Náttúrufræðingurinn - 1959, Side 32

142
NATTURUFR/!•'.i) I NGUR 1NN
sé rétt aldursákvarðað, en ég tel það líka hafið yfir allan efa, að þessi
aldursákvörðun sé rétt.
1510-lagið er greinilega ofan á Norðurhrauni; það sést alls staðar
og er mold sums staðar næst hrauninu. Norðurhraunið er því eldra
en þetta lag, þ. e. a. s. Norðurhraunið er þá frá næsta Heklugosi á
undan eða ennþá eldra.
1341-lagið, sem ég kalla svo, er ofan á Suðurhrauni og sést þar
hvarvetna. Þetta sama lag er undir Norðurhrauni. Þetta kemur í
Ijós, ef grafið er undir Norðurhraun á milli Selsunds og Selsunds-
fjalls. Við Selsund og einnig milli Selsundsfjalls og Geldingafells er
þetta lag nokkuð fíngert og svart. í litla vikinu inn í Norðurhraun,
næst Botnafjalli, er það einnig all fíngert, en í vikinu inn í Norður-
hraun næst Gráfelli og Tindilfelli verður lagið grófara, og er
það allgróft á Gráfellshálsi og eins á Efrahvolshrauni. í gilinu milli
Bjólfells og Langafells, Selskarði og svo austur urn er það og nokk-
uð gróft. Þetta lag er sem sé áreiðanlega frá Heklu eða Heklusvæð-
inu. Hekla hefur pví gosið minnst einu sinni milli þess að Suður-
hraun rann og par til Norðurhraun rann.
Af góðum lýsingum á 1341-gosinu (Lögmannsannáll, Gottskálks-
annáll og Flateyjarannáll) má sjá, að öskufall hefur verið mikið
um þessar slóðir .... „Af þessu öskufalli dó mikill hluti nautfjár
fyrir sunnan land, svo að margir menn urðu snauðir að kvikfé og
gengu úr húsum frá eignum og jörðum sínum, eyddust margir bæ-
ir um Skálholtssveit og Rangárvöllu og nokkrir austar“ (Gottskálks-
annáll).....„eyddi nálega 5 hreppa og víða dó naut manna af sand-
inum“ (Lögmannsannáll). ,,. . . öskufall um Borgarfjörð og Skaga,
svo að fénaður dó af og hvarvetna þar í milli. . .“ (Flateyjarannáll).
Þessar lýsingar koma vel heim við það, að þegar 1510-laginu sleppir,
er þetta þykkasta lagið á þessu svæði. Árið 1300 var að vísu einnig
mikið öskufall, en þá barst askan aðallega til Norðurlands.
Þar eð aldursákvörðunin á 1510-laginu er mjög örugg, og par eð
1341-lagið er frá Heklugosi, scm liefur orðið milli pess að Suður-
liraun rann og par til Norðurhraun rann, gelur pað ekki staðizt
að Suðurhraun sé frá 1389. Enda pótt Norðurhraun sé frá um
1440, (seinna getur pað ekki hafa runnið par eð 1510-lagið er ofan á
pvi), þá er 1341-lagið i seinasta lagi frá 1389, en Suðurhraun er enn