Morgunblaðið - 14.02.2008, Page 22

22 FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VIÐBRÖGÐ VIÐ
LÁNSFJÁRKREPPU
Íræðu sinni á Viðskiptaþingi í gærvék Geir H. Haarde forsætisráð-herra að því ótrygga ástandi,
sem nú ríkir á alþjóðlegum fjármála-
mörkuðum og hugsanlegum áhrifum
þess ástands hér á landi og sagði:
„Sem fyrr segir sýnir nýlegt
áhættumat Fjármálaeftirlitsins
glögglega, að allir íslenzku bankarnir
standa traustum fótum og eiga að
standast verulega versnandi ytri að-
stæður án þess, að eigið fé þeirra fari
niður fyrir eðlileg öryggismörk.
Engu að síður telur ríkisstjórnin eðli-
legt að vera í viðbragðsstöðu og und-
irbúa ráðstafanir í því skyni að draga
úr neikvæðum afleiðingum hugsan-
legrar lánsfjárkreppu á alþjóðamörk-
uðum. Eðlilegt er að vinna að slíku í
góðu samstarfi við aðila á markaðn-
um. Hefur ríkisstjórnin í því skyni
boðað aðila á fjármálamarkaði til
fundar á morgun (þ.e. í dag, innskot
Mbl.) til að leggja á ráðin um þessi
mál.“
Þessu mikilvæga frumkvæði ríkis-
stjórnarinnar ber að fagna. Það er
þýðingarmikið að hin pólitíska for-
ysta og forsvarsmenn fjármálafyrir-
tækja beri saman bækur sínar í tíma
en bíði ekki þar til í óefni er komið. Að
lögð verði á ráðin um viðbrögð, ef allt
fer á versta veg. Þótt hlutabréfa-
markaðir fari upp og niður frá degi til
dags, bæði hér og annars staðar, er
fátt sem bendir til þess að betri tíð sé
í vændum úti í hinum stóra heimi.
Þvert á móti bendir flest til þess að
fjármálakreppan sé að dýpka og
breikka. Ný vandamál koma upp.
Um þessi mál hefur lítið verið
fjallað á hinum pólitíska vettvangi.
Hin alþjóðlega fjármálakreppa hefur
nánast ekki verið til umræðu á Al-
þingi. Hvað veldur? Fylgjast þing-
menn ekki með því, sem er að gerast í
öðrum löndum? Átta þeir sig ekki á
því samhengi, sem orðið er til á milli
alþjóðlegra fjármálamarkaða og
heimamarkaðarins hér?
Nú hefur forsætisráðherra hins
vegar ákveðið að kalla fulltrúa fjár-
málafyrirtækjanna saman til þess að
hafa samráð við þá um hugsanleg við-
brögð. Það er stórt fyrsta skref og
væntanlega verður því fylgt eftir með
því að komið verði á fót reglulegum
skoðanaskiptum og upplýsingamiðl-
un á milli fjármálamarkaðarins hér
og íslenzkra stjórnvalda.
Horfurnar eru alvarlegri en svo að
hægt sé að láta sem ekkert sé.
MARGT SMÁTT
GERIR EITT STÓRT
Umræða um gríðarlega fjölgundýrra bíla og lúxuxjeppa á land-
inu fer sívaxandi og vekur ýmsar
spurningar. Hana er þó nauðsynlegt
að setja í samhengi, því bílaeign lands-
manna, skipulagsmál, umhverfismál,
almenningssamgöngur og umferðar-
menning eru allt málefni sem tengjast
innbyrðis í okkar daglega lífi.
Brýnast er að bregðast strax við
skipulagsvandanum þar sem á því
sviði er unnið til svo langs tíma í einu.
Bútasaumsskipulag á höfuðborgar-
svæðinu verður að lúta í lægra haldi
fyrir heildarsýn hvað umferðarmann-
virki varðar. Við vinnslu deiliskipu-
lags nýrra hverfa á höfuðborgarsvæð-
inu verður strax í upphafi að taka inn í
myndina samgöngur í og úr hverfum –
og þá einnig hvernig samgönguæðarn-
ar hafa áhrif á nærliggjandi hverfi eða
sveitarfélög til að koma í veg fyrir við-
varandi umferðarteppur.
Umhverfismálin eru ekki einkamál
þeirra sem með vali sínu á bifreiðum
menga mest. Þegar mengunin hefur
átt sér stað er kostnaður vegna henn-
ar á ábyrgð samfélagsins sem heildar.
Því er tímabært að yfirvöld hugi að því
hvernig hægt er að láta ökumenn bera
fjárhagslega ábyrgð í réttu hlutfalli
við þá mengun sem þeir valda, svo sem
með útblæstri, svifryki og álagi á
vegakerfið. Engin ástæða er til þess
að allur almenningur standi undir
samfélagslegum kostnaði við lífsstíl
tiltekinna samborgara sinna. Hin al-
menna jeppaeign á Íslandi sýnir að
jeppar eru stöðutákn umfram það að
vera nauðsyn. Sú ábyrgð sem felst í
því að keyra stóran og neyslufrekan
bíl í stað venjulegs fólksbíls á milli
staða í borg þar sem götur eru mest-
megnis greiðar er tilfinnanleg með til-
liti til umhverfissjónarmiða. Það er því
sanngirnismál að þeir sem aka um á
minna mengandi farkostum njóti þess
er þeir velja tillitssamari leið gagn-
vart umhverfinu. Jafnframt má spyrja
hvort stórir, breyttir jeppar eigi er-
indi í borgarumferðinni vegna hætt-
unnar, sem þeim, sem eru á minni bíl-
um, stafar af þeim, auk þess, sem þeir
eru einfaldlega of plássfrekir til að
réttlætanlegt sé að aka þeim um
þröngar götur og leggja í almenn bíla-
stæði þótt þeir geri sitt gagn á jöklum.
Almenningssamgöngur og önnur
samgönguúrræði sem yfirvöld bera
ábyrgð á verða sífellt mikilvægari
málaflokkur. Þrátt fyrir mikla um-
ræðu um Strætó á undanförnum árum
hefur lítið þokast í rétta átt hvað nýt-
ingu á vögnunum varðar. Það að bjóða
námsfólki ókeypis í strætó er auðvitað
skref í rétta átt, en leiðarkerfið verður
að vera miklum mun skilvirkara til að
þorri manna leggi einkabílnum.
Yfirvöld ættu að íhuga að kynna til
sögunnar nýjungar sem eru að ryðja
sér til rúms erlendis, svo sem ókeypis
aðgang að reiðhjólum í miðborginni
þann hluta ársins sem veðrið býður
upp á það. Slíkt myndi án efa hvetja
fólk til að skoða fleiri kosti en einkabíl-
inn til að komast á milli staða og auð-
velda nauðsynlega hugarfarsbreyt-
ingu gagnvart umhverfisvænum sam-
gönguúrræðum. Með öðrum orðum
þarf að ráðast að vandanum sem staf-
ar af bílum og bílaumferð úr mörgum
áttum; margt smátt gerir eitt stórt.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Sunnu Ósk Logadóttur
sunna@mbl.is
Þ
essi þjónusta hefur
breytt miklu fyrir mig
og foreldra mína,“ segir
Ragnar Bjarnason, 32
ára, sem er annar
tveggja einstaklinga sem hafa frá
því í febrúar á síðasta ári fengið
öndunarvélaþjónustu í heimahúsi í
tengslum við tilraunaverkefni fé-
lagsmála- og heilbrigðisráðuneyt-
isins. Ragnari býðst þjónustan allan
sólarhringinn en nýtir hana enn sem
komið er aðallega yfir daginn nema
undir sérstökum kringumstæðum.
Þá nýtur hann einnig þjónustu
heimahjúkrunar brot úr degi, t.d.
við að komast í og úr rúminu á
kvöldin og morgnana.
„Þetta er gríðarlegur munur og
minna stress,“ segir móðir hans,
Ragna Marinósdóttir, um önd-
unarvélaþjónustuna. Ragna, sem er
framkvæmdastjóri Umhyggju, fé-
lags til stuðnings langveikum börn-
um, hafði áður unnið nær eingöngu
heima þar sem ekki er óhætt að
skilja Ragnar einan eftir vegna önd-
unarvélarinnar. Nú fer hún á skrif-
stofuna að sinna sínum störfum.
„Þetta veitir okkur öllum aukið val
og svigrúm, við fáum þessa þjón-
ustu hingað heim, hún er sveigj-
anleg, sem gefur okkur foreldr-
unum einnig aukið frelsi,“ segir
faðir Ragnars, Bjarni Ragnarsson.
Foreldrarnir brugðu sér m.a. til út-
landa á síðasta ári og fékk þá Ragn-
ar sólarhringsþjónustu á meðan.
„Þetta einfaldar allt til muna,“ segir
Ragna. Ákveðið skipulag á þjónust-
unni er haft að leiðarljósi til lengri
tíma en innan þess ramma er boðið
upp á mikinn sveigjanleika.
Í hjólastól níu ára gamall
Ragnar þjáist af vöðvarýrn-
unarsjúkdómnum DMD. Þegar
hann var aðeins tveggja ára fóru
fyrstu einkennin að láta á sér kræla
en þar sem sjúkdómurinn er mjög
sjaldgæfur og var lítið þekktur á
þeim tíma var hann ekki greindur
fyrr en nokkrum árum síðar. DMD
leggst á alla vöðva líkamans, fyrst á
helstu vöðva, t.d. í fótum og hönd-
um. Sjúkdómurinn erfist frá móður
til sonar. Bróðir Ragnars, Sævar,
lést úr sjúkdómnum árið 1993,
þrettán ára að aldri. Ragna vissi
ekki að hún væri arfberi enda hafði
sjúkdómurinn ekki áður komið upp í
hennar fjölskyldu. Nú hefur hins
vegar komið í ljós að systur Rögnu
eru einnig arfberar sem og dóttir
hennar og systurdætur.
Sjúkdómurinn ágerist með aldr-
inum og hefur Ragnar verið í hjóla-
stól frá níu ára aldri og þurft á önd-
unarvél að halda frá því hann var
tvítugur. Þá hafði hann lokið stúd-
entsprófi af náttúrufræðibraut frá
Menntaskólanum við Hamrahlíð og
hafið nám í efnafræði við Háskóla
Íslands. Hann lauk ekki því námi.
„Þetta var orðið ansi erfitt fyrir
mig,“ segir Ragnar og vís
aðgengis að skólastofum
ingum háskólans. „Skólin
dreifður og það var orðið
fara á milli. Þetta var orð
að ég varð að velja námsk
aðgengi og gat því ekki só
námskeið sem ég hafði m
áhuga á. Að lokum ákvað
hætta.“
„Þjónustan hefur b
fyrir mig og foreldr
Samrýnd Ragnar Bjarnason heima á Seltjarnarnesi ásamt forel
Ragnarssyni. Á hjólastól Ragnars er öndunarvél sem gengur fy
SJÚKDÓMURINN DMD (Duchenne muscular dystrophy) er svo
eingena erfðasjúkdómur vegna breytinga í geni sem býr til pró
nefnist dystrófín. Einstaklingar með DMD-sjúkdóm geta ekki b
legt dystrófín-prótein í vöðvafrumum og leiðir það til alvarlegs
sjúkdóms. Erfðamáti hans er kynbundinn og tengdur X-litning
að sjúkdómurinn kemur nær eingöngu fram í drengjum.
Engin virk meðferð er til við þessum sjúkdómi og því er miki
því að meðhöndla hann með genalækningum. Er ýmiss konar þ
arvinna í gangi á því sviði en tilraunir með genalækningar eru
veg komnar.
Vísindavefur H
Erfðasjúkdómurinn DM
TVEIR einstaklingar, sem vegna slysa eða
sjúkdóma þurfa á öndunarvél að halda, taka
nú þátt í tilraunaverkefni til tveggja ára
sem gerir þeim kleift að fara ferða sinna
með hjálp aðstoðarmanna í stað þess að vera
bundnir við öndunarvél á sjúkrastofnunum.
Tveir einstaklingar til viðbótar bætast í hóp-
inn á næstunni og vonir standa til að sá
fimmti fái þjónustuna áður en árið er úti. Er
það í samræmi við áætlanir sem gerðu ráð
fyrir 4-6 þátttakendum.
Öndunarvélaþjónusta í heimahúsum
krefst þess að aðstoðarmenn fylgi þeim sem
nýta hana allan sólarhringinn, hvort sem
það eru aðstandendur eða hjúkrunarfólk og
einnig að þeim standi til boða færanlegar
öndunarvélar. Sumir þurfa á aðstoð önd-
unarvélar að halda allan sólarhringinn en
aðrir sjaldnar, t.d. aðeins á nóttunni. Til
verkefnisins eru veittar 82 milljónir kr. í
fjárlögum í ár, en það hófst í fyrra. Það er
unnið í samstarfi félagsmála- og heilbrigð-
isráðuneytis.
Um mitt ár verður gerð úttekt á árangri
verkefnisins en Þór Þórarinsson, skrifstofu-
stjóri hjá félagsmálaráðuneytinu, hefur trú á
að reynslan verði góð, þeir sem þegar nýti
þjónustuna séu ánægðir.
Geti búið lengur heima hjá sér
„Markmiðið með þjónustunni er að fólk
geti búið heima hjá sér og fái þar þá þjón-
ustu
Ha
fólkið
ustun
þýðir
verul
Snýst um að auka l
 Líklegt að fimm manns fái öndunarvélaþjónustu í hei
 Tilraunaverkefni til tveggja ára sem eykur ferðafrels
Í H
»
síð
ön
»
Öndunarvélaþjónusta í heimahúsum er tilraunaverkefni sem hefur ge
veitir okkur aukið frelsi,“ segja foreldrarnir. Og Ragnar tekur í sama
sem kallast DMD, hefur af þeim sökum verið í hjólastól frá níu ára ald