Náttúrufræðingurinn - 1935, Síða 37

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 177
umiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiimiiiimiiiiiiimiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Úrelt líffæri á mannslíkamanum.
Skyldleiki dýranna.
Lægst og frumlegust allra dýra eru frumdýrin, eða einsellung-
arnir. Allur líkami þeirra er aðeins ein sella, öll önnur dýr eru
gerð úr milljónum sellna, að minnsta kosti þegar þau eru full-
orðin. Öll dýr, önnur en frumdýrin, kallast vefdýr. Ófullkomnust
af þeim eru svamparnir og svo holdýrin, eins og til dæmis marg-
lyttan, því að líkami þeirra er varla annað né meira en poki með
tvöföldum veggjum. Þá koma ormarnir, ófullkomnastir þeirra eru
hinir óliðskiptu ormar, sem líkjast spóluorm og njálg, en full-
komnastir eru liðormarnir; einn af þeim er skerinn, sem lifir við
strendur Islands. Þá koma skrápdýr, lindýr og liðdýr. Þau koma
okkur ekkert við í þessu sambandi, þess vegna skulum við sleppa
þeim, en minnast þeim mun nánar á síðustu og fullkomnustu fylk-
inguna, hryggdýrin. Þau greinast í fimm aðalflokka, fiska, frosk-
dýr, skriðdýr, fugla og spendýr. Ófullkomnastir eru fiskarnir, að
flestu eða öllu leyti. Þeir anda með tálknum, en ekki lungum. Út
frá hjartanu streymir blóðið eftir mikilli slagæð til tálknanna,
þar sem grein gengur út í hvern tálknboga, en þessar greinar
sameinast svo aftur, þegar þær koma frá tálknunum, í stofn, sem
gengur út í líkamann. í hjartanu eru aðeins tvö hólf, eitt fram-
hólf og tvö afturhólf, en ekki tvö framhólf og tvö afturhólf, eins
og hjá hinum fullkomnari hryggdýrum. Froskdýrin standa stigi
ofar en fiskarnir. Þau lifa eins og kunnugt er á landi og anda með
lungum, að minnsta kosti langflest þeirra, þegar þau eru full-
orðin. En mörg þeirra taka mikilli myndbreytingu, eins og til
dæmis froskarnir, og mætti svo að orði kveða, að þau byrji lífið
sem fiskar og endi það sem froskar. Loks koma skriðdýrin, sem
aldrei á neinu stigi lífsins anda með tálknum, og að flestu leyti
standa froskdýrunum ofar að öllum þroska. Og allra síðast í hinni
löngu röð koma svo topparnir á hinum mikla meið lífsins, fuglarnir
og spendýrin. Auk þess, hve þessir tveir floklcar eru að mörgu
leyti fullkomnari en öll önnur hryggdýr, til dæmis vegna þess, að
hjartað og æðakerfið er miklu fullkomnara, þá eru þeir einnig
að því leyti einkennilegir, að þeir hafa heitt blóð, fuglarnir eru
klæddir fiðri, en spendýrin hári. Ef við loks virðum fyrir okkur
þann mun, sem er á manninum annars vegar og spendýrunum,
12