Lesbók Morgunblaðsins - 28.06.2008, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. JÚNÍ 2008 7
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
Neil Young var óðamála í samtalivið bandaríska tónlistar-
tímaritið, vefveituna og vinsældalist-
abirtarann Billboard á dögunum
vegna nýrrar heimildarmyndar um
„súbergrúbbuna“ Crosby, Stills,
Nash and Young
sem nefnist
CSNY: Deja Vu.
Sver hann við og
sárt leggur að
tónlist sú sem
fylgi myndinni sé
það besta sem
sveitin hafi gert
frá upphafi.
Myndin kemur út
í endann á júlí en
í henni er fylgst með fereykinu á
Málfrelsistónleikaferðalaginu, eða
„Freedom of Speech tour“, sem
haldið var árið 2006. Meðlimum var
mikið niðri fyrir á þeim túr og oft
skiptu þeir áhorfendum upp eftir
flokkslínum. Þá var mikið spilað af
mótmælasöngvum auk þess sem ný-
útkomin plata Young á þeim tíma,
Living with War, var oftsinnis til
grundvallar, en á henni mótmælir
Young stríðsbrölti Bandaríkja-
manna á einstaklega kröftugan hátt.
Meint gæði plötunnar segir Young
stafa af því að ekkert var átt við tón-
listina, henni sé leyft að hljóma ná-
kvæmlega eins og hún kom út, með
mistökum, hljóðtruflunum og öðrum
hráleika sem venjulega er pússaður
til.
  
Það á ekki af þeim Gallagher-bræðrum að ganga, en þeir gal-
gopar Liam og Noel keyra sveit sína
Oasis ótrauðir áfram og gefa skít í
hvað öllum finnst að vanda. Enda
hafa þeir þokka-
lega innistæðu
fyrir því í þetta
sinnið þar sem
síðasta plata
sveitarinnar,
Don’t Believe the
Truth (2005) var
nokkurs konar
listræn end-
urreisn, bar með
sér ferska vinda
eftir áralanga stöðnun. Næsta plata
sveitarinnar hefur nú fengið útgáfu-
dag, 7. október, og nefnist hún Dig
Out Your Soul. Fyrsta smáskífan
verður „The Shock of the Lig-
htning“, lag sem Noel segir að hafi
verið samið og tekið upp á hraða eld-
ingarinnar, eins og nafnið gefi til
kynna. Lagið sé hrátt og rokkandi
og útgáfan sem komi út sé svo gott
sem upprunalega prufuupptakan af
laginu. Upptökustjóri plötunnar
nýju er sá sami og síðast, Dave
Sardy, og allir meðlimir Oasis leggja
í lagasmíðapúkkið.
  
Hin ágæta indísveit The Shins ánú að baki þrjár plötur, en út-
gefandi að þeim er hið gagnmerka
og goðsagnakennda útgáfufyrirtæki
frá Seattle, Sub
Pop. Fjórða plata
sveitarinnar
verður þó líklega
gefin út af sveit-
inni sjálfri og
endurspeglar það
nýjustu hræring-
arnar í útgáfu-
veruleika rokks
og popps. Leið-
togi sveitarinnar,
James Mercer, rekur rassvasafyr-
irtækið Aural Apothecary og kemur
næsta plata líkast til út á þess veg-
um. Að sögn umboðsmanns sveit-
arinnar er alveg eins líklegt að The
Shins haldi áfram að vinna með Sub
Pop að einhverju leyti, t.d. hvað
dreifingu varðar og talsmaður Sub
Pop segir fyrirtækið meira en til í að
koma að plötunni með einhverjum
hætti en sveitin hefur verið ansi öfl-
ug mjólkurkýr fyrir merkið und-
anfarin ár. Síðasta plata sveit-
arinnar, Wincing the Night Away
(2007), hafnaði þannig í öðru sæti
Billboardlistans er hún kom út og
hefur selst í yfir 500.000 eintökum.
TÓNLIST
Neil Young
Noel Gallagher
The Shins
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is
Þegar ég var kominn með miðann á Mon-sters of Rock-hátíðina við Donington-kastala í Englandi sumarið 1988 í hendurvar ekki seinna vænna að vinna heima-
vinnuna sína. Ég stóð raunar vel að vígi, gjör-
þekkti fimm af sex sveitum sem koma áttu fram á
þessari mestu þungarokkshátíð í heimi: Hello-
ween, Megadeth, David Lee Roth og hans menn,
Kiss og síðast en ekki síst aðalnúmerið, Iron Mai-
den.
Á sjöttu sveitinni þekkti ég hins vegar hvorki
haus né sporð. Hafði að vísu heyrt nafnið, Guns N’
Roses, en taldi næsta víst að þarna væri um fram-
lengingu á glysrokkinu að ræða en á því höfðum
við þrassarnir ímugust.
Ég lagði eigi að síður leið mína í Tónabúðina á
Akureyri, sem sá mér fyrir öllum mínum þörfum á
þessum tíma, og festi kaup á frumburði Guns N’
Roses, Appetite for Destruction. Platan var þá árs-
gömul, kom út 21. júlí 1987, en hafði ekki vakið sér-
staka athygli – enn þá.
Skemmst er frá því að segja að ég setti plötuna
einu sinni – kannski tvisvar – undir nálina áður en
ég skilaði henni. Það var raunar ekki vinsælt að
skila plötum en þar sem allt mitt sparifé endaði um
árabil í kassanum í Tónabúðinni sáu menn gegnum
fingur sér með það og tóku við ófétinu aftur. Fyrir
minn smekk var efnið einfaldlega ekki nógu þungt.
Framganga Guns N’ Roses á Donington gerði
ekkert til að breyta því áliti. Meðan W. Axl Rose,
Slash og félagar renndu gegnum prógrammið leit
maður reglulega á klukkuna og sötraði Svala sem
var vel að merkja vinsælasti drykkurinn á hátíð-
inni þetta árið – alltént vinsælasti óáfengi drykk-
urinn.
Ekki var það heldur til þess fallið að auka hróð-
ur sveitarinnar að tveir af liðlega hundrað þúsund
tónleikagestum týndu lífi í troðningi meðan hún
var á sviðinu. Það varð til þess að Guns N’ Roses
var lengi á eftir kölluð „hættulegasta tónleikasveit
í heimi“. Sú nafnbót var óverðskulduð enda leiddi
rannsókn í ljós að Axl og félagar höfðu gert allt
sem í þeirra valdi stóð til að róa æstan múginn. Allt
kom fyrir ekki. Tónleikunum var samt fram haldið
enda bráð hætta á því að allt færi úr böndum yrði
leik hætt þá hæst hann stóð.
Það er gömul saga og ný að illt umtal sé betra en
ekkert umtal og í kjölfarið samþykkti MTV-
sjónvarpsstöðin að spila lag af Appetite for Dest-
ruction, Welcome to the Jungle, í tilraunaskini um
miðja nótt. Ekki stóð á viðbrögðum, allar símalínur
stöðvarinnar voru rauðglóandi. Áhorfendur vildu
meira.
Og af meiru var að taka. Mr. Brownstone, Para-
dise City og Sweet Child o’ Mine gerðu líka storm-
andi lukku og Appetite for Destruction rauk upp
Billboard-listann. Linnti raunar ekki látum fyrr en
á toppnum. Þá hafði skífan setið samfleytt á listan-
um í 61 viku.
Myndbandið við Paradise City er að hluta til
tekið á Donington og tileinkað minningu hinna
látnu. Verst að muna ekki eftir þeim flutningi.
Það spillti ekki fyrir markaðssetningunni að
upprunalegt umslag Appetite for Destruction, sem
byggt var á samnefndu málverki Roberts Willi-
ams, var bannað þar sem það þótti særa blygð-
unarkennd almennings. Það fylgir þessum pistli
svo hver geti dæmt fyrir sig.
Ekki þarf að fjölyrða um gripinn nú. Appetite
for Destruction mun vera fjórða söluhæsta frum-
raun hljómsveitar í Bandaríkjunum frá upphafi og
hefur selst í 28 milljónum eintaka um heim allan. Í
seinni tíð er hún iðulega ofarlega á blaði þegar til-
greindar eru bestu plötur þungarokksins. Á plöt-
unni er hver klassíkin upp af annarri.
Það var vissulega vandræðalegt að kveikja
svona seint á perunni en ég get huggað mig við að
rokkheimur var svo til allur í sömu sporum. Guns
N’ Roses er greinilega seintekin hljómsveit. Smám
saman mjatlaðist þetta samt inn, ekki síst söngur
Axls, sem er einn svaðalegasti barki rokksög-
unnar, og grenjandi gítarleikur hins óræða töffara
Slash. Synd að þessir menn talist ekki við í dag.
Ég lét lítið á mér bera þegar ég festi öðru sinni
kaup á Appetite for Destruction einhverju síðar.
Því eintaki verður ekki skilað.
POPPKLASSÍK
Síðbúin lyst
Eftir Árna Matthíasson
arnim@mbl.is
M
ikil vakning varð í þýsku rokki
undir lok sjöunda áratugar
síðustu aldar og í upphafi þess
áttunda þegar þýskir tónlist-
arskólanemar tóku að hræra
saman áhrifum frá þeirri tón-
list sem þeir lærðu í tónlistarskólum og rokki og
jass. Úr varð eins konar rokktónlist þar sem allt
var leyfilegt og mikið lagt upp úr því að láta
gamminn geysa, að vera sem framúrstefnu- og
frumlegastur. Reyndar var tónlistin öllu fjöl-
breyttari en þessi lýsing gefur til kynna, því ekki
er bara að menn voru að finna upp nýjar gerðir af
rokki, heldur voru þeir og að ryðja rafeindatónlist
braut; diskó, techno og house á þýskum til-
raunasveitum eins og Kraftwerk, Neu! og Ashra
sitt hvað upp að inna.
Þýskararokk
Þessi þýska tónlistarbylgja sem menn kalla kraut-
rokk, þýskararokk, en var ekki alltaf rokk reynd-
ar, hafði talsverð áhrif á sínum tíma en segja má
að áhrifin séu enn meiri í dag og aukast enn, enda
hefur tónlistin elst einkar vel. Gott dæmi um þau
áhrif af þýskararokkinu er vakningin sem varð
vestur í Bandaríkjunum í upphafi tíunda áratug-
arins þegar fram komu ýmsar sveitir sem fetuðu
álíka braut í tónlist, tilrauna- og klifunarkennda
tónlist þar sem menn blönduðu saman spuna-
kenndum köflum, draumkenndri rómantík og vél-
rænum kulda.
Það er til að mynda sterk slík áhrif að finna í
tónlist Yo La Tengo, en rétt að geta þess að fyrsta
plata þeirra ágætu sveitar kom út 1984, þannig að
í einhverjum tilfellum er kannski rétt að draga þá
ályktun að í einhverjum tilfellum hafi ungsveitir
bandarískar sótt áhrif þangað. Að þessu sögðu þá
er líka sterk hefð fyrir tilraunakenndum spuna í
bandarískum nýdjassi og þó hann sé á köflum
mun trylltari og agaðri en sú músík sem hér er til
umfjöllunar þá má gera því skóna að menn sæki
líka innblástur þangað.
Önnur hljómsveit sem vert er að nefna til sög-
unnar er Tortoise sem stofnuð var í Chicago 1990
og hefur haft sitt hvað að segja um þróun þessara
nýju bylgju bandarískrar tónlistar þó hennar
helsta verk, Millions Now Living Will Never Die,
hafi komið út 1996.
Kjarni málsins
Að loknum þessum langa inngangi komum við
loks að kjarna málsins, Texas-tvíeykinu Stars of
the Lid. Eins og getið er skipa það þeir Brian
McBride og Adam Wiltzie en eins og þeir rekja
söguna hittust þeir með plötubunka í fanginu í há-
skólaútvarpsstöð og áttuðu sig á því að þeir voru
meira og minna með sömu plöturnar í bunkanum.
Í framhaldi af því tóku þeir að troða upp sem
plötusnúðar og þóttu eðlilegt framhald á því að
byrja að setja saman eigin músík; Wiltzie spilaði á
gítar og McBride lagði um segulbönd og Stars of
the Lid var svo stofnuð á jóladag 1992.
Að sögn McBrides hafa þeir haldið þeirri verka-
skiptingu meira og minna upp frá því, Wiltzie
framleiðir hljóð og hljóma á tónleikum og
McBride togar þau og teygir, skælir og skreytir,
en í hljóðverið er verkaskiptingin óljósari.
Á plötum þeirra fær mannsröddin ekki að
hljóma, þó John Peel eigi sterka innkomu á skíf-
unni sem getið er í upphafi, Carte-De-Visite, enda
segir McBride að orð séu óþörf þegar men séu að
votta ísskáp virðingu sína: „Tónlist hentar líka vel
til að tjá tifinningar sem maður kemur ekki orðum
að,“ en hann nefnir einnig, væntanlega í hálfkær-
ingi, að svo mikið sé af lélegri sönglist í Austin í
Texas, að ekki sé á það bætandi. (Því skal haldið
til haga að í viðtali við menningarsagnfræðinginn
Piero Scaruffi segir McBride að helstu áhrif sveit-
arinnar séu frá Gavin Bryars, Brian Eno, Zbig-
new Preisner, Arvo Part, Labradford, Gorecki og
Talk Talk/Mark Hollis.)
Til Kranky
Fyrsta breiðskífa þeirra félaga, Music for Nitrous
Oxide, kom út 1995, en þeir vilja víst lítið við þá
skífu kannast í dag, aðallega vegna þess að sá sem
á útgáfuréttinni, fyrrverandi vinur þeirra, fer með
hann eins og honum sýnist. Skífa númer tvö, Gra-
vitational Pull vs. the Desire for an Aquatic Life,
sem kom út 1996, var reyndar gefin út á sama
merki, og fyrri platan en þeir hafa haldið í útgáfu-
rétt skífunnar, því hún var svo gefin út af Kranky-
útgáfunni og þá gert nýtt frumeintak með al-
mennilegum hljómi.
Sama ár kom út The Ballasted Orchestra, tvö-
föld vínylskífa með tæplega níutíu mínútum af
músík, en eins og þeir rekja söguna var talsvert
meira til af tónlist en upp var tekið. Maneuvering
the Nocturnal Hum og Per Aspera Ad Astra kom
út 1998, síðan Avec Laudenum 1999, The Tired
Sounds of Stars of the Lid 2001, en síðan tóku
þeir sér góðan tíma í að taka upp meistaraverkið
Stars of the Lid and Their Refinement of the
Decline, sem kom út á síðast ári. Þá fór sveitin
líka í tónleikaferð um Evrópu, sem þótti mikil
tíðindi; lék á Englandi, í Írlandi, Frakklandi, á
Spáni, Ítalíu, í Portúgal, Tékklandi, Þýskalandi,
Sviss, Belgíu og Hollandi síðastliðið haust. Þegar
þetta er ritað er sveitin á tónleikaferð um Banda-
ríkin.
Til að fagna tónleikaferðinni kom skífan sem
getið er, Carte-De-Visite, út í takmörkuðu upplagi
á síðasta ári, en á henni eru prufuupptökur, aðra
útgáfur laga og sjald- og óheyrð lög.
Frumleg framúrstefna
Ein af þeim hljómsveitum sem aldrei er skrifað
nóg um er Texas-sveitin Stars of the Lid, sem er
reyndar bara tveggja manna, skipuð gítarleik-
urunum Brian McBride og Adam Wiltzie. Hún hef-
ur starfað í hálfan annan áratug og gefið út fimm
skífur ásþekkar, og nú síðast plötu í takmörkuðu
upplagi sem gefin er út í tilefni af tónleikaferð
þeirra félaga, en þeir hafa farið í fáar slíkar.
Draumkennt Liðsmenn Stars of the Lid - Brian McBride og Adam Wiltzie.