Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 5

NÁTTÚRUFR Æ ÐINGURINN
1 15
allstórir hafa enn sína lornu flötu botna nærri 300 m hæðinni,
fremur lítið skerta. Ýmsir stórir dalir eins og Djúpidalur, Öxna-
dalur og Fnjóskadalur, liafa flata botna nærri 100 m hæðinni,
og aðeins Eyjafjörður, Hörgárdalur og Svarfaðardalur hafa breið-
ar miðrennur, sem lagast hafa að núverandi sjávarmáli. í Eyjafirði
sjálfum er 1—2 km breiður stallur með 80—100 m hæð og mikilli
útbreiðslu, skorinn í hallandi blágrýtislög. Þessi stallur, sem ég
kalla strandflöt, er sérstaklega skýr vottur um langa kyrrstöðu
sjávarins við Jressi hæðarmörk, og botnar dalanna í miðlungsflokkn-
um tala sama máli.
Þennan strandflöt má nú auðveldlega rekja víða með Miðnorð-
urlandi og raunar miklu víðar kringum landið, ])ótt út í |>að verði
ekki farið hér. Hann hefur ekki alls staðar nákvæmlega sömu hæð;
Jjannig sveigir hann niður að núverandi sjávarmáli og jafnvel nið-
ur fyrir það nyrzt á Miðnorðurlandi og mun það stafa af mishreyf-
ingu landsins eftir mótum hans. Siglunes er hluti strandflatarins,
sem liggur rétt við sjávarmál. f Sléttuhlíð liggur flöturinn og rétt
við sjávarmál, en nær eðlilegri hæð inn með Höfðaströndinni. Á
Skaga gengur hann undir sjó utan til, en kemur upp innar eins og
nánar verður greint síðar. Það var yiir þennan forna stnmdflöt,
sem hraunin breiddust við utanverðan Skagafjörð.
Þannig kemur Jjað í ljós, að hraun með öfugri segulstefnu runnu
ekki aðeins eftir eldra dalaskeiðið, sem einkennist af 300 m sjávar-
stöðunni, heldur og miklu síðar er sjór hal'ði lengi staðið við 80—100
m mörkin. Stærri dalir höfðu þá grafizt niður að þeim mörkum
og verulegur hluti yngra dalaskeiðsins var um garð genginn. Af
þessu leiðir, að yngra dalaskeiðið verður að teljast mun lengra en
,,klassiski“ ísaldatíminn eins og hann var talinn samkvæmt rann-
umsóknum í Ölpunum, því að við upphaf lians ríkti síðast: öfug
segulstefna. Hins vegar bendir þó munurinn á aðaldölum og
skýldum hliðardölum til ]:>ess, að jöklar hafi liaft veruleg áhrif
snemma á yngra dalaskeiðinu og ]>etta staðfestist vel í Eyjafirði.
Af þessum ástæðum tel ég að yngra dalaskeiðið spenni nánar til-
tekið yfir hinn „framlengda" ísaldatíma, sem rannsóknir síðari
ára hafa leitt betur og betur í ljós og virðist liafa verið miklu
lengri en hinn klassiski ísaldatími.
Nú verður vikið nánar að strandfletinum við Húnaflóa. Til
])ess að gefa hugmynd um Jjað, Iive skýr flöturinn getur verið í