Tímarit kaupfjelaga og samvinnufjelaga - 01.01.1910, Blaðsíða 20

16
Það eru Danir, sem standa oss næstir. Þeir eru oss
skyldastir, næst Norðmönnum. Þeir eru smáþjóð eins. og
vjer og hafa opt staðið í svipuðum sporum og vjer nú.
Síðasta þriðjung næst liðinnar aldar var þar lengst af
pólitísk óöld og margvíslegar erjur. Apturhaldssöm stjórn
og ófyrirleitin sat þar lengi að völdum, oieð óvild og ó-
beit mikils hluta þjóðarinnar að baki sjer; stjórn, sem
ekki gat unnið með þjóðinni að nokkuru þörfu verki að
heita mátti. Nokkuru áður hafði þjóðin orðið að þola
þá blóðtöku, er búast mátti við að mundi ríða henni að
fullu, þegar Þjóðverjar tóku hertogadæmin Holstein og
Sljesvík, eða nálægt þriðjung ríkisins, árið 1864. Það
segja ýmsir menn, sem kunnugir eru sögu Dana, að þar
hafi einnig unnið að sundrungaröflin í þjóðinni. Fyrir
fáum þjóðum hefir litið ver út en Dönum eptir 1864.
Flestir atvinnuvegir voru í niðurlægingu og þjóðin var
lítt efnum búin.
En þá risu upp hjá þjóðinni þau hin betri öflin, sem
hjer hefir verið minnst á: samvinnuöflin, og tóku ötul-
lega til starfa. Margir af beztu mönnum þjóðarinnar snúa
sjer frá stjórnmálaþjarkinu að atvinnumálunum og við-
reisn þjóðarinnar. Mikill hluti hinna jótsku lieiða er rækt-
aður upp, þar vinna menn land, í stað þess, er þeir
höfðu tapað. Samvinnufjelögin rísa upp og rjetta við at-
vinnuvegi þjóðarinnar, og koma um leið fótum undir
efnaða og allvel menntaða bændastjett, sem nú er aðal-
kjarni þjóðarinnar og heldur fast saman.
Það hefir verið ritað svo mikið um samvinnufjelögin
dönsku, og búnaðarframfarir Dana, að þess gerist eigi
þörf hjer. En þessi mikla hreifing og framþróun hinnar
dönsku þjóðar er svo merkileg og alveg einstæð, að fátt
gæti verið oss íslendingum og öðrum frekar til eptirbreytni.
Eigi er hugsandi annað, en að danska þjóðin eigi að
þakka einhverju mikilmenni — eða fleiri slíkum, — þessa
vakningu, enda telja Danir svo, að það sje einkanlega
hinn mikli skörungur þeirra: N. S. Grundtvig er hafi