Náttúrufræðingurinn - 1959, Qupperneq 44

154
NÁTTÚRUFRÆÐ1NG U R1 N N
En hafði ekki eitthvað a£ þessu heyrzt áður? Hafði ekki fyrr
verið hent á skyldleika tegundanna, og hafði ekki sköpunarsagan
fyiT verið véfengd? Jú, vissulega. Margir heimspekingar og nátt-
úrufræðingar höfðu áður gerzt svo djarfir að gagnrýna heims-
mynd kirkjunnar. Margsinnis hafði verið bent á hina stigvaxandi
fullkomnun í dýraríkinu, allt frá holdýrum og upp til spendýra,
og maðurinn jafnvel talinn með. Og á síðustu 100 árunum höfðu
ýmsir haldið því fram, að tegundirnar væru breytilegar og jafnvel
skyldar. Enginn hafði þó ennþá getað fært að því nægilega mörg
og sannfærandi rök, að tegundirnar hefðu þróazt ein af annarri, né
heldur útskýrt á hvern hátt slíkt mátti verða. En þróunarkenning-
in lá í loftinu. Menn gátu aðhyllst tilgátuna, en rökin vantaði.
Svo einkennileg vill til, að sá maður, sem næst hafði komizt
kenningu Charles Darwins, eins og hún var fram sett árið 1859,
var afi Charles', læknirinn, náttúrufræðingurinn og skáldið, Eras-
mus Óarwin (1731—1802). Bók hans „Zoonomia“ kom út 1796.
Telja sumir, að þar megi finna öll helztu undirstöðuatriðin í kenn-
ingu Darwins yngra. Aðeins séu þau ekki nægilega skýrt. l'ram sett
og ekki nægilega rökstudd til þess að vera sannfærandi.
Sá, sem fyrstur lagði fram aðgengilega skýringu á því, hvernig
þróun tegundanna hefði átt sér stað, var franski náttúrufræðing-
urinn Jean Lamarck (1744—1829). Aðalrit hans „Philosopliie Zoo-
logique" kom út árið 1809. Samkvæmt kenningu Lamarcks áttu líf-
verurnar að geta breytzt fyrir bein áhrif frá umhverfinu. Einstök
líffæri breyttust eftir því, hvernig á þau reyndi, þau þroskuðust við
áreynslu, en þeim hnignaði ef þau voru ekki notuð. Þessar breyt-
ingar, sem við nú köllum atviksbreytingar, taldi Lamarck að
væru arfgengar. Lamarck hélt því fram, að lífverunum væri gefin
hneigð til aukins þroska, og þær væru gæddar „innri kennd", sem
lagaði þær eftir umhverfinu. Á þennan hátt átti nýtt umhverfi að
geta skapað nýja tegund.
Kenning I.amarcks var mjög í anda efnisliyggjunnar, en mætti
þó andstöðu hjá náttúrufræðingum samtíðarinnar. Georg Cuvier,
sent á þeim tíma var talinn óskeikidl um líffræðilega hluti, lagðist
á móti kenningunni. Lamarck hafði heldur ekki tekist að færa rök
að því, að áunnir eiginleikar gengu í arf, en ]tað var aðaluppistaðan
í kenningu hans. Kenning Lamarcks stóð því veikum fótum, enda
hafði kirkjan lítið við hana að athuga. Lamarck hafði að vísu vikið