Skinfaxi - 01.04.1915, Blaðsíða 2

34
SKINFAXI
og fiskiframleiðslan, svo að miklu nemur.
Þetta sýnir að fiskiflotinn stækkar, þó að
eigendunum fækki. Stórefnamenn einir
eða slungnir braskarar, eru að verða drotn-
ar hafsins við ísland. Fiskimennirnir verða
að sætta sig við að vera þjónar annara
íyrir fremur lágt kaup, sem sjaldan gerir
betur en að íleyta meðal heimili. Um
gróða og viðreisn er varla að tala. Þó
að fiskur hækki í verði, kemur það að
minsta leyti fram á kaupi sjómannanna.
En hins vegar verða þeir varir verðhækk-
hækkunar á útlendum og innlendum iand-
afurðum, sem þeir hljóta að kaupa. Þá
er ótalin sá ljóður á sjómenskunni, hve
mannfrek hún er. Sjórinn við Isiand
leggur á hverju ári þyngri mannfórn á
þjóðina, heldur en grimm styrjaldarár á
aðrar þjóðir. Ög sem betur fer koma þau
ófriðarór sjaldan en sjórinn er alt af sam-
ur við sig. Ennfremur er oftast óglæsilegt
líf fátæklingsins í bæjunum: léleg húsa-
kynni, þrengsli, ófrelsi og margskonar ó-
hollusta. Og litlar líkur eru til, að kjör-
um fiskimaúna verði breytt til batnaðar.
Að minsta kosti virðast ástæðurnar óálit-
legar í stórum og gömlum fiskimanna-
borgum, t. d. Grimsby og Hull og skortir
þar þó eigi auð hjá útgerðarmönnunum.
Nú fjölgar fólkinu árlega
á Islandi svo að miklu
nemur. Mér dettur í hug
eitt heimili á Norðurlandi, þar sem eru
nýdáin gömul hjón, er þar bjuggu lengi.
Þau komu upp sjö börnum, sem öll eru
miðaldra, gift og búsett í sveit foreldr-
anna. Eitt býr á ættaróðalinu. Hin urðu
að fara burtu, en voru svo heppin þá, að
geta fengið góðar jarðir keyptar eða leigð-
ar. Þessi sjö systkyni eiga nú alls um
40 börn, sem eru komin á fullorðinsár og
mjög mannvænleg. Enginn vafi er á því,
að þau vilja vera kyr í átthögunum. Það
vilja nú allir, sem þess eiga úrkost. En
að foreldrunum látnum erfa þau ekki nema
sjö jarðir, og alstaðar maður í hverju
Þeir sem ekki
komast fyrir.
rúmi á jörðunum í kring. Þá eru 33 af
frændsystkinunum eftir vegalaus. Setjum
að önnur sjö fái jarðir með giftingum. Þá
eru eftir 26. Fyrir þeim er um þrent að
að gera: Að ganga í vinnumensku heima
í sveitinni, reisa sér nýbýli, og skapa sér
heimili, eða að hrekjast hurtu til Ameríku
eða í sjóþorpin.
Reyndar má segja, að enn sé ekki svo
langt gengið, að jarðir séu ófáanlegar. En
þannig verður ástandið sýnilega eftir fá ár
og er nú þegar orðið tilfinnanlegt. Eina
undantekningin, nú sem stendur, eru nokk-
ur héruð í nánd við Rvík, þar sem óáran
hefir sorfið fast að mönnum hin síðustu
ár. En það hlýlur að lagast bráðlega
með ýmsum verklegum framförum t. d.
súrhevsverkun, bættum samgöngum o. fl.
Þá er að snúa aftur að hinu fyrra
dæmi. Hvað eiga þessir 26 ungu
menu og ungu konur, sem sjö jarðir hafa
fætt á æskuárunum, en rúma nú ekki
lengur, að taka sér fyrir hendur? Vinnu-
mensku og lausamensku vill fólk ekki til
Iengdar. Fyrir gift fólk, sem á börn, er
vinnumenskan lítt þolanleg, bæði af því,
að hún er ekki nógu vel borguð, og í öðru
lagi af því, að foreldrar og börn geta þá
ekki haft heimili út af fyrir sig. Reynsl-
an sýnir líka, að vinnufólksstaðan hugnast
ekki unga fólkinu. Búskapurinn færist
meir og meir í það horf, að á hverju
heimili er fátt fólk, nema foreldrarnir og
óuppkomnu börnin. Unga fólkið leitar
burtu, nema sá eða sú, sem jörðina á að
erfa. En það fer burt með hryggumhuga,
flest alt Það mundi hvergi fara ef nokk-
ur væri kostur að fá ræktanlegt land
heima. Leiðin liggur að sjónum; í dag-
launavinnu í kauptúnunum, á skúturnar,
vélbátana og togarana. Sjávarútvegurinn
færir út kvíarnar; hann tekur á móti land-
flóttamönnum sveitarinnar enn um stund
og gerir þá að framtíðarlausum öreigalýð.
En þar er þó lífsvon í bráð. Og þar
getur fólkið átt heimili, sem eigi var unt