Náttúrufræðingurinn - 1932, Síða 28

22
nAttúrufr
fæðin er orðin svo mikil og hreiðrin svo strjál í landinu, að sýkt-
ar fjölskyldur eigi nái saman við aðrar til að sýkja þær.
Sjúkdómur þessi var áður þekktur í öðrum löndum meðal
tamdra og villtra hænsfugla. En Brinkmann hyggur, að hann
hafi um langan aldur verið til í Noregi, þó menn eigi vissu, og
hafi ]hður, orrar og rjúpur við og við sýkst af honum. Telur hann
líklegt, að fækkun rjúpnanna á ákveðnum árafresti, sem áður er
getið, hafi verið af hans völdum.
F.vrir löngu hafa náttúrufræðingar veitt því eftirtekt, að
mikil fjölgun sumra skordýra og annara dýrategunda, endar oft.
með því, að snýkjudýr og sýklar, sem tegundum þessum eru
hættulegir, taka að breiðast út og blómgast, og verða til að stór-
fækka einstaklingunum. Verða þessar sjúkdómsplágur til að hamla
of-fjölgun dýrategundanna.
Begar sýkin er gengin um garð, vegna þess að nægileg ein-
angrun er fengin gegn henni, byrjar einstaklingafjölgunin aft-
ur, og heldur svo áfram þangað til þéttbýlið er orðið svo mikið,
að snýkjudýrin eða sýklarnir fá skilyrði til að breiðast út aftur.
Gengur svo koll af kolli.
Nú var Brinkmann búinn að finna, af hverju rjúpnasýkin í
Noregi stafaði. En þá var eftir að finna ástæðuna til þess, að
síðasta fárið, 1911—1926, varð miklu langærra og rjúpnafellir-
inn miklu meiri, en fellisár þau, er áður höfðu gengið yfir landið.
Niðurstaða hans eða skýring á þessu atriði, mun mörgum
þykja furðuleg. Hann heldur því fram, og það með nokkrum rök-
um, að það hafi verið vegna þess, aff ránfuglum, sem ásælcja og
drepa rjúpumar sér til matar, hafi fæklcað svo stórkostlega i Nor-
egi síðustu áratugi, vegna kappsamlegrar eyðingar af landsmanna
hálfu. —
Ránfuglarnir leita eftir þeirri bráð sinni, sem auðveldast er
að ná. 1 klóm þeirra, sem á rjúpum lií'a, lenda fyrst þær rjúp-
urnar, sem eigi eru full-frískar, og eiga því örðugra með að flýja.
Rjúpuungar þeir, sem fengið hafa áður nefnda sýki, leita ekki í
felur eða fljúga undan þó óvinurinn nálgist. Þeir sitja oft svo
kyrrir og rólegir, að menn geta tekið þá með höndum, þó fleygir
séu þeir orðnir. I>að er því skiljanlegt, að þeir verði ránfuglunum
auðveidd bráð. — Þegar svona sýki gengur meðal rjúpnanna, þurfa
ránfuglarnir ekki að mæða sig á að elta hraðfleyga, fullfríska
fugla, heldur ganga kappsamlega að því að eyða sjúklingunum.
En með því móti starfa þeir sem heilbrigðislögregla meðal rjúpn-