Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 34

144
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Pælu, en þar ætti það að vera þykkt og greinilegt, ef það væri yngra
en hraunið. (Stundum hefur verið efast urn, að Pæla og Norður-
hraun væru jafngömul, en eftir athugun mína á þeim tel ég þau
örugglega jafngömul). Suðaustan við bæinn Selsund er þykkur
jarðvegur undir hrauninu. Þar má fylgja laginu að neðri brún
hraunsins. Ég gat ekki greint það í moldinni undir hrauninu, en
þarna er óhægt um vik, því að lagið er þunnt og gróft og líkist
brunagjallinu neðst í hrauninu. Lagið er sem sagt, að því er ég
gat greint, jafngamalt hrauninu a. m. k. ekki yngra.
í laginu er lítið af fínni ösku og því sennilegt, að það hafi mynd-
ast að vetri til.
1477-lagið. Aldursákvörðun mín á 1477-laginu er óábyggileg,
en lagið er þó frá því um 1480, því það er rétt undir 1510-lag-
inu. Því hef ég sett þetta ártal við það, að 1477 varð mikið öskufall
í Eyjafirði, en engar sögur fara af því, hvar það hefur átt upptök
sín. Hinsvegar verður grunsamlega langt á milli Kötlugosanna á
þessari öld, hafi Katla ekki gosið um 1480. En hafi Katla gosið
um þetta leyti, verður lengd goshléanna venjuleg. Heimildir frá
þessum tíma eru lélegar, og því má það vel vera, að Katla hafi gos-
ið án þess, að þess sé getið. Hafi Katla gosið, árið 1477 liefur ösku-
mökkurinn borizt norður um yfir Heklusvæðið og til Eyjafjarðar
(5). Þessi tilgáta er ekki ósennileg, en óábyggileg.
Svarta lagið frá 1477 var e. t. v. á einstöku stað ofan á Norður-
hrauni. Ég er ekki fullviss vegna þess, að ef til vill hefur fínt lag,
sem á einstöku stað sást ofan á Norðurhrauni, en rétt undir 1510-
laginu, verið fínni aska úr 1510-laginu, sem skolast hefur úr því
niður í rótarsvörð mosans í hrauninu þegar 1510-lagið féll.
1300-lagið. Aldursákvörðun á 1300-laginu styðst við eftirfarandi
athuganir a), b), c) og d).
a) Þetta lag er ehki yngra en Suðurhraun, en virðist hinsvegar
jafngamalt því.
Þessi staðhæfing styðst við nokkrar athuganir. í fyrsta lagi sést
lagið livergi ofan á Suðurhrauni. I öðru lagi sést lagið ekki í
jarðvegi, sem byrjaði að myndast strax eftir að Suðurhraun rann.
Ef grafið er niður með Suðurhrauni um það bil 50 til 100 m vest-
ur af sumarbústaðnum, sem er undir hrauntotunni næst Selsunds-