Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.1947, Blaðsíða 20

úr landi, sem þurfti að hafa við hverja niðurstöðu,
því móbergið við eyjuna var of létt.
Mikið þurfti af taglhári fyrir allan fuglveiðaútveg-
inn að vorinu til. Þegar taglhárið var skorið úr hross-
unum, var lengdin mátuð þannig, að það átti að ná
frá olnboga fram á fingurgóma á fullvöxnum manni.
Þetta taglhár varð að leggja tvöfalt, þegar snaran,
við snúninginn, var lögð saman. Vissir menn snéru
vanalega fyrir fjöldann. Snaran var snúin þannig,
að sá sem snéri, hafði annan endann milli tannanna
og snéri svo upp á með fingrunum, þangað til nægur
snúður var kominn; þá tók sá sem snéri annari hendi
í miðja hárálmuna og lagði svo saman, svo snaran snéri
sjálf upp á sig. Þeir sem allra fljótastir voru að snúa,
snéru 700—800 á dag. Brúnt taglhár úr ungum hest-
um (6—8 vetra) var alltaf endingarbezt. Fyrst þegar
ég man eftir, var brúnt taglhár á 2 kr. pd., en eftir
1890 hækkaði það í verði, sérstaklega þegar kom fram
um aldamót.
Flekarnir voru mismunandi að lengd, frá 114 alin
til IV2 alin. Aður voru langfjalaflekar; þrír okar
voru negldir þvert yfir flekann; tveir sterkir okar með
götum á endunum, sem böndin voru dregin í gegn til
þess að tengja flekana saman, og einn oki þvert yfir
miðjan flekann. Þegar þrír flekar voru tengdir saman,
voru þeir kallaðir „niðurstaða". Þegar flekarnir voru
smíðaðir, voru strikaðir ferhyrningsreitir, líkt og á
skákborði, og boruð fín göt á þá; svo voru snörurnar
dregnar í gegnum götin með fínum al, sem lítið agn-
hald var á, er krækt var í augað á snörunum, og var
hann kallaður „sækir“ (af því hann dró snörurnar gegn-
um götin). En í seinni tíð var einvörðungu horfið að
því, að hafa þverfjalafleka; okarnir voru þá negldir
langsetis, með götum á okaendunum, og voru hafðir
sterkir. Allir okar á flekunum voru hafðir neðan á,
svo flatarrúmið væri meira fyrir fuglinn að setjast á.
Stjórasteinarnir, sem áttu að halda hverri niðurstöðu,
svo hún ræki ekkert úr stað, voru mismunandi að
þyngd. Hjá flestum mönnum munu þeir hafa verið
80—90 kg., því þegar vitjað var um niðurstöðurnar
í stormi, gat verið hætta á að bátinn ræki úr stað
með niðurstöðuna. Þegar svo kom að því, að leggja
niðurstöðurnar í sjó, þá var stjóranum rennt í botn
og var trékefli hnýtt á stjórafærið í vatnsskorpunni,
og kallaðist það kefli „grjótur". Svo var haft 15
faðma yfirvarp að flekanum, svo niðurstöðurnar drægj-
ust ekki í kaf, þegar mikil straumasvif voru. Tvö tré-
kefli voru höfð á hverjum faðmi, til þess að létta undir
með flekunum, svo stjórafærið drægi þá ekki niður.
Niðurstöðurnar voru lagðar í beina línu, með nægu
millibili, svo þeim gæti ekki slegið saman þegar strauma-
svif voru. Þegar búið var að leggja margar niðurstöður
eftir beinni línu, var það kallað „band“. Á endaniður-
stöðu á hverju bandi var haft stórt krosskefli, merkt
með stöfum eigandans, og var slíkt til leiðarvísis að
þekkja rétt sitt eigið niðurstöðuband, þar sem niður-
stöðuböndin þöktu mikið svæði í kringum eyjuna. Þeir,
sem stunduðu fuglveiðar austan fjarðarins, lögðu nið-
urstöðurnar austan við eyjuna, en þeir sem voru vest-
an fjarðarins, lögðu sínar niðurstöður vestan og sunn-
an við eyjuna. Þegar norðanveður voru og hafrót, þá
vildu margir hafa.niðurstöður sínar sunnan við eyjuna,
í vari, sem kallað var „bót“, því þegar norðandrif
geisuðu, drapst fuglinn á flekunum, sem ekki gátu
verið í vari. Vanalega voru 3 menn á fuglfarinu, sem
vitjuðu um niðurstöðuí'nar kvölds og morgna, klukkan
10 á kvöldin, en 11 á morgnana. Þá var skipt um band-
ingja og tekinn fuglinn af flekunum og snörurnar allar
hengdar upp, og var það oft kuldaverk, þegar kalt
var. Bandingjasnörur þær voru hafðar lengri, sem
brugðið var um vænghnúana á fuglinum, og var helzt
valinn sá fugl, sem var grimmur og gargaði mikið,
því hann hændi bezt að sér fuglinn. Hver maður hafði
vanalega 3 niðurstöður, flugfarið 3 og fiskiskipið 3.
Fullkominn útvegur, 9 menn og 2 skip, höfðu því yfir
30 niðurstöður. Sumir stunduðu á 4 manna fari bara
fuglveiðar, og hafði þá hver maður 5 niðurstöður. Það
þótti góður fuglafli.v ef 300 öfluðust á 3 niðurstöður
yfir vikuna, en aflinn fór vanalega eftir tíðarfarinu.
Stundum aflaðist mjög lítið, þegar stormasamt var, og
eins þegar hafís var nærri, því þá sat fuglinn á ísn-
um, þá veiddist oft fugl með ísbláma á bringunni.
Ég réri 15 vorvertíðir við Drangey. Um það árabil
var fuglafli (eftir því sem menn gáfu upp) 65,000—
80,000 þúsund á vori; að vísu var sú uppgjöf ekki
ábyggileg að öllu leyti; en sizt mun hafa verið oftalið.
Einn maður var vanalega útnefndur til að semja skrá
yfir fuglaflann við eyjuna á hvei'ju vori, og eins að
innheimta svokallaðan fjörutoll, sem var ein langvía
á mann og ein fyrir hvert skip. Þau vor, sem ég var
við Drangey, var verðið á fuglinum eins og hér segir:
1 langvía 12 aura, eða 8 á 1 krónu, 100 á 12 krónur.
Þrjár álkur voru á móti tveimur langvíum og tveir
lundar móti einni langvíu. Á þeim árum var spyrðu-
bandið af stórýsu á 25 aura, og var þá sama verð á
stórýsunni og langvíunni. Það má segja með réttu um
Drangey, að hún var bjargræðisgjafi Skagfirðinga um
langt skeið, þó fjöldi hugsandi manna væri sáróánægð-
ur með að þurfa að við hafa jafn ómannúðlega veiði-
aðferð. Of var rætt um, hvort ekki mætti takast, að
búa til fugllíkan, sem gæfi hljóð frá sér, en slíkt var
aldrei reynt. Þegar fiskur var í göngu inn með Skag-
anum á vorin, þá var róið frá Drangey, og var þá
vanalega beitt slógi úr fuglinum. Ef gæftir voru góð-
ar, þú mátti heita, að vakað væri alia vikuna. Þeir
sem réru í fiskinn, sváfu á meðan lóðin lá, en einn
var látinn vaka yfir bólunum. En fuglmennirnir höfðu
þó ennþá erfiðara, því þeir þurftu að beita fiskilóðina
með þeim, sem réru í fiskinn, og svo að vitja um
niðurstöðurnar og hjálpa til að gera að fiskinum. Fram
að 1880 var fiskurinn, sem aflaðist við éyjuna, fluttur
í iand og seldur sveitamanninum. Þegar vel aflaðist
var stundum farið á föstudagskvöld í land á sexæring-
unum; voru þá fuglmennirnir eftir til að hirða um nið-
urstöðurnar. Skipin komu svo úr landi á sunnudaginn
næsta á eftir. Þegar menn komu í land um hverja
helgi með fugl og fisk, þá var vanalega margt manna
komið að kaupa fugl. og fisk, sumir mjög langt að.
Það, sem þeir höfðu að borga með, það sem þeir vildu
kaupa, var tagihár, smjör og dúkar, og þeir fátækari
iofuðu kindafóðri. Oft var fátæklingunum, sem ekki
höfðu neitt að borga með gefinn margur málsterður.
266
VÍKINGUR