri sínu á síð-
ustu 35 árum. Það er því engin um-
ræða um loftslagsbreytingar í Perth.
Menn deila ekki um breytingarnar
núna. Umræðan snýst því aðeins um
er hvernig eigi að bregðast við þeim.
Forsætisráðherrann okkar [John
Howard] var á sínum tíma mikill
bandamaður George W. Bush
Bandaríkjaforseta í afstöðunni til
loftslagsbreytinga, báðir voru yfir-
lýstir efasemdarmenn. En hann hef-
ur tekið algera u-beygju á undan-
förnu ári og segist nú raun-
sæismaður og að bregðast verði við
vandanum.“
Grasrótarstarf er mikilvægt
Landeyðing er vandamál í Ástr-
alíu rétt eins og á Íslandi. Campbell
og samtök hans, Landcare, hafa
beitt sér fyrir því að almenningur
vakni til vitundar um vandann og
Campbell segir ljóst að hvorki
stjórnmálamenn né vísindamenn
geti leyst þann vanda sem við blasi.
Það verði þeir að gera sem taka hin-
ar daglegu ákvarðanir um nýtingu
landsins.
Andrés segir að Campbell hafi
unnið brautryðjendastarf á þessu
sviði, menn hafi reynt að fylgja for-
dæminu hér á Íslandi með því að
leggja áherslu á grasrótarstarf, með
því að fara í skólana og innræta ungu
fólki mikilvægi landgræðslu.
Andrés segir margt svipað með
vandamálum sem Íslendingar og
Ástralir eigi við að etja og raunar
jarðarbúar allir. Lausnirnar séu
einnig mjög svipaðar. Þegar öllu sé á
botninn hvolft sé ósjálfbærri land-
nýtingu nefnilega um að kenna, þó í
bland við náttúrulegar orsakir auð-
vitað einnig. Hér ræði um skógar-
högg, eldsneytisbruna, ofnýtingu
lands og krafta vatns og vinda. Þó að
loftslagið sé mismunandi frá einu
landi til annars séu samanlögð nei-
kvæð áhrif ágengni mannsins og
náttúrulegra aðstæðna svipuð þegar
kemur að álagi á jarðveginn og land-
ið. „Lausnin er sú sama hvarvetna:
þetta snýst allt um að uppfræða fólk,
fá það til að taka þátt í landgræðsl-
unni, sjá því fyrir þeim tækjum og
fjármunum sem þarf til að endur-
heimta land,“ segir hann.
undsverðir
u ríkisins
Ljósmynd/UNCCD
kjarvatni um sumar í Vestur-Bengal á Indlandi.
erða til umfjöllunar á ráðstefnunni á Selfossi.
nu sem hefst á Selfossi í dag  Tilgangurinn
em umsjón lands og landgræðsla leika
að gróð-
m áhrif
hrifa
myndun
m 30% af
breyt-
a þörfum
á næstu
ðveisla
minn og
ram-
eir mátt
kingu
matarþörf
rnmál-
n
damál
eyði-
t á Sel-
il
af-
tarfs á
ýmsir
æð-
trúar
dnot-
ráð-
um 120
elja á
efn-
rður
ett-
ast við-
ar.
Morgunblaðið/Sverrir
Lausnir „[…] þetta snýst allt um
að uppfræða fólk, fá það til að
taka þátt í landgræðslunni,“ segir
Andrés Arnalds, aðstoðarforstjóri
Landgræðslu ríkisins.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Gunnar Pál Baldvinsson
gunnarpall@mbl.is
Verulega hefur færst í vöxtsíðustu ár að grunn-skólanemendur takiáfanga í framhaldsskóla
áður en þeir ljúka námi í grunnskól-
anum. Í vikunni var undirritaður
samningur á milli Fjölbrautaskól-
ans í Ármúla (FÁ) og menntasviðs
Reykjavíkurborgar um að nemend-
um í unglingadeildum grunnskóla
Reykjavíkur muni bjóðast að sækja
fjarnám við FÁ sveitarfélögum og
nemendum að kostnaðarlausu.
Framhaldsskólarnir hafa þurft að
bera nokkurn kostnað vegna fjar-
kennslubúnaðarins og þurfa nem-
endur í fjarnámi almennt að greiða
fast gjald fyrir að skrá sig í námið
auk 1.500 króna fyrir hverja
þreytta einingu. Hefur verið mis-
munandi hver hefur greitt þennan
kostnað vegna grunnskólabarna
sem sækja fjarnám á framhalds-
skólastiginu. Gísli Ragnarsson,
skólameistari FÁ, segir að þetta
fyrirkomulag hafi verið óeðlilegt í
þeim tilfellum þar sem grunnskóla-
nemendur þurftu sjálfir að greiða
kostnaðinn enda eigi grunnskóla-
menntun að vera gjaldfrjáls. Að
sama skapi hafi kostnaðurinn oft
verið töluvert mikill fyrir skóla sem
eru tiltölulega litlir og hafa marga
nemendur í fjarnáminu.
Standa sig betur en aðrir
Einkunnir grunnskólanemend-
anna í fjarnámsáföngunum eru yf-
irleitt nokkuð hærri en nemenda al-
mennt og skýrist það af því að
grunnskólanemendurnir sækja
framhaldsskólamenntuna af því að
þeir eru fyrir góðir námsmenn.
Þetta er líka ein ástæða þess að
skólar eins og FÁ telja nú mögulegt
að veita þessum nemendum fjar-
nám.
Ríkið greiðir kostnað framhalds-
skólans ef nemandi mætir í próf og
reynslan sýnir að 90% grunnskóla-
nemenda í fjarnámi hjá FÁ mæta í
próf en hlutfallið er í kringum 60%
hjá öðrum fjarnemendum.
Með samningnum milli Reykja-
víkurborgar og FÁ er settur rammi
utan um fjarnámið og tilgreind
ákveðin atriði sem grunnskólarnir
þurfa að leggja til svo námið nýtist
grunnskólanemendum. Eitt þess-
ara atriða er að tryggður sé að-
gangur að tölvum. Þótt samningur-
inn sé gerður við Reykjavíkurborg
er hann í raun rammi utan um sam-
starf sem FÁ leitar eftir við aðra
grunnskóla á landinu.
Möguleikum grunnskólabarna til
að sækja sér menntun í framhalds-
skólunum hefur farið fjölgandi síð-
ustu ár. Stærri grunnskólarnir
bjóða sumir hverjir upp á kennslu í
áföngum framhaldsskólans og taka
þá nemendur prófin í framhalds-
skólum. Jafnframt býðst nemend-
um að sækja tíma í sumum fram-
haldsskólum.
Fjarnámsmöguleikinn er einnig sí-
fellt að verða aðgengilegri.
Ragnar Þorsteinsson, fræðslu-
stjóri Reykjavíkurborgar, segir að
síðustu ár hafi þeim grunnskóla-
börnum fjölgað verulega sem ljúki
framhaldsskólaáföngum. Er það nú
þannig að um 25% grunnskólabarna
í 9. og 10. bekk grunnskólans ljúka
einingum á framhaldsskólastigi.
Markmið þessa er að stuðla að
því að skipting skólakerfisins í mis-
munandi stig hamli ekki einstak-
lingum í námi. Með sveigjanleika í
kerfinu geti einstakir nemendur
haldið áfram að læra þótt þeir hafi
lokið námsefni grunnskólans. Þetta
er sérstaklega mikilvægt nú þegar
margir nemendur taka samræmd
próf í ýmsum greinum að loknum 9.
bekk og vilja þá halda áfram í við-
komandi námsgreinum. Ragnar
spáir því að þetta muni verða mun
meira gert í framtíðinni og bendir á
að með þessu móti geti nemendur
haldið sig í sínu félagslega umhverfi
en samt unnið sér í haginn fyrir
framhaldsskólanámið þar sem mun
meiri sveigjanleiki sé í náminu.
Mikið notað af minni skólum
Grunnskólanemendum í fjarnámi
hjá FÁ hefur fjölgað töluvert á síð-
ustu árum en flestir nemendur taka
einungis tvær til þrjár einingar á
önn. Luku grunnskólanemar rúm-
lega 60% fleiri einingum síðastliðið
vor en þeir gerðu á vorönn árið
2005. Skólinn hefur ásamt Verslun-
arskóla Íslands og Verkmennta-
skóla Akureyrar náð lengst í því að
bjóða upp á fjölbreytt fjarnám á
framhaldsskólastigi.
Sá skóli sem á hlutfallslega flesta
nemendur í fjarnámi FÁ er Varm-
árskóli í Mosfellsbæ. Um 60 nem-
endur úr 8. til 10. bekk í skólanum
eru skráðir í fjarnámsáfanga í FÁ
en til samanburðar eru 260 nem-
endur í þessum bekkjum skólans.
Eru þau of ung fyrir nám á
framhaldsskólastigi?
Bæði þeir sem starfa í framhalds-
skólanum og grunnskólanum eru
sammála um að nauðsynlegt sé að
sýna grunnskólanemunum ákveðið
aðhald vegna fjarnámsins. Náms-
efnið sé erfiðara en í grunnskólan-
um og eðlilega fylgi meira frelsi því
að stunda fjarnám. Skólayfirvöld í
Varmárskóla hafa þróað samráðs-
ferli skólans við bæði FÁ og for-
eldra til að tryggt sé að nemandinn
haldi sér við efnið og ljúki þeim ein-
ingum sem hann er skráður í.
Kennarar grunnskólans geti þá
veitt aðstoð ef þörf þykir. Skóla-
meistari FÁ segir samstarf við
grunnskólana mikilvægt til að sjá til
þess að nemendur reisi sér ekki
hurðarás um öxl.
Í framhaldsskóla eftir 9. bekk?
Þeir nemendur sem lokið hafa
áföngum áður en þeir ljúka grunn-
skólanum geta nú almennt fengið
þá metna inn í nám sitt í fjölbrauta-
skólum. Nokkur hvati skapast því
fyrir þessa nemendur að skrá sig í
fjölbrautaskóla að grunnskólanámi
loknu.
Ingi Ólafsson, skólastjóri Versl-
unarskólans, segist samt ekki hafa
orðið var við að þetta komið niður á
skólanum í samkeppni við fjöl-
brautaskólana um námsmenn. Það
komi hins vegar fyrir að nemendur
sæki um skólavist sem hafi lokið
það mörgum einingum að þeim sé
ráðlagt að fara heldur í fjölbrauta-
skólann. Bekkjakerfisskólarnir geti
ekki boðið slíkum nemendum annað
en að þeir fái frí í tímum í þeim
áföngum sem þeir hafa lokið í
grunnskólanum.
Bekkjakerfisskólarnir bjóða aft-
ur á móti upp á annan möguleika
sem felur í sér enn stærra stökk.
Menntaskólinn á Akureyri hefur
síðustu tvö ár boðið þeim grunn-
skólanemendum sem lokið hafa 9.
bekk grunnskólans að hefja nám í
skólanum ef þau hafa náð góðum
árangri í námi. Jón Már Héðinsson,
skólameistari MA, segir að tilraun-
ina hafi gefist vel og nemendurnir
hafi staðið sig vel í náminu. Sér-
staklega hefur verið haldið utan um
hópa yngri nemenda sem koma inn í
skólann en ráðstafanir gerðar til að
þeir einangrist ekki félagslega.
Morgunblaðið/Þorkell
Stúdentspróf Mikið hefur verið rætt um það hvað æskilegt sé að Íslendingar séu gamlir þegar þeir útskrifast
með stúdentspróf. Meiri sveigjanleiki er nú fyrir grunnskólanema til að flýta fyrir sér í framhaldsskóla.
Grunnskólanemar í
framhaldsskólanámi
Í HNOTSKURN
» Unglingadeildir grunn-skóla samanstanda af 8.-
10. bekk.
» Nemendur geta á þessumárum tekið áfanga í fram-
haldsskólum samhliða námi.
» Grunnskólanemar út-skrifast eftir að 10. bekk
er lokið.
Sumir bekkjakerfisskólar
taka nú inn nemendur sem
lokið hafa 9. bekk.
Stór hluti grunnskólanema flýtir fyrir sér og stundar nú
nám í framhaldsskólum samhliða grunnskólanámi