Morgunblaðið - 13.10.2007, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í BLAÐINU, 5. september 2007,
fjallar Þórður Snær Júlíusson á
mjög skýran hátt um þá sjálfheldu
sem upp er komin vegna sölu og
kaupa á landi sem nú er orðin
þjóðlenda, þ.e. land sem Orkuveita
Reykjavíkur nýtir og
ætlar sér að nýta fyr-
ir Hellisheiðarvirkjun.
Þegar þetta mál er
skoðað vakna margar
spurningar sem tengj-
ast rétti landeigenda
og rétti til landnýt-
ingar, hvort einhver
geti átt auðlindir og
því hvort þjóðin hafi
eitthvað um það að
segja hvernig farið er
með land.
Þjóðlendulögin
Fram kemur í grein Þórðar
Snæs að þjóðlendulögunum hafi
þrívegis verið breytt frá gildistöku
þeirra 1. júní 1998. Tilgangur
þeirra hafi verið að leysa úr óvissu
um eignarhald á ýmsum hálend-
issvæðum Íslands.
Ef grannt er skoðað kemur í ljós
að þessi lög hafa lítinn vanda leyst.
Ástæðuna fyrir því tel ég vera að
grundvallarhugmyndir um eign-
arhald og rétt til nýtingar lands
séu á villigötum. Svo hefur reynd-
ar verið um langa tíð. Því má þó
ekki gleyma að bændur hafa ekki
meinað fólki að fara um lönd
þeirra svo framarlega sem það er
gert í samráði og vel um gengið.
Öðru máli gegnir um fólk sem
kaupir sér griðlönd og er fljótt að
setja upp skilti þar sem óviðkom-
andi er bannaður aðgangur.
Það sem nú hefur hins vegar
gerst, og er frábrugðið eldri tíma,
er að græðgin hefur tekið völd og
siðferðisgildi víkja fyrir peninga-
legum hagsmunum landeigenda,
sveitarfélaga og orkufyrirtækja,
fyrirtækja sem eru að hverfa úr al-
mannaeigu og skynsamleg og sjálf-
bær nýting víkur fyrir gróðafíkn
fárra. Slíkt fyrirkomulag mun leiða
til ófarnaðar og ótækt er að ein-
staka landeigendur eða sveit-
arfélög geti haft úrslitaáhrif um
hvort landi verður fórnað í stórum
stíl.
Hins vegar á að virða eignarrétt
og ekki vaða yfir eigur annarra
bótalaust. Um slíkt þarf að semja
áður en framkvæmdir hefjast, og
ef það ekki tekst þarf
hlutlausan úrskurð um
bætur, varði fram-
kvæmdin almanna-
heill. Við hvað skal þá
miða? Því verður ekki
svarað til hlítar hér,
en þó hlýtur að koma
til álita til hvers land
hefur verið nýtt og
hvaða möguleika land-
eigandi hefur til nýt-
ingar.
Spaugstofan
Melhóll í landi
bónda, ekki ljótur, ekkert sér-
staklega fallegur og til einskis nýt-
ur. Hann er bara þarna og hefur
verið alla tíð, en skyndilega snýst
allt um þennan hól. Almannaheill
krefst þess að efnið í hól bónda
verði nýtt til vegagerðar, öllum
vegfarendum til hagsbóta. Bóndi
heldur áfram að nytja jörð sína á
hefðbundinn hátt, en er eðlilegt að
bóndinn geri hól sinn að féþúfu,
annað hvort með því að selja land-
ið fjársterkum aðila eða að krefjast
offjár fyrir efnið í hólnum? Hvað
þá með stórframkvæmdir þar sem
auðlindir eru nýttar í almanna-
þágu, auðlindir sem landeigandi
hefur enga möguleika á að nýta
sér sjálfur og hafa af tekjur, t.d.
heitt vatn djúpt í jörðu eða stórar
vatnsaflsvirkjanir sem ekki er á
færi einstaklinga að standa fyrir
og í sumum tilvikum valda auk
þess gríðarlegum landspjöllum?
Við hljótum að vera sammála um
það að landeigendum skal bætt
það tjón og það óhagræði sem þeir
verða fyrir og gera það mynd-
arlega þegar svo ber undir. Sá sem
hefur keypt eittvað hlýtur að vera
eigandi þess, en á að vera hægt að
kaupa allt? Það var gert í spaug-
stofunni um daginn. „Þrjúhundruð
kúlur (milljónir) og málið er
dautt,“ sagði sá fjársterki. Hann
keypti m.a. undan fjölskyldu flott
einbýlishús til að rífa það, að því
er virtist án tillits til afleiðinga.
Þannig gerast kaupin á eyrinni í
dag og við horfum upp á stuðning
við vafasamar framkvæmdir svo
framarlega sem nógu margar kúl-
ur koma í vasann. Kröfur um eðli-
legar bætur hafa snúist upp í and-
hverfu sína. Það skiptir t.d. máli
fyrir afstöðu sveitarfélags til land-
spjalla hvorum megin ár stöðv-
arhús mun rísa og hver fær að-
stöðugjöldin. Mætti ekki snúa
fleiru á haus og telja eðlilegt að
landeigendur við Jöklu hættu
þessu væli og greiddu okkur eig-
endum Landsvirkjunar stórfé fyrir
að losna við þetta voðalega fljót og
fá þessa yndislegu laxveiðiá í stað-
inn?
Að öllu gráu gamni slepptu
Í mínum huga ætti enginn að
geta átt auðlindir, ekki einu sinni
ríkið. Meira að segja þjóðareign er
orðin til sölu. Nær væri að tala um
rétt til nýtingar og varinn atvinnu-
rétt þegar um auðlindir er að
ræða, t.d. óveiddan fisk í sjónum.
Ég hef aldrei skilið hvernig hægt
er að tala um slíkt sem eign. Sá er
kostar einhverju til við nýtingu og
tekur áhættu verður hins vegar að
standa og falla með framkvæmd
sinni, en ef um er að ræða nýtingu
varanlegra auðlinda, svo ekki sé nú
talað um óafturkræf náttúruspjöll
sem geta fylgt, þá þarf þjóðin að
samþykkja leikreglurnar fyrirfram.
Það er lýðræði.
Þrjúhundruð kúlur
og málið dautt
Snorri Sigurjónsson skrifar um
nýtingu auðlinda og eignarrétt » Í mínum huga ættienginn að geta átt
auðlindir, ekki einu
sinni ríkið. Meira að
segja þjóðareign er orð-
in til sölu.
Snorri Sigurjónsson
Höfundur er lögreglufulltrúi
og félagi í Íslandshreyfingunni.
Í GREIN í Morg-
unblaðinu hefur Birgir
Dýrfjörð allt á horn-
um sér varðandi hugs-
anleg netþjónabú á Ís-
landi. Hann telur þau
vera álíka tálsýn og
loðdýraeldið hafi verið
á sinni tíð og auk þess
noti þau mikla orku en
skapi fá störf. Birgi
hefði verið nær að
sauma beint að álver-
unum því að þau nota
minnst tvisvar sinnum
meiri orku á hvert
starf en netþjónabúin.
Má því segja að grein
Birgis hafi verið dulin
árás á álverin enda
fylgir þeim í ofanálag
stórfelld loftmengun
en engin slík mengun
er af netþjóna-
búunum. Munurinn á
netþjónabúunum og
loðdýraeldinu er líka sá að menn
héldu að hægt væri upp úr þurru að
keppa við gamalgróinn og þraut-
reyndan rekstur loðdýrabúa hjá
margfalt stærri þjóðum en um net-
þjónabúin þarf hins
vegar ekki að efast, –
erlend stórfyrirtæki
keppast þegar um að
reisa þau hér. Úr því að
Birgi finnst orku okkar
sóað ef hún verður nýtt
fyrir netþjónabú má
nærri geta hvað honum
finnst um álverin. Er
ekki ónýtt að fá slíkan
liðsmann í baráttunni
fyrir því að hætta að
bjóða dýrmæta orku
landsins á lægsta verði
með ómældum spjöllum
á mesta verðmæti
landsins, einstæðri
náttúru. Forsætisráð-
herra sagði á dögunum
að við byðum orkuna á
„samkeppnishæfu
verði“. Það þýðir að við
bjóðum lægra verð en
aðrir og skjótum þjóð-
um þriðja heimsins ref
fyrir rass, ekki satt?
Við stöndum þá vænt-
anlega enn við loforðið
fræga sem við sendum
til allra helstu álfyr-
irækja heims á sínum
tíma um „lowest engergy prizes“,
lægsta orkuverðið.
Birgir Dýrfjörð
ræðst óvart á álverin
Ómar Ragnarsson
er ánægður með
nýjan liðsmann í
baráttunni gegn
nýjum álverum
Ómar Ragnarsson
»Ef Birgifinnst dýr-
mætri orku sóað
fyrir netþjóna-
bú má nærri
geta hvað hon-
um finnst um ál-
verin sem nota
meira en tvöfalt
meiri orku á
hvert starf.
Höfundur er formaður
Íslandshreyfingarinnar.
Kæru landar.
Vegna athugasemda
Péturs Tyrfingssonar
sálfræðings við óhefð-
bundnum lækningum
langar mig til að
leggja orð í belg.
Framkoma hans er
þannig, að orð kenn-
ara míns, Óskars Hall-
dórssonar í barna- og
unglingaskóla, komu
upp í huga minn. Þeg-
ar honum mislíkaði
framkoma okkar sagði
hann: „Þú ert sjálfum
þér til skammar og
öðrum til leiðinda.“
Svokallaðar óhefðbundnar
lækningar hafa verið stundaðar
frá örófi alda. Öll sú læknisfræði
sem stunduð er í dag hefur þróast
frá forfeðrum okkar um víða ver-
öld. Því miður hefur það viðgeng-
ist, að vissar tegundir þessara
læknisfræða hafa fengið meiri
hjálp og peninga til að þróa sínar
kenningar og haft forgang til
skóla á æðri stigum. Einnig segi
ég, að því miður hefur skapast
hroki og mismunun hjá mörgum
þeim sem hafa fengið að ganga
menntaveginn í gegnum háskóla.
Við þjóðfélagsþegnar höfum skap-
að þessu fólki aðgang að mjög
vönduðum skólum og kostað miklu
til fjárhagslega, til að það geti
menntað sig á ábyrgan og vísinda-
legan hátt. Það er því mjög sorg-
legt að einhverjir einstaklingar
sem hafa lokið svo
stórkostlegri skóla-
göngu séu svo þröng-
sýnir og hrokafullir að
þeir koma fram við
aðrar stéttir af mikilli
vanvirðingu. Ég hef
samúð með þeim skól-
um sem þurfa að
horfa upp á að nem-
endur frá þeirra skól-
um séu ekki betur
undir lífsstarf sitt
búnir, eftir lokapróf
frá háskólum innan-
lands og utanlands. Á
meðan við vorum undir stjórn
Danaveldis voru margir grasa-
læknar starfandi á Íslandi við hlið
lækna sem höfðu sín próf frá há-
skólum. Vil ég nefna hér að Jón
Jónsson (f. 1772, d. 1866) prestur,
síðast á Grenjaðarstað í Eyjafirði,
stundaði einnig grasalækningar.
Hann fékk leyfi hjá Tómasi Klog til
að stunda sínar lækningar með því
skilyrði að hann héldi dagbækur
um starfsemi sína. Síðar fékk hann
konungsleyfi árið 1816. Hann átti
að senda landlækni árlega skýrslur
um starfsemina. Sonur hans,
Magnús, tók síðan við prestsemb-
ættinu en stundaði jafnframt
grasalækningar í sátt og samlyndi
við héraðslækninn. Hann var einn-
ig fyrsti smáskammtalæknirinn á
Íslandi, ásamt Jóni Austmann
kollega sínum. Því miður voru Ís-
lendingar ekki eins víðsýnir og
danskir ráðamenn því síðan þeir
tóku við sjálfstjórninni hefur verið
barátta hjá þeim sem stunda
óhefðbundnar lækningar að fá
réttmæta viðurkenningu. Sem bet-
ur fer er að birta til í þeim málum
nú.
Vona ég að allir sem hafa hug á
að létta undir með þeim sem eiga
erfitt, fái frið til að vinna að sínum
málum en um leið sé stuðlað að
mjög vönduðum vinnubrögðum og
að þekking allra byggist á góðri
menntun og heiðarlegum vinnu-
brögðum.
Óhefðbundnar lækningar
Selma Júlíusdóttir skrifar í til-
efni athugasemda Péturs Tyrf-
ingssonar sálfræðings
» Það er sorglegt aðeinstaklingar sem
hafa lokið svo stórkost-
legri skólagöngu séu svo
þröngsýnir og hroka-
fullir að þeir koma fram
við aðrar stéttir af mik-
illi vanvirðingu.
Selma Júlíusdóttir
Höfundur er skólastjóri Lífsskólans
ehf. Aromatherapyskóla Íslands.
Netf. lifsskolinn@simnet.is
EITT af áherslu-
verkefnum Kópavogs-
deildar Rauða kross-
ins er að vinna gegn
einsemd og fé-
lagslegri einangrun,
sem virðist því miður vera vaxandi
vandi í samfélaginu. Deildin sinnir
þessu með öflugri heimsóknaþjón-
ustu og rekstri Dvalar, athvarfs fyr-
ir geðfatlaða. Þjónustan eflist jafnt
og þétt og nú eru um 70 sjálf-
boðaliðar í reglubundnum verk-
efnum heimsóknavina. Gestgjafarnir
eru karlar og konur á ýmsum aldri.
Heimsóknirnar fara fram á einka-
heimilum, sambýlum aldraðra, sam-
býlum og athvarfi geðfatlaðra, sam-
býli heilabilaðra, skammtímavistun
fyrir langveik börn og í Sunnuhlíð.
Yfirleitt er um að ræða klukku-
stundar heimsókn hverju sinni og þá
gjarnan einu sinni í viku. Fjölbreyti-
leiki og tíðni heimsókna fer eftir ósk-
um og þörfum gestgjafa og heim-
sóknavinar. Samveran er gjarnan
notuð til að spjalla, spila, lesa,
syngja, tefla, föndra, fara saman út
að keyra, í bíó, á kaffihús, í göngu-
túra eða hvað annað sem tveir vinir
koma sér saman um að gera. Hver
heimsókn er vel undirbúin og hittir
fulltrúi deildarinnar bæði sjálf-
boðaliða og gestgjafa fyrir fyrstu
heimsókn.
Kópavogsdeild leitast sífellt við að
efla og þróa þjónustuna og það nýj-
asta eru heimsóknir sjálfboðaliða
með hunda. Í Kópavogi eru níu
hundar að störfum við mikinn fögn-
uð gestgjafa sem njóta samvista við
þá.
Heimsóknaþjónusta Rauða kross-
ins kemur ekki í stað þeirrar þjón-
ustu sem opinberar stofnanir og að-
ilar eiga að sinna heldur lítum við á
hana sem kærkomna viðbót sem hef-
ur það að markmiði að gefa lífi við-
komandi meiri lit.
Meirihluti þeirra sem þiggja
heimsóknir eru aldraðir en yngri
gestgjöfum hefur fjölgað á síðustu
misserum. Ungt fólk og fólk á
miðjum aldri sem hefur lent í erf-
iðleikum, til dæmis vegna veikinda,
leitar til okkar í auknum mæli. Inn-
flytjendur og fólk með geðraskanir
er meðal þeirra sem við viljum
gjarnan að nýti sér þjónustuna.
Dæmi eru um að fólk hringi sjálft
og óski eftir heimsóknavini en
ábendingar koma oftast frá fjöl-
skyldu, vinum, starfsfólki fé-
lagsþjónustu og heimahjúkrunar.
Við biðjum þá sem telja sig þurfa á
heimsóknavini að halda eða þekkja
einhvern sem gæti haft gagn af
þjónustunni að hika ekki við að hafa
samband við okkur.
Heimsóknavinir
gegn einsemd og
einangrun
Garðar H. Guð-
jónsson og Linda
Ósk Sigurðardóttir
fjalla um heim-
sóknir til fólks sem
býr við einsemd og
einangrun
Linda Ósk
Sigurðardóttir
» Þjónustan eflist jafntog þétt og nú eru um
70 sjálfboðaliðar í reglu-
bundnum verkefnum
heimsóknavina.
Garðar er formaður og Linda Ósk er
framkvæmdastjóri Kópavogsdeildar
Rauða krossins.
Garðar H.
Guðjónsson