Náttúrufræðingurinn - 1932, Blaðsíða 13

nAttúrufr.
7
Hreíndýr á Reykýanesskaga.
I'að mun hafa verið árið 1771, að hreindýrum var hleypt á
land á Reykjanesskaga og sleppt í hraunin fyrir sunnan Hafnar-
fjörð. Voru hreindýr þessi fengin frá Finnmörku. Hreindýrin
munu hafa þrifizt þar vel og talsvert fjölgað. Er þeirra oft getið
á skaganum síðan, og hafa stundum veiðst þar til muna. Þorvald-
ur Thoroddsen hyggur, að þau hafi flest fallið harða veturinn 1880
—1881, en eftir það hafi þeim nokkuð fjölgað aftur. Segir hann, að
1890 hafi sézt 15—20 hreindýr í einum hóp nærri Bláfjöllum.
(Lýsing íslands II, bls. 457—58).
Síðar munu eigi hafa komið svo harðir vetur, að hreindýrun-
um hafi stafað veruleg hætta af. Þó er nú svo komið, að hreindýrin
munu vera orðin afar fágæt hér á skaganum, ef ekki alveg horfin.
Síðustu sumrin hefi eg farið mjög víða um fjalllendin og
hraunin á Reykjanesskaga, gengið upp á flest fjöllin, og notið út-
sýnis með góðum sjónauka yfir héruðin umhverfis þau; en hvergi
hefi eg getað komið auga á hreindýr, og ekki heldur fundið horn
eða bein af hreinum. Ýmsa kunnuga menn, sem fengizt hafa við
smalamennsku, hefi eg líka spurt um hreindýrin, og kváðust þeir
ekki hafa séð þau síðustu árin.
Guðmundur Jónsson, frá Setbergi í Hafnarfirði, er manna
kunnugastur í hraununum og fjöllunum suður og austur frá Kald-
árseli. Hann hefir sagt mér, að hann hafi séð 35 hreindýr í hóp
uppi á Lönguhlíðarfjöllum fyrir vestan Brennisteinsfjöll. Það var
um haustið í réttum, árið 1880. Um aldamótin síðustu sá hann 2
hreindýr seint í maímánuði; var það bæði kýr og tarfur, og fylgdi
þeim kálfur. Það var fyrir neðan Skörðin, fyrir vestan Þrívörðu-
hnúk. Smalahundur Guðmundar hljóp á eftir hreinunum, og flýðu
dýrin upp brekkuna; varð þar brattur skafl á leið þeirra. Runnu
þau upp skaflinn, en þar varð kálfurinn seinfærari og hrataði
niður skaflinn aftur. Sótti þá hundurinn að honum. Snéru þá full-
orðnu dýrin í skyndi aftur. Réðist tarfurinn móti hundinum með
miklum ofsa og reyndi að stanga hann. En kýrin lagði af stað
með kálfinn upp skaflinn á meðan; lét hún hann ganga við hlið
sér, brekkumegin, svo að hann hefði stuðning af sér, meðan þau
sneiddu fönnina. Loks tókst Guðmundi að aftra hundinum. Tók
þá tarfurinn á rás eftir hinum dýrunum. — Guðmundur kveðst
sjálfur ekki hafa séð hreindýrin hér á skaganum eftir þetta.
Á árunum 1885—’90 vovu tvö hreindýr skotin hjá Sandfelli,