Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 3

Björn L. Jónsson :
Um ský og úrkomu.
Maðurinn er foi'vitnasla skepna jarðar. Honum nægir ekki að
skyggnast um í nútíð og forlíð, heldur þarf hann að gægjast inn
í framtíðina, bæði þessa iieims og annars. Árangur þessarar við-
leitni er þó viðast fremur lélegur. Undantelcning er stjörnufræðin,
þar sem menn geta, með undraverðri nákvæmni, séð óorðna við-
hurði ár og aldir fram í tímann.
Framtiðarkönnun mannsins stafar eklci ætíð af eintómri for-
vitni eða þekkingarþorsta. Stundum á liún beinlínis rætur í har-
áttu hans fvrir tilverunni, viðureign hans við blind náttúruöflin.
Svo er það um veðurspárnar. Alþýðlegar veðurspár, sem orðið
hafa til smámsaman, hæði liér á landi og annarsstaðar, eru fálm-
kenndar varnarráðstafanir manna gegn sumum hamförum nátt-
úrunnar. Þær byggjast á reynslu og óskráðum athugunum manna,
öld fram af öld, minni og munnmælum. Grundvöllurinn er því
harla laus og óvísindalegur. Reynsla siðustu alda og áratuga hefir
kennt oss, að hugmyndir og fræðikenningar, sem byggðar eru á
\ isindalegum grundvelli, hrynja eins og spilaborgir hver af ann-
arri hrönnum saman. Og livers er þá að vænta af hinum alþýð-
legu veðurspám? Yið því er ekki að búást, að þær standist gagn-
rýni liinna vísindalegu veðurfræðirannsókna, enda þótt veður-
fræðin sé ein yngsta vísindagrein mannsandans. Að órannsökuðu
máli mætli ganga út frá því, að sumar þessar veðurspár liefðu við
rök að styðjast, en aðrar — og jafnvel flestar þeirra — væru
marklausar. Og þessu virðist einmitt þannig farið. Að vísu liafa
máske fæstar þessara spáa verið beinlínis liraktar eða afsannaðar,
en þær eru lieldur ekki margar, sem hlotið liafa viðurkenningu
eða staðfestingu veðurfræðivísindanna.
Svo að nefnd séu dæmi, þá liafa ekki, mér vitanlega, verið gerð-
ar neinar rannsóknir á því, hvort spár, sem standa í sambandi við
4