Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 26

72
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
langan líma, heldur hljóp í kekki á leiðinni. I Evrópu var því
eld<i annað fyrir hendi en þnrrkaður safinn, en við liann var ekk-
ert hægt að gera fyrst í stað. Þó lieppnaðist hráðlega að leysa kát-
sjúkið upp, og var þessi kiátsjúkupplausn notuð til jjess að húa
til ýmsa muni, t. d. vatnsslöngur. En upplausnin var einnig borin
í vefnað, og fékkst vefnaðurinn þá vatnslieldur. Iiátsjúkið var þó
mesta vandræðavara, í kulda var það hart, en í hita mjúkt og lím-
ugt. Það liefði þvi ekki orðið til mikils gagns fyrir mannfólkið, ef
ekki hefði verið gerð merkileg uppfinning i sambandi við það,
fyrst árið 1832 af Þjóðverjanum F. Líidersdorf, árið 1838 af Amer-
ikananum Charles Goodyear og 1843 af Englendingnum Th. Iian-
cock. Menn þessir voru óháðir hver öðrum með uppfinningu sína,
að því er bezt verður vitað, og áreiðanlega tveir þeir fyrstu. En
þessi uppfinning er í því fólgin, að blanda í kátsjúkið brennisteins-
dufti og hita blönduna síðan upp yfir hræðslumark brennisteins-
ins, sem er 114° C. Við þelta breytast eiginleikar kátsjúksins
mjög mikið, það helzt nú mjúkt og teygjanlegt, þótt það sé kælt
niður fyrir 0° C, og þólt það sé hitað upp yfir 100° C, það er orðið
sterkara, það þolir hetur láhrif lofts og ýmissa annarra efna o. s.
frv. Þessi aðferð, að blanda brennisteini i Iirátt kátsjúkið og hita
það síðan, er kölluð vúlkanísering, og með vúlkaníseringunni
myndast úr kátsjúkinu sú vörutegund, sem í daglegu tali er kölluð
gúmmí.
Þótt Goodyear liafi ekki verið fyrstur til að finna upp vúlkaní-
seringu á kátsjúki, þ. e. a. s. fyrstur til framleiðslu á gúmmii úr
kátsjúki, þá varð uppfinning hans þó fyrst kunn og hafði þann-
ig mest láhrif bæði hér í álfu og i Ameriku.
Goodyear þessi er sagður liafa verið að ýmsu leyti undarleg-
ur maður. Hann sat löngum í skuldafangelsi, og sagt er, að hann
hafi aldrei efnazt, þótt hann hafi gert eina af merkustu uppfinn-
ingum sinnar aldar. En í skuldafangelsinu hefir hann liaft nægan
tíma til að hugsa um kátsjúkið, og er sagt, að hann hafi alltaf
borið stykki af því á sér. Hann prófaði á þvi allt, sem liugsazt gat,
og blandaði í það öllum þeim efnum, sem liann náði til. Þar á
meðal liafði hann einu sinni fengið dálítið af brennisteinsdufti;
þessu dufti hellti hann, eins og öllu öðru, út í lieita kátsjúkupp-
lausn, en þar með hafði hann leyst uppgáfu lifs síns. Nú var gagns-
litið kátsjúkið orðið að hentugu og mikilsverðu efni, sem fór sig-
urför um heiminn.
Það er sagt, að árið 1842 hafi verið sýnd sýnishorn af Goodyear-
kátsjúki í London. Hancock, sem áður var nefndur, var þá ungur