Náttúrufræðingurinn - 1942, Page 22

180
NATTÚRUFRÆÐINGURINN
um þeim yztu og innstu, livítar. Yfirvængþökur eru brúnar nema
litlu vængþökurnar i alnbogabeini (niðurarmi), sem eru livítar.
Síður eru rauðbrúnar með grásvartyddum fjörðum. Að öðru leyti
er fuglinn allur hvítgljáandi að neðan, og sami litur er á undir-
vængþökum og vængkrikafjörðum. Lithimnan rauð, með mjó-
um gullgulum hring um ljósopið. Nefið er bláblýlitt í oddinn
(báðir skoltar), nefmænir dökkhornbrúnn, efri skoltur rauðleitur
á hliðum og neðri skoltur dökkrauður. Rist og tær að utanverðu
dökkleilar, grágrænbrúnar eða jafnvel svartar. Risl og lær að
innanverðu og sundfitir grængulleitar og oft með dekkri blettum.
Ivarl- og kvenfuglar í haust- og vetrarbúningi eru dökkgrábrún-
ir að ofan og hvítgljáandi að neðan. Vængur eins og i vor- og
sumarbúningi. Ekki ósjaldan vottar fyrir nokkrum dökkleitum
eða rauðbninum fjöðrum sem siðustu leifum kragans.
Ungir fuglar á fyrsta liausti eru eins á iit og karl- og kvenfugl-
ar í vetrarbúningi. Þó eru sumar kollfjaðrirnar hvityddar, og á
Iiöfuðhliðum og efst á hálshliðum eru dökkbrúnar langrákir og
dílar, og auk þess bryddir þar venjulega eitlhvað á rauðbrún-
um iit. Lithimnan daufgul.
Heimkynui toppsefandarinnar ná yfir mikinn liluta Evrópu og
Asiu, frá Atlantsliafi austur að Kyrrahafi og suður að Indlands-
Iiafi og Miðjarðarhafi, og ennfremur Norður-Afríku. I Evrópu
ná varpheimkynni Iiennar norður að 60° í Noregi, norður um
Vermaland og Dalina Sviþjóð, norður að 66° í Einnlandi og norð-
ur að Onegavatni og Permhéraði i Rússlandi. Á Rretlandseyjum
og frlandi er hún einnig algengur varpfugl, en hefir ekki sézt
í Færeyjum. Aðrar undirtegundir eiga lieiina í Afriku sunnan
Saliara, i Ástraliu og á Tasmaniu og Nýja Sjálandi. í hinum norð-
lægari heimkynnum sínum er toppseföndin farfugl. Fuglar frá
norðanverðri Evrójju leita t. d. til Miðjarðarhafslandanna á vetr-
um. Á Rretlandsevjum og írlandi er topp-seföndin þó algjörður
staðfugl að ])ví, er virðist, og veldur því sjálfsagt liið milda evja-
loftslag.
Um varplímann lieldur loppseföndin sig á gróðurmiklum vötn-
um og stærri tjörnum og jafnvel stundum á lygnum árvogum, en
utan varptímans leitar hún lil sjávar og lieldur sig með ströndum
fram. Einstaka fuglar dveljast þó sums slaðar árlangl á vötnum,
sem frjósa ekki. Ilreiðrið er ýmist flothreiður í valnagróðurs-
breiðum eða b\rggt upp frá botni á grunnu vatni. Það er gjört úr
margs konar vatnagróðri, sem liæði hjónin hrúga saman í flata
dyngju með grunnri hreiðurlaut í miðju. Venjulega er karlfugl-