Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 38

148
N ÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
ar Suðurhraun rann. Undan suðurbrún Suðurhrauns koma um sex
eldri hraun.
Sunnan undir Slakka og Háatjalli hefur, að því er bezt verður
séð, ekkert vatnsból verið. Allt vatn hci'ur hripað niður í og undir
hraunin. Einhver kann að lialda, að lækur hafi runnið milii hrauns
og hlíða, en það kemur ekki til greina, að svo hafi verið hér, því
að gömlu hraunin hafa verið komin hátt upp í hlíðarnar. Það má
vera, að eitthvað hafi seitlað úr Háafjalli,- en allar slíkar sprænur
hafa ffjótlega liorfið undir liraunin. Það liefðu verið Jítilmótlegir
bæjariækir og brugðist bæði í frosti og þurrki.
Hæðin yfir sjó, um 300 m áður en Suðurhraun rann, liefur verið
meiri en á nokkru öðru Uýli við Suðuriandsundiriendið í dag.
I>arna er ekkert kjarr í lrrauninu eins og niður á lágiendinu í Suð-
urhrauni. Að því er bezt verður séð hefur því engan vegin verið
búsældarlegt fyrir tvö eða fleiri stórbýli þarna uppi á lrrjóstrugu
hálendinu.
Hinsvegar hefur verið búsældarlegt niðri í dalnum þar, sem nú
er Norðurhraun, eða líkt og í Selsundi. Bjólfell, Tindilfell og Grá-
l'ell iiafa hlíft fyrir norðannæðingi, en Selsundsfjallgarðurinn lief-
ur dregið úr sunnanskúrunum. Dalurinn fyrir neðan gömlu lnaun-
brúnina hefur verið með öllu hraunlaus. Selsundslækurinn hef-
ur bugðast eftir dalnum. Þarna hefur verið búsældarlegt og þarna
liafa verið stórbýli, sem eyðzt Jiafa um þetta leyti, eftir að Suður-
Jiraun rann. Það mætti merkilcgt teljast ef engar sögur færu af
eyðingu þeirra. Ég tel líklegt, að þarna hafi bæirnir Skarð og
Tjaldastaðir verið.
Hvar er þá skarðið, sem bærinn dró nafn af? Sennilegt er, að
Skarð hafi dregið nafn af skarði því, sem elzti hraunfossinn í
Hraunfossalarekkunni innan við Miðmorgunshnjúk hefur komið
niður um. Má og segja, að nær iiggi að geia bænum nafnið Skarð
eftir skarði því, sem hraunfossinn hefur nú fyllt í, fremur en að
láta hann bera nafn af slakkanum, sem er milli Selsundsfjalls og
Háafjalls, eins og sumir liafa talið, en hann ber með sóma rétt-
nefnið Slakki.
Eðlilegt er nú að spyrja, hvort ckki megi betur samríma frásagnir
sumra annálanna um, að bæina hafi tekið af í gosi 1389, frásögn-
um annara annála um, að bæina hafi tekið í öðru gosi um 1440.
Norðurlnaun er eitt hraun. Bæirnir hafa því aðeins einu sinni